Idea miłości i pożądania między kobietami centymetr po centymetrze, kroczek po kroczku wchodziła do mediów głównego nurtu, tworząc nowy moralny wszechświat, który obejmował różnorodne formy relacji seksualnych między ludźmi. Trudno mówić tu jednak oczywiście o niezakłóconym przepływie w kierunku rosnącej akceptacji.
Odważne życie Eve Adams w niebezpiecznych czasach Jonathana Neda Katza to pierwsza biografia pisarki urodzonej jako Chawa Złoczewer w żydowskiej rodzinie w Polsce. Adams wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych w 1912 roku, gdzie przyjęła nowe nazwisko, przyjaźniła się z anarchistami, sprzedawała radykalne czasopisma i prowadziła przyjazne lesbijkom oraz gejom bary. Następnie, w 1925 roku, zaryzykowała wszystko, aby napisać i opublikować książkę zatytułowaną Lesbijska miłość. Odważny aktywizm Adams doprowadził do jej inwigilacji i aresztowania. Kobieta została skazana za publikację nieprzyzwoitej książki i próbę uprawiania seksu z policjantką, która zastawiła na nią pułapkę. Eve trafiła do więzienia, została deportowana do Europy, a na koniec zginęła z rąk nazistów w Auschwitz.
Poniżej prezentujemy fragment książki, która 10 kwietnia ukaże się nakładem Wydawnictwa W.A.B.
**
W książce Eve wyrażała to samo żarliwe pragnienie, by publicznie mówić o swojej miłości i by świat mógł zobaczyć ją, jej przyjaciółki i ich uczucia. Tytuł Lesbijska miłość odważnie definiował miłość, „której nazwy nie należy wymawiać wśród chrześcijan”, potwierdzając różnorodność ludzkich uczuć. We wstępie autorka zacytowała wiersz dziewiętnastowiecznego angielskiego poety Algernona Swinburne’a Sapphics, w tym odniesienie do „całujących się lesbijek nad roztrzaskanymi lutniami, z ustami słodszymi od dźwięków owych lutni strun”. W książce Eve osoby określane jako lesbijki kochały się, całowały i wiązały ze sobą.
czytaj także
Stare słowo „lesbijka” już na początku XX wieku zaczęło oznaczać rodzącą się indywidualną i grupową tożsamość kobiet kochających i pożądających inne kobiety. Dla osób takich jak Eve pożądanie i relacje seksualne z przedstawicielkami tej samej płci zlały się w całość z poczuciem własnego „ja”, podzielanym przez społeczność. Książka Eve – pierwszy portret społeczności lesbijskiej wydany w Stanach Zjednoczonych przez lesbijską autorkę – była przełomowa. Jej publikacja stanowiła wyjątkowe, ważne wydarzenie w historii lesbijskiego oporu, polityczny protest przeciwko niewidoczności. Uczyniła z Eve jedną z pierwszych w kraju lesbijskich artystek walczących o sprawiedliwość.
Książka Adams przedstawia pełne empatii, czasem krytyczne, a czasem zabawne migawki zaczerpnięte z życia wielu postaci. Pisząc o nich, Eve stawała się socjolożką uczącą się poprzez praktykę, reporterką śledczą w trakcie szkolenia, samozwańczą antropolożką. Jako obserwatorka uczestnicząca, Eve przeprowadziła pierwsze nieformalne badanie społeczności lesbijskiej w USA.
Słuchaj podcastu „O książkach”:
Studium społeczności, jako gatunek literacki i socjologiczny, przyciągnęło innych prekursorskich autorów, opisujących grupy ludzi zróżnicowanych osób genderowo nienormatywnych, które pojawiały się w miastach pod koniec XIX i na początku XX wieku. Mildred Berryman, lesbijka, w swoim nieopublikowanym studium opisała na podstawie wywiadów i osobistych obserwacji grupę dwudziestu trzech lesbijek i dziewięciu gejów z Salt Lake City z lat dwudziestych i trzydziestych. The Stone Wall (Kamienna ściana), autobiografia z 1930 roku autorstwa Ruth Fuller Field (piszącej pod pseudonimem Mary Casal), przedstawiała społeczność kobiet zawodowo kochających kobiety, a także historię życia autorki.
W 1914 roku rosyjski działacz żydowski Szlojme Zajnwel Rapoport zażądał dla Żydów „zaszczytnego tytułu Ludzi Księgi”. Odnosił się do spisanej Tory, ale wskazywał też na tradycję, dzięki której Żydzi przekazywali opowieści o swoim „długim, trudnym i tragicznym życiu na przestrzeni lat” – ustnego przekazu, który on i inni żydowscy etnografowie zaczęli spisywać w książkach. Jako praktykantka etnografii Eve była uczestniczką tej długiej żydowskiej tradycji, ale opisywała mało znane życie lesbijek.
Chrześcijanie LGBT+ przeżywają podwójne wykluczenie [rozmowa]
czytaj także
Eve odważnie stawała w obronie lesbijek i ich miłości. Podczas gdy lekarze diagnozowali u kobiet inwersję seksualną, czyli odwrócenie rzekomo naturalnej, właściwej, biologicznie uświęconej kobiecej seksualności, Eve odpowiadała, że kobiety takie jak ona zostały uświęcone przez Boga lub naturę w naturalnym dla nich odwróconym pożądaniu seksualnym. Kiedy przywódcy religijni potępiali niemoralne, nieprzyzwoite stosunki kobiet z kobietami, Eve ripostowała, opisując te związki intymne jako słuszne i dobre. Adams aprobowała odwróconą etykę, sławiąc to, co potępiali inni.
Afirmując lesbijską miłość, Eve propagowała także romantyczną opowieść, zgodnie z którą wartość człowieka – zwłaszcza kobiety – postrzegano przez pryzmat związku z partnerem. Ta stara „historia miłosna” odrzucała poczucie własnej, niezależnej od innych wartości wielu kobiet. Kiedy
Eve publicznie oświadczyła, że lesbijska miłość jest dobra, zrobiła to, używając tego samego słownictwa, które tradycyjnie dyskwalifikowało wiele kobiet. Przyjęła dyskurs zwrotny, który dominuje także w XXI wieku; o wiele bardziej „godna szacunku” jest afirmacja homoseksualnej miłości niż homoseksualnego seksu! Ta stara opowieść o „miłości” była potężną bronią w rękach Eve, która posługiwała się nią z odwagą.
Wyrażenie „miłość lesbijska” – odnoszące się do uczuć seksualnych – po raz pierwszy pojawiło się w amerykańskich czasopismach medycznych pod koniec XIX wieku. W 1883 roku doktor P.M. Wise, asystent lekarza w przytułku dla przewlekle chorych w Willard w stanie Nowy Jork, opublikował A Case of Sexual Perversion (Przypadek perwersji seksualnej), opisując jako „lesbijską miłość” związek pomiędzy więźniem Josephem (urodzonym jako Lucy Ann) Lobdell i Marie Perry, kobietą zamężną. W 1892 roku „New York Medical Record” donosił o „lesbijskiej miłości i zamordowaniu” Fredy Ward przez Alice Mitchell w Memphis w stanie Tennessee. A w referacie Sexual Perversion (Perwersja seksualna), wygłoszonym przed gronem Towarzystwa Medyczno-Prawnego w 1895 roku, doktor William Lee Howard opisał przypadek trzydziestoletniej pani W., „chronicznie masturbującej się”, która „praktykowała miłość lesbijską w internacie”.
Steedman: Córka tkaczki. Pierwsze spotkanie z pejzażem przeszłości mojej matki
czytaj także
W późnych latach dwudziestych i trzydziestych określenie „miłość lesbijska” zaczęło powoli przechodzić z dyskursu medycznego do amerykańskich artykułów prasowych o przestępstwach i skandalach oraz do recenzji powieści i sztuk teatralnych, którym zwykle towarzyszyły dyskredytujące opinie. Zaskakują nieliczne pozytywne wzmianki o miłości lesbijskiej pojawiające się w gazetach spoza głównych ośrodków miejskich, często stereotypowo postrzeganych jako zacofane kulturowo. Powieści odegrały główną rolę w obronie takiej miłości, co wcześnie odnotowały wytyczające nową drogę lesbijskie bibliografki w historii lesbijskiego ruchu oporu.
Na przykład w 1935 roku recenzent „Lexington (KY) Leader” wyjaśniał, że Klaudyna, narratorka nowej powieści Małżeństwo Klaudyny autorstwa francuskiej pisarki Colette „orientuje się, że zakochuje się w przyjaciółce, Rezi, która jest jeszcze bardziej chętna do nienaturalnego romansu”. Lecz słowa powieściowej Klaudyny przeczą opinii recenzenta o „nienaturalności”:
„Biorę kochanka, bez miłości, po prostu dlatego, że wiem, że to jest źle: oto zepsucie. Ale jeżeli biorę kochanka […], którego kocham lub po prostu pożądam […], mam do tego najzupełniejsze prawo i uważam się wtedy za osobę najuczciwszą na świecie”.
Choć Klaudyna w końcu wraca do męża, to – jak zauważa recenzent – „nic z tego, co mówi, nie wskazuje na to, że ostatecznie wyzbyła się lesbijskiego pociągu”.
„Wydaje się ona wręcz akceptować to emocjonalne zaburzenie, jakby było ono prawie normalne, jakby nie było niczym niezwykłym, że kobietę pociąga inna kobieta. To założenie jest jedną z tych cech charakterystycznych książki, które wprawi w osłupienie czytelników w Ameryce, jeśli nie na kontynencie, gdzie anomalie powszechnie uznaje się za coś zwyczajnego”.
W 1935 roku Rowena Wilson Tobias, pisząc do „Evening Post” (w Charleston w stanie Karolina Południowa), zrecenzowała powieść Gale Wilhelm We Too Are Drifting (My również wędrujemy bez celu). Nazwała ją „szczerą i nieskrywaną lesbijską historią miłosną”, napisaną „czułą ręką”, co czyni ją „czymś pięknym i wytwornie artystycznym” i stawia na równi ze Źródłem samotności Radclyffe Hall czy sztuką Lillian Helman Niewiniątka – albo nawet wyżej. Jan Morales, główna bohaterka książki Wilhelm, wyróżniała się, pisała Tobias, była „lśniąca i bezwstydna. Nie można mówić o moralnym potępieniu Jan: jest to łagodnie usposobiona osobowość, zbyt wielka i potężna, by można ją było oceniać według jakichkolwiek zwykłych standardów”.
Witajcie w literaturze XXI wieku [Kinga Dunin czyta „Drzewo krwi” Kim de l’Horizon]
czytaj także
Idea miłości i pożądania między kobietami centymetr po centymetrze, kroczek po kroczku wchodziła do mediów głównego nurtu, tworząc nowy moralny wszechświat, który obejmował różnorodne formy relacji seksualnych między ludźmi. Trudno mówić tu jednak oczywiście o niezakłóconym przepływie w kierunku rosnącej akceptacji. Były wzloty i upadki, kroki do przodu i do tyłu, postęp i regres, miłosne porażki, samobójstwa, morderstwa, wyrzeczenia i potężne sprzeciwy ze strony lekarzy i psychologów. Minie wiele, wiele lat, zanim tytuł odważnego, ryzykanckiego dzieła Eve będzie w przestrzeni publicznej oznaczał równoprawną miłość. Ale Eve już przetarła szlak.
Kiedy rachmistrz nowojorskiego spisu powszechnego 1 czerwca 1925 roku zapytał ją o zawód, Eve podała: „pisarka”. Ta odważna pisarka własnoręcznie zapisała siebie i swoje przyjaciółki w księgach historii.
**
Jonathan Ned Katz – amerykański historyk, wykładowca i autor książek poświęconych historii społeczności LGBT+, takich jak Gay/Lesbian Almanac: A New Documentary, Love Stories: Sex Between Men Before Homosexuality, The Invention of Heterosexuality. Odważne życie Eve Adams w niebezpiecznych czasach to pierwsza jego książka przełożona na język polski.
