Drogowskazy, pogłębiarki i niewybuchy. Książki okołozwierzęce z ostatnich lat

Jak wiele z wydawanych w Polsce książek może mieć znaczenie dla poprawy sytuacji pozaludzkich zwierząt? Sporządziłem subiektywną listę wydanych w Polsce książek okołozwierzęcych z lat 2018–2022, które podejrzewam o mniejszy lub większy dobroczynny prozwierzęcy potencjał.

Zeszłoroczne statystyki nie są jeszcze dostępne, ale według raportu Biblioteki Narodowej w roku 2021 wydano w Polsce prawie 34 tysiące nowych książek. Oznacza to, że każdego dnia przybywało ich ponad 90. Statystyki z ostatnich ponad dziesięciu lat podają mniej więcej podobne liczby: rok w rok przybywa w naszym kraju ponad 30 tysięcy nowych książek i większość z nich to pierwsze wydania.

Oczywiście, żeby określić, jakie to może mieć znaczenie społeczne, trzeba te dane czytać wraz z innymi, a więc choćby wysokością nakładów, wskaźnikami czytelnictwa, liczbą sprzedanych i wypożyczonych egzemplarzy, liczbą i jakością księgarni i bibliotek, o rodzaju i jakości książek nie wspominając.

Co się wydaje o zwierzętach?

Jak wiele z wydawanych w Polsce książek może mieć znaczenie dla poprawy sytuacji pozaludzkich zwierząt? Nikt tego nie bada, zresztą takie badanie byłoby bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe. Wątki dotyczące zwierząt pojawiają się w wydawnictwach o przeróżnym charakterze i wcale nie jest powiedziane, że tylko te książki, które są im poświęcone w całości lub dużej części, mogą mieć pozytywny wpływ na ich status społeczny.

W beznadziejnym oczekiwaniu na powołanie specjalnego instytutu, który podjąłby się takiego badania – instytucji z kadrą kilkuset kompetentnych pracowników i solidnym budżetem – sporządziłem subiektywną listę wydanych w Polsce książek okołozwierzęcych z lat 2018–2022. Publikacje te, w całości lub większości dotyczące zwierząt, posądzam o mniejszy lub większy dobroczynny prozwierzęcy potencjał.

Zapewne jest więcej książek o podobnym charakterze. Zebrałem tylko te, które udało mi się przeczytać lub poznać w wystarczającym stopniu, żeby ocenić. Lista zawiera 60 pozycji, co daje jedną książkę na miesiąc. W pierwszym odruchu mówię, że to dużo. Kiedy jednak zestawiam to z przywołanymi wcześniej statystykami, nie jestem już tego pewien.

Lista obejmuje książki wydane przez bardzo różnych wydawców i w różny sposób. Nie czas na dogłębną analizę tej różnorodności. Mogę je przyporządkować roboczo do trzech autorskich kategorii: drogowskazy, pogłębiarki i niewybuchy.

Drogowskazy to książki, które wyprzedzają swój czas. Nie powielają zaledwie przekonań większości, chcą je kształtować. Mają charakter krytyczny i zawierają elementy wizjonerskie, bywają niewygodne. Innymi słowy: są radykalne. To książki specjalnej troski. Bez nich zmiana społeczna nie jest możliwa.

Pogłębiarki również mają potencjał sprawczości, pozytywnego modyfikowania kultury. To często książki o charakterze naukowym. Zwrócenie uwagi badawczej, wysiłek zdobywania wiedzy i próby zrozumienia danej grupy lub jednostki mogą być formą uznania wartości i świadectwem szacunku wobec nich. Analiza problemu świadczy o jego wadze. Nawet jeśli tego rodzaju publikacje nie są powszechnie czytane, są konieczne, jeżeli chcemy zmiany.

Niewybuchy są książkami, o które należycie nie zadbano. Wydano je, ale nie tak, jak potrzeba. To również te, które zostały dobrze wydane, ale pozbawione promocji. Nie dostały wsparcia. Nie powalczono prawdziwie o ich obecność w mediach tradycyjnych i społecznych, o recenzje, wzmianki, wywiady z autorkami i autorami. Nie były zgłaszane do nagród i nie zorganizowano publicznych dyskusji na ich kanwie. Nie dano tym książkom szansy zrealizować w pełni ich potencjału. Tworzenie niewybuchów jest karygodne.

Akceleracja postwegańskiego ekokomunizmu

Które pozycje z mojej listy traktuję jak drogowskazy, pogłębiarki, niewybuchy? Spróbujcie zgadnąć, zresztą z pewnością macie własne opinie. Warto pamiętać, że ta sama książka może należeć do więcej niż jednej kategorii. Spis uporządkowany jest według roku wydania, kolejność w poszczególnych latach nie ma znaczenia.

Jeśli czujecie potrzebę uświadomienia mi moich przeoczeń i zapomnień oraz chcecie podpowiedzieć inne okołozwierzęce lektury z tamtych lat, zapraszam do kontaktu poprzez moją stronę autorską na Facebooku.

2018

1. Peter Singer, Wyzwolenie zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2018
2. Sue Donaldson, Will Kymlicka, Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, Wydawnictwo Oficyna 21, 2018
3. Eugenia Łoch, Dariusz Piechota, Agnieszka Trześniewska (red.), Między empatią a okrucieństwem, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018
4. Hanna Mamzer (red.), Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018
5. Paul Shapiro, Czyste mięso. Jak hodowla mięsa bez zwierząt zrewolucjonizuje twój obiad i cały świat, Wydawnictwo Marginesy, 2018
6. Ilona Rabizo, W kieracie ubojni, Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka, 2018
7. Marzena Kubisz, Justyna Tymieniecka-Suchanek (red.), Zwierzę – Język – Emocje. Dyskursy i narracje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018
8. Jaś Kapela, Polskie mięso. Jak zostałem weganinem i przestałem się bać, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018
9. Dariusz Gzyra, Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018

2019

10. Marc Bekoff, Manifest zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2019
11. Karolina Kuszlewicz, Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik, Wydawnictwo Wolters Kluwer, 2019
12. Melanie Joy, Ponad przekonaniami. Weganie, wegetarianie i mięsożercy przy jednym stole, Wydawnictwo Marginesy, 2019
13. Hanna Mamzer, Agnieszka Żok (red.), Bezpieczne czy zniewolone? Szkice o zwierzętach, Oficyna Wydawnicza Epigram, 2019
14. Tarzycjusz Buliński, Kot/pies/człowiek. O relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019
15. Szymon Hołownia, Boskie zwierzęta, Wydawnictwo Znak, 2019
16. Anita Jarzyna, Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019
17. Tobias Leenaert, Jak stworzyć wegański świat, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019
18. Tomasz Jaeschke, Irena A. Stanisławska, Dorota Sumińska, Nieboskie stworzenia. Jak Kościół wyklucza, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019
19. Karolina Kuszlewicz, Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik, Wolters Kluwer, 2019
20. Joanna Helios, Wioletta Jedlecka (red.), Prawo zwierząt do ochrony przed cierpieniem, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2019

2020

21. Hanna Mamzer (red.), Opieka nad zwierzętami: wyzwania etyczne i społeczne, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2020
22. Dorota Sumińska, Dość, Wydawnictwo Literackie, 2020
23. Achim Gruber, Dramat zwierząt domowych, Wydawnictwo Feeria, 2020
24. Dorota Probucka (red.), Etyczne potępienie myślistwa, TAiWPN Universitas, 2020
25. Anna Augustyniak, Między nami zwierzętami, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2020
26. Olga Kielak, Zwierzęta domowe w języku i kulturze, Wydawnictwo UMCS, 2020
27. Michael Huemer, Porozmawiajmy o jedzeniu zwierząt, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020
28. Hanna Mamzer (red.), Różnice kulturowe w traktowaniu zwierząt, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2020
29. Justyna Tymieniecka-Suchanek, Literatura rosyjska wobec upodmiotowienia zwierząt. W kręgu zagadnień ekofilozoficznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020
30. Henry S. Salt, Prawa zwierząt a postęp społeczny, Fundacja „dzień dobry! kolektyw kultury”, 2020
31. Edgar Kupfer-Koberwitz, Zwierzęcy bracia. Rozważania o etycznym życiu, Hatteria.pl, 2020
32. Małgorzata Gurowska, Monika Rosińska, Agata Szydłowska, Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, Fundacja Bęc Zmiana, 2020

2021

33. Lina Gustafsson, Raport z rzeźni, Wydawnictwo Animi2, 2021
34. Sunaura Taylor, Bydlęce brzemię, Wydawnictwo Filtry, 2021
35. Eva Meijer, Zwierzęta mówią. W stronę demokracji międzygatunkowej, Wydawnictwo Drzazgi, 2021
36. Eva Meijer, Języki zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2021
37. Joanna Hańderek, Filozofia wegańska, Centrum Kultury „Dworek Białoprądnicki”, 2021
38. Paul Waldau, Prawa zwierząt. Co każdy powinien wiedzieć, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021
39. Eugenia Łoch, Dariusz Piechota, Agnieszka Trześniewska-Nowak (red.), (Nie)zapomniane zwierzęta, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2021
40. Hanna Mamzer (red.), Dobre dla zwierząt. Pozytywne przemiany w relacjach ludzko-nie-ludzkich, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2021
41. Joanna Gellner, Mateusz Boczar, Architektura i zwierzęta, Wydawnictwo EMG, 2021
42. Piotr Krupiński, Co się śni zwierzętom? Eseje z pogranicza zoofilologii i psychoanalizy, Instytut Badań Literackich, 2021
43. Zenon Kruczyński, Ilustrowany samouczek antymyśliwski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021
44. Gabriela Jarzębowska, Czystka gatunkowa. Tępienie szczurów jako praktyka kulturowa w Polsce powojennej, Instytut Badań Literackich, 2021
45. Marta Bogdańska, Shifters / Zmiennokształtne, Fundacja Sztuk Wizualnych, 2021

2022

46. Carol J. Adams, Polityka seksualna mięsa, Wydawnictwo Oficyna 21, 2022
47. Orestes Kowalski, Go vegan! 17 powodów, dla których porzucisz jedzenie mięsa, Wydawnictwo Sensus, 2022
48. Krzysztof Łapiński, Świnia Malwina, Wydawnictwo Agora dla Dzieci, 2022
49. Hanna Mamzer, Piotr Białas (red.), Jedno zdrowie. Ludzie i inne gatunki, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2022
50. Ryszarda Słońska, Osoba (nie)ludzka, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2022
51. Tomasz Pietrzykowski, Prawo ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy, Wolters Kluwer, 2022
52. Sylwia Spurek, Smród, krew i łzy. Włącz myślenie, bądź zmianą, 2022
53. Matthew Calarco, Kwestia zwierzęca od Heideggera do Derridy, Wydawnictwo WBPiCAK, 2022
54. Henry Mance, Jak kochać zwierzęta w świecie człowieka, Dom Wydawniczy REBIS, 2022
55. Łucja Lange (red.), Socjologia relacji międzygatunkowych. Impresje, LangeL–Łucja Lange, 2022 (e-book, otwarty dostęp)
56. Jan Mohnhaupt, Zwierzęta w Trzeciej Rzeszy, Wydawnictwo Poznańskie, 2022
57. Ewa Sułek, Zwierzęta, które zjadły swoich ludzi, Wydawnictwo Nisza, 2022
58. Aleksandra Litorowicz (red.), Atlas wszystkich mieszkańców, Fundacja Puszka, 2022
59. Joanna Jeśman, Mateusz Skrzeczkowski (red.), Próby z kulturoznawstwa krytycznego, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2022
60. Patryk Szaj, Pamiętnik z końca świata (jaki znamy), Wydawnictwo Wolno, 2022
61. Małgorzata Lebda, Mer de Glace, Wydawnictwo Warstwy, 2022

Bonus (rzetelne książki o aspekcie żywieniowym weganizmu)

1. Iwona Kibil, Dieta roślinna w praktyce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wyd. II, 2022
2. Iwona Kibil, Wege rodzina. Dieta roślinna w praktyce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019
3. Marta Mikita, Emil Stanisławski, Weganizm na start. Przewodnik po diecie roślinnej w sporcie, Wydawnictwo Septem, 2020