Reforma emerytalna PiS jest nie tylko kosztowna, ale i niesprawiedliwa. Najwięcej stracą na niej najbiedniejsi.
PiS dotrzymał kolejnej obietnicy. Tym razem bez haczyka (500 złotych, ale dopiero na drugie dziecko…), bo przywróceniu dawnego wieku emerytalnego nie towarzyszy zakaz łączenia świadczenia z dodatkową pracą, krótko mówiąc, można będzie na emeryturze dorabiać. Związki zawodowe są za, sporo wyborców też. Czyli co, znów ludowi dobrze, ale lewicy źle? Na szczęście nie tym razem, bo PiS-owska ustawa to pic na wodę fotomontaż. Jest nie tylko niewykonalna na dłuższą metę, ale i zwyczajnie niesprawiedliwa. Słabsi i biedniejsi jak zwykle dostaną po dupie.
Najpierw o niewykonalności, bo tu sprawa jest prostsza. Szacowany koszt wprowadzenia ustawy to około 40 miliardów złotych przez cztery lata, bo tak się składa, że z prawa wyboru wcześniejszej emerytury chce skorzystać przygniatająca większość zainteresowanych; niewykluczone, że wielu z nich w decyzji pomogą pracodawcy. Dodatkowe 10 miliardów rocznie byłoby do zniesienia, gdyby wcześniej nie zaplanowano 23 miliardów w drugim roku na Rodzinę 500 plus. Już dziś dopłata z budżetu do emerytur, tzn. do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi około 40 miliardów złotych. Nie dlatego, że urzędnicy w ZUS wydają nasze ciężko zarobione pieniądze na marmury, plusze, kawior i kokainę, tylko ze względu na nieświętą trójcę 1. struktury demograficznej, 2. regresywnych (bogaci płacą mniej) składek i 3. zbyt niskiej aktywności zawodowej, zwłaszcza osób starszych.
Status quo – hybryda indywidualnych kont emerytalnych z faktyczną repartycją, tzn. wypłacaniem emerytur z bieżących wpływów – było nie do utrzymania. Tyle tylko, że reforma PiS (krótszy czas wpłacania składek, dłuższy czas oczekiwany ich pobierania przez emerytów, a zwłaszcza emerytki) niewydolność systemu pogłębia, a nie naprawia.
Przypomina tym samym „reformy” Jaruzelskiego z lat 80., który całą masę grup zawodowych próbował kupić prawem przejścia na wcześniejsze emerytury.
Nieświętej pamięci generał miał jednak to szczęście, że za jego reformę zapłaciły głównie rządy transformacyjne. To chichot historii, że nominalnie socjalistyczny rząd zbudował podstawy dla najbardziej liberalnej, Pinochetowskiej z ducha reformy emerytur z 1999 roku – z gruntu szkodliwej, ale opartej na prawdziwym argumencie, że odziedziczony po późnym PRL-u kontrakt emerytalny jest nie do utrzymania. Tyle dygresji – PiS może mieć tego pecha, że koszty zacznie ponosić już w roku wprowadzenia reformy, do tego w warunkach kryzysu inwestycji, którego nie zażegna raczej edukacja patriotyczna przedsiębiorców.
No dobrze. A co z argumentem sprawiedliwościowym? Nawet jeśli uznamy, że warto podnieść podatki i składki, żeby nasi dziadkowie mogli sobie wędkować, bawić wnuki, względnie zdobywać Mount Everest na zasłużonej wcześniejszej emeryturze (oczywiście – wedle ich własnego wyboru) – to i tak reforma jest głęboko nie fair wobec słabszych. I nie, nie mam na myśli „młodych prekariuszy” tyrających na „starych emerytów”; język konfliktu pokoleń to naprawdę bullshit i nie warto się nim zajmować. Chodzi o to, że sami seniorzy dobrze na tym nie wyjdą. A przynajmniej ci mniej zamożni.
Jeśli przyszłych emerytów i emerytki (ważne rozróżnienie, bo wśród kobiet problem dramatycznie się wyostrza) podzielimy, bardzo zgrubnie, na tych raczej zamożnych i raczej niezamożnych, to ci pierwsi poradzą sobie wciąż nieźle. Zazwyczaj mają pracę, którą mogą i chcą wykonywać dłużej; jeśli nie, za emeryturę w 65. czy nawet 60. roku życia będą mogli przeżyć. Zarabiający plus minus średnią krajową mężczyźni stracą niecałe 300 złotych świadczenia (w stosunku do dawnego wieku emerytalnego wynoszącego 67 lat), ale emerytura na poziomie 2100 złotych miesięcznie to jeszcze nie tragedia. Kobiety tracą już 850 złotych i ich świadczenie spada do około 1500 złotych. Pamiętajmy jednak, że mówimy o średniej krajowej (i emeryturze brutto!), a tyle lub więcej zarabia ledwie 1/3 Polaków. Zarabiający „dominantę” (najczęstsza płaca, obecnie około 2500 brutto) mężczyźni, przechodząc 2 lata wcześniej na emeryturę, dostaną o ponad 200 złotych mniej (poniżej 1300 złotych), a kobiety o ponad 500 złotych mniej (świadczenie poniżej 1000 złotych).
Zarabiający na poziomie minimalnym ustawią się w kolejce do MOPS-u.
Zaraz, ale przecież można dorabiać! Oczywiście można, dopóki zdrowie (i rynek pracy) pozwolą. A potem świadczenie i tak pozostanie niskie.
Mniej zamożni wyjdą na reformie podwójnie źle. Po pierwsze, bo będą mieli głodowe emerytury. Po drugie, bo ze względu na jej koszty nie będą mieli dostępu do przyzwoitej służby zdrowia, a nie dorobią, bo będą zajmować się – z przymusu, nie z wyboru – wnukami, wszak polityka socjalna PiS preferuje transfery pieniężne kosztem rozwoju infrastruktury i usług opiekuńczych.
System emerytalny (czy w ogóle system zabezpieczeń społecznych) nie powinien skłaniać do tego, by ludzie wcześnie przechodzili na emeryturę (wyjąwszy pracujących w rzeczywiście szkodliwych dla zdrowia warunkach), ale pozwalać na to, by byli zdrowi i aktywni jak najdłużej. A także, by nie obciążały ich przymusowo obowiązki wynikające z niedomagań infrastruktury – dziadkowie bawiący wnuki to świetna sprawa pod warunkiem, że w okolicy jest dostępne przedszkole wysokiej jakości, które gwarantuje, że niepłatna praca opiekuńcza dziadków to radosny wybór na rzecz wielopokoleniowej rodziny, a nie outsourcing pracy opiekuńczej.
Reformy PiS zakładają zwiększenie oszczędności krajowych, w tym odkładanych pieniędzy na starość, ale to rozwiązanie realne wyłącznie od wyższej klasy średniej wzwyż.
Koszty finansowe obniżenia wieku emerytalnego budżet odczuje od pierwszych lat; koszty społeczne zaczną się wówczas, gdy biedniejsi emeryci utracą, z różnych powodów, możliwości dorabiania do świadczeń. I co teraz? Jeśli koszty zabezpieczenia emerytalnego rozwalą budżet wcześniej, tzn. za rządów PiS – być może wtedy Polakom odechce się Kaczyńskiego. Jeśli stanie się to później, a wtedy obalą jakiś kolejny rząd i pewnie przywrócą prawicę do władzy. Z wkurwionymi i głodnymi emerytami kolejne rządy będą miały do czynienia za lat kilka, kilkanaście i kilkadziesiąt. O skutki polityczne tego stanu proszę pytać jasnowidzów.
