17 lutego w Zachęcie w Warszawie podpisane zostało „Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń dla artystów i artystek”.
Porozumienie zawarli reprezentujący twórców członkowie i członkinie Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej oraz dyrekcje publicznych galerii i muzeów. Instytucje kultury zobowiązały się do wypłacania honorariów za prezentacje dzieł sztuki ich autorom. Dotychczas kwestia ta podlegała rozwiązaniom zwyczajowym i najczęściej galerie publiczne nie wynagradzały twórców za umieszczanie ich prac na wystawach zbiorowych ani za organizowane wystawy indywidualne. Instytucje podpisane pod porozumieniem zobowiązały się wypłacać w roku 2014 honoraria w minimalnej wysokości od 800 do 3700 zł w zależności od typu ekspozycji (zbiorowej, małej lub dużej indywidualnej).
Sprawa niewypłacania wynagrodzeń artystom i artystkom przez publiczne instytucje stała się głośna w sierpniu 2013. Twórcy zrzeszeni w OFSW sformułowali list otwarty do dyrektora stołecznego CSW Zamek Ujazdowski Fabio Cavallucciego, dotyczący wystawy British British Polish Polish. Sztuka krańców Europy: długie lata 90. i dziś. Ekspozycja prezentowała prace trzydzieściorga czołowych polskich artystów i artystek minionego dwudziestolecia w zestawieniu z produkcją brytyjską. Nikt nie otrzymał wynagrodzenia.
W odpowiedzi na korespondencję, w której twórcy apelowali do Cavallucciego o „włączenie się w proces zmian mających na celu poprawę warunków życia artystów” i udzielenie przez niego wsparcia „w nagłaśnianiu problemu obecnego statusu materialnego i prawnego artystów”, dyrektor Zamku Ujazdowskiego wyjaśniał: „Czy nam się to podoba czy nie, sztuka współczesna rządzi się prawidłami rynku. I dlatego wystawienie dzieła sztuki i prawo do rozpowszechniania jego zdjęć są narzędziem promocji, które podnosi wartość dzieła i ułatwia jego sprzedaż”.
To powszechna wśród decydentów kulturalnych postawa wobec miejsca i roli publicznych instytucji kultury. Mają one za zadanie symbolicznie dowartościować artystów, podnosząc wartość materialną ich prac na rynku sztuki. Są traktowane jak powierzchnia reklamowa adresowana do kolekcjonerów i galerzystów.
W zaproszeniu na uroczystość podpisania „Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń…” artyści i artystki zrzeszeni w Forum piszą: „Nie godzimy się, by usprawiedliwieniem dla niewypłacania należnych wynagrodzeń był kapryśny rynek sztuki. Uważamy, że każda wykonywana przez artystów i artystki praca (…) wymaga właściwego wynagrodzenia, od którego nie można odstąpić motywując to współpracą z galeriami komercyjnymi (…) czy kapitałem symbolicznym pomnażanym przez udział w danej wystawie”.
Działania OFSW, aktywistów kulturalnych czy powstałej ostatnio Komisji Środowiskowej Pracownicy Sztuki Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza mają na celu nie tylko uregulowanie socjalnej i bytowej sytuacji twórców, ale również uznanie publicznych instytucji kultury za placówki misyjne, współkształtujące zbiorową tożsamość i uniwersum wartości społecznych poprzez praktyki, które nie ulegają spieniężeniu i nie mogą być uzależnione od komercyjnego obiegu sztuki.
„Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń dla artystów i artystek” z ramienia instytucji kultury podpisały: Hanna Wróblewska (dyrektorka Narodowej Galerii Sztuki Zachęta), Joanna Mytkowska (dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Małgorzata Ludwisiak (zastępczyni dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi) oraz Karolina Sikorska (reprezentująca Galerię Miejską Arsenał w Poznaniu). Złożenie podpisu zadeklarował również Stanisław Ruksza (dyrektor Galerii Kronika z Bytomia). Dokument ma charakter otwarty i do jego sygnowania zachęca się wszystkie ośrodki sztuki. Trwają negocjacje z krakowskimi MOCAK-iem oraz Muzeum Narodowym i Galerią Arsenał z Białegostoku.
Zgodnie z zapowiedzią inicjatorów porozumienie jest wstępem do prac nad „Paktem dla artystów i artystek”, który „będzie nowym kontraktem społecznym, zawartym pomiędzy państwem a środowiskiem twórców”, mającym „na celu zapoczątkowanie i rozwinięcie prac nad systemowym uregulowaniem sytuacji społeczno-socjalnej artystów i artystek (pracujących nie tylko w polu sztuk wizualnych)”.
