#historia

Nowe:

Eurobiałość. Gdy „europejski styl życia” oznacza wspólnotę koloru skóry

Europa pamięta o Holokauście, bo to część jej wewnętrznej „wspólnoty losów”. Wypiera za to pamięć kolonializmu, bo z niego musiałaby się spowiadać przed resztą świata.Hans Kundnani
Fragment okładki książki „Hanka. Opowieść o awansie". Wyd. Czarne

Awans społeczny od podszewki. Najlepszym rozwiązaniem byłby komunizm?

Kinga Dunin czyta książkę Macieja Jakubowiaka „Hanka. Opowieść o awansie” i przy okazji przypomina o Ernaux, Louisie, Eribonie i „Poruszonych” Magdy Szcześniak.

Kadr z serialu „Czterdziestolatek". Fot. TVP

Dyrektor Karwowski i łuki drzwiowe półkoliste

O wyzwaniach, przed jakimi staje inżynier Karwowski, awansując i przesuwając się w drabinie społecznej.

Fot. Łukasz Bak/Aurum Film/TVP Dystrybucja Kinowa

Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem

Wątek niewolniczo-pańszczyźniany czyni „Kosa” dużo ciekawszym filmem historycznym, niż jakikolwiek polski film biograficzny o narodowym bohaterze powstały w ostatnich latach.

Tłum zgromadzony przy moście Księcia Józefa Poniatowskiego podczas Przewrotu majowego. Fot. NAC

„Głosowanie na Piłsudskiego uważamy za przestępstwo”. Reakcje KPP i Moskwy na przewrót majowy

Plenum KC KPP zdecydowało, aby w głosowaniu Zgromadzenia Narodowego komuniści poparli Piłsudskiego, a jednocześnie złożyli deklarację krytykującą marszałka. Z Moskwy nadszedł telegram, by na Piłsudskiego nie głosować i wystawić własnego kandydata.

Newsletter

Najważniejsze wiadomości o tym, co robimy. W Twojej skrzynce email.

David Engels. Fot. Elekes Andor/Wikimedia Commons

Czy Instytut Zachodni zatrudnił Davida Engelsa zgodnie ze standardami?

Spośród wszystkich zatrudnionych w IZ analityków Engels jest prawdopodobnie najbardziej aktywny pod względem wystąpień medialnych w różnych językach, jako postać uwiarygadniająca PiS i politykę antyunijną partii.

Starcie protestujących z policją na Euromajdanie. Fot Mstyslav Chernov/Unframe

Pomarańczowa rewolucja: ostatnia taka szarża w polskiej polityce zagranicznej [rozmowa]

Rozmowa z Jackiem Kluczkowskim, dyplomatą, który w czasie pomarańczowej rewolucji w 2004 r. kierował grupą urzędników odpowiadających za międzynarodowe mediacje z władzami Ukrainy.

grabowski

Grabowski: Prezydentura Komorowskiego była próbą wybielenia polskiej historii

Brat mojego dziadka został zamordowany przez ludzi, którzy dziś są stawiani przez państwo polskie za przykład moralności dla polskiej młodzieży – mówi prof. Jan Grabowski.

Monika Helfer. Fot: kadr z filmu “Zuhause bei Monika Helfer und Michael Köhlmeier”, HanserVerlag/Youtube

Dunin: Czy to ważne, co jest prawdą, a co fikcją?

Kinga Dunin czyta wydaną właśnie po polsku książkę Lucii Berlin.

Michał Kalecki i panorama przedwojennej Łodzi. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, Edmund Uchymiak/PAP, ed. KP

Kaleckiego jako dziennikarza pociągało pisanie o przedsiębiorcach

Michał Kalecki został nazwany przez Mateusza Morawieckiego „chyba najwybitniejszym polskim ekonomistą” . Jego biografię intelektualną kreśli Jan Toporowski.

Fragment plakatu wystawy „Przestrzeń zewnętrzna i wewnętrzna". Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej

Kultura łemkowska, pomimo prób jej wymazania, nigdy się nie skończyła [rozmowa]

Historyk sztuki i kurator Michał Szymko opowiada o wystawie poświęconej współczesnej sztuce łemkowskiej.

Kadr z serialu "Swarm". Fot. Youtube/Prime Video

Cykorz: Rok scenarzystów [10 najlepszych seriali 2023 roku]

Scenarzyści pracujący „w serialach” stali się wiosną tymi, którzy na nowo opowiedzieli o swojej pracy i tłumaczyli swoją rolę na planach, zrywając z wizerunkiem twórcy pracującego w samotności i przywiązanego do maszyny do pisania.

Fot. Pixabay. Edycja KP.

Post factum, post śmiechum: noworoczna gawęda o książkach

Kinga Dunin podsumowuje rok w literaturze.

Polska szlachta w mundurach wojewódzkich w XVIII wieku. Ilustracja: Wikimedia Commons, CC0

Tekturowa rzeczywistość I RP: jak szlachta organizowała sejmiki i zbierała podatki

Słabość polskich królów, coraz wyraźniejsza z upływem dekad, została nie tylko zaszyta w ideologii szlacheckiej, ale też wpisana w samą konstrukcję ustroju i kraju.

Kadr z serialu „1670". Fot. Netflix

„1670” – serial, który może odmienić polską telewizję

Nie dość, że dostaliśmy satyrę społeczną w znakomitej scenografii, to jeszcze jest to satyra lewicowa, w której wyzyskiwani są tymi rozsądniejszymi, a stosujący wyzysk tymi głupszymi.

Kwartet Dave Brubecka w 1962 roku. Fot. Wikimedia Commons CC0

Jazz w zimnowojennej dyplomacji kulturalnej USA

„Żeby uniknąć wojny światowej, trzeba wygrać zimną wojnę” – powiedział prezydent Dwight Eisenhower w lutym 1953 r., wygłaszając orędzie o stanie państwa. W kolejnych latach do tej walki zostali wciągnięci najważniejsi amerykańscy jazzmani lat 50. i 60.

Gabriel Narutowicz opuszcza Sejm po zaprzysiężeniu na prezydenta. Fot. Henryk Zieliński, „Historia Polski”/ domena publiczna

Brykczyński: Idee zabójcy Narutowicza po latach zwyciężyły

Rozmowa z Pawłem Brykczyńskim, autorem książki „Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce”.

Andrzej Leder. Fot. Jakub Szafrański

Leder: Tam, gdzie sytuacja rewolucyjna nie znajduje politycznej artykulacji, nadchodzi wojna

Na drodze rzeczywistej zmiany politycznej stoi dziś brak planetarnego podmiotu, który mógłby stanąć naprzeciwko tej formy globalnego systemu rozprowadzania nadmiaru, którą znamy, a którą opisuje się jako hiperkapitalizm.

Fot. Wikimedia Commons, ed. KP

W całej historii Stanów nie było równie odrażającej postaci

Nawet prezydent USA nie znalazł dla Kissingera dobrego słowa.

Henry Kissinger podczas debaty z Radosławem Sikorskim. Fot. MFA Poland/Flickr.com

Wszystkie zbrodnie Henry’ego Kissingera

Henry Kissinger przez całe życie wiernie służył amerykańskim elitom politycznym i biznesowym.

Odział Milicji Obywatelskiej przeznaczony do realizacji Akcji Wisła. Fot. M. Zych/Wikimedia Commons

IPN o akcji „Wisła”: Ukraińcy chcieli mieszkać w murowanych domach

Wznowienie dyskusji o akcji „Wisła”, jak wiadomo, natychmiast pociągnie za sobą wznowienie dyskusji o zbrodniach na Wołyniu i oskarżenia, że Ukraina nie ekshumuje zwłok zamordowanych, na co strona ukraińska odpowie, że zajęta jest grzebaniem ginących teraz żołnierzy.

Kadr z filmu „Napoleon". Fot. Apple Studios

(Bez)sens Napoleona

Napoleon domaga się dialektycznej narracji, pokazującej historyczne znaczenie i osobistą małość tej postaci, tragedię i komedię epoki, jej osiągnięcia i koszty, sens i bezsens napoleońskiej odysei. Czy film Ridleya Scotta dostarcza takiej wizji?

Grzegorz Piątek i Joanna Kuciel-Frydryszak. Fot. Wikimedia Commons

Smar oliwiący gospodarkę, czyli jakiej historii potrzebują Polacy [rozmowa]

Historia mas, queery, kobiety to nie są żadne sensacje XX wieku, to jest przeszłość, która nam się zdarzyła. Paulina Małochleb pyta Joannę Kuciel-Frydryszak i Grzegorza Piątka o to, co jeszcze zostało do zrobienia w przybliżaniu społeczeństwu ludowego zwrotu w historiografii.

Kadr z filmu „Napoleon". Fot. Apple Studios

Kagarlicki: Wojny napoleońskie i początki nowej formuły państwa

Wyższość francuskich wojsk po rewolucji wynikała z nowej formuły społecznej państwa i armii, która stała się bardziej ludowa, demokratyczna, a przede wszystkim – jednorodna.

Pomnik Napoleona w Ajaccio. Fot. leecohen/Wikimedia Commons

Mała wycieczka do Ajaccio

Napoleon, nie większy od ziarnka grochu, w płaszczu i trójgraniastym kapeluszu, siedzi w pozycji kawaleryjskiej na stołeczku, który umieszczony jest na czubku faktycznie pochodzącego z wyspy odłamka tufu, i ze zmarszczoną brwią patrzy w dal.

Henry Kissinger. Fot. Marsha Miller/ Wikimedia Commons

Kissinger umiera, sprawiedliwości nie ma

Henry Kissinger ponosi odpowiedzialność za śmierć co najmniej trzech milionów ludzi.

Fragment komiksu „Monica". Wydawnictwo Kultura Gniewu

Koniec jednego ze światów [o „Monice” Daniela Clowesa]

Jako czytelnik Daniela Clowesa, klasyka współczesnego komiksu o rozpoznawalnym stylu, nie mogę oprzeć się wrażeniu, że w „Monice”, jego najnowszym dziele, coś niespodziewanie kliknęło i wskoczyło na swoje miejsce.

Fragment okładki książki „Ojczyzna moralnie czysta. Początki HIV w Polsce". Wyd. Czarne

Pisano, że dla gejów nie ma ratunku, że wszyscy umrzemy na AIDS [rozmowa]

W latach 80. w mediach można było usłyszeć, że jak jesteś gejem, to na pewno marnie skończysz, bo prędzej czy później złapiesz tego adidasa. Tak mówiło się wtedy na AIDS – opowiada Bartosz Żurawiecki, autor książki „Ojczyzna moralnie czysta. Początki HIV w Polsce”.

Ambasada USA w Jerozolimie. Fot. IsraelMFA

Globalne południe Ameryki po stronie Gazy

Kraje Ameryki Łacińskiej nie mają wpływu na politykę Izraela wobec Gazy, a jednak głosy ich liderów brzmią wyraźniej i krytyczniej niż głos prezydenta USA.

David Wengrow. Fot. Fronteiras do Pensamento/Wikimedia Commons

Podstawą demokracji jest nieposłuszeństwo [rozmowa z Wengrowem]

W europejskim rozumieniu wolności jest coś, co wynika z doświadczenia niewolnictwa: definiujemy wolność wyłącznie w kategoriach indywidualnych, jako formę władzy, bez liczenia się z innymi.

Fragment okładki książki „Słowo humoru". Wydawnictwo Karakter

I co w tym takiego śmiesznego? [Kinga Dunin czyta Olgę Drendę]

Kinga Dunin czyta „Słowo humoru” Olgi Drendy.

Barbara Engelking w rozmowie z Moniką Olejnik. Fot. TVN24

Badania nad Zagładą po rządach PiS: nie udawajmy, że nic się nie stało

Minimum oczekiwań historyków to autonomia dla badaczy i rzeczywiste odpolitycznienie instytucji naukowych. Rozmawiamy z prof. Dariusz Libionką, historykiem, redaktorem naczelnym rocznika „Zagłada Żydów”.

antysemityzm-polska-zydzi-dzieci-ucieczka

Nie ma autentycznego antysemityzmu

Jeżeli ekonomiczna daremność panaceum, proponowanego przez narodowców, czyni je tym bardziej atrakcyjnym, to okoliczność ta ujawnia jego prawdziwą naturę: owo panaceum nie pomaga ludziom, lecz ich pędowi do destrukcji.

Roberto Fiore. Fot:  Pubblisole/ Youtube

Honorowy gość Marszu Niepodległości trafi do więzienia?

To jeden z ciekawszych epizodów związanych z pandemią COVID-19 w szeregach europejskiej skrajnej prawicy.

Fot. Tomasz Molina/Historia Czerwona

Czy Bolesław Krzywousty jest lepszym wzorem dla młodzieży niż Ludwik Waryński?

Waryński nie spełnia oczekiwań dydaktyczno-wychowawczych systemu obliczonego na egoistyczny indywidualizm, na kult pieniądza, na bezpardonową walkę o własność.

Izaak Babel. Fotografia z akt NKWD. Fot. Wikimedia Commons

Babel: pisarz bez losu, mistrz w gatunku milczenia

Był mistrzem pierwszych zdań. Był też mistrzem zdań drugich i, prawdę mówiąc, wszystkich kolejnych. Takiego stylisty Rosja nie znała od czasów Gogola.

Rogatka miasta Brody. Fot. Wikimedia Commons

Przepaść w Brodach. Reportaż z Ukrainy

Za cztery dni na Lwów spadną rakiety, odwet za atak dronami w Moskiewskim City. Będziemy już wtedy w Brodach, u kresu pogranicza.

Odra w Krajniku Dolnym. Fot. Daniela Kloth/Wikimedia Commons

Springer i Rokita: nowe sposoby na opowiadanie o „Ziemiach Odzyskanych”

Nowe książki Filipa Springera i Zbigniewa Rokity potwierdzają, że „Ziemie Odzyskane” najlepiej opowiada się w gatunkach nieczystych, skundlonych formułach. Tylko one pozwalają wyjść poza wyliczenie krzywd.

Jarosław Kaczyński, Mateusz Morawiecki, Elżbieta Witek, Agata Kornhauser-Duda, Andrzej Duda. Fot. EpiskopatNews/Flickr.com

Albo gruba kreska, albo zwiększona polaryzacja

Niepisaną zasadą było odpuszczanie. Tym razem emocje są o wiele większe, a wyborcy opozycji doskonale pamiętają pisowskie polowania na Tuska. Litości może więc nie być.

Kadr z filmu „Chłopi". Fot. BreakThru Films

„Chłopi” kontra „Chłopki”

Kompletny bezsens całego filmowego projektu „Chłopi” tkwi w ładności obrazka. Nie dajcie się nabrać. Przeczytajcie lepiej książkę Joanny Kuciel-Frydryszak.

Drużyny Robotniczego Towarzystwa Sportowego Widzew i Legii Poznań w 1934 roku. Fot. NAC

Przez piłkarskie boisko do walki klas: zapomniana idea sportu robotniczego

Świat sportu robotniczego odszedł w zapomnienie. Jego rozwój został najpierw zahamowany przez faszyzm, a potem brutalnie przerwany przez II wojnę światową. Po niej nigdy nie odrodził się już w dawnej formie.

Lea Ypi. Fot. Penguin Books UK/Youtube.com

Žižek: Narzucona wolność nie przynosi sprawiedliwości

Jak to jest, że ambitne projekty ideologiczne zazwyczaj kończą się nie zwycięstwem, ale bezładem i dezorientacją?

Atak Ludowego Wojska Polskiego pod Lenino. Fot. Wikimedia Commons

O czym mówi nam historia bitwy pod Lenino?

Czy możliwa jest inna wizja wojennej historii, w której oprócz wskazywania na to, co słuszne, znajdzie się też miejsce na pokazanie tego, co ludzkie?

Prezes PSL Władysław Kosiniak-Kamysz robi zdjęcie młodym strażaczkom w Czchowie, 22 września 2019. Fot. Dawid Krawczyk

Nie pozwólmy, żeby kułacy z PSL odebrali nam nadzieję na prawo do aborcji

Na śmietniku polskiej demokracji zawsze wypełza demoralizacja, która gardzi życiem kobiet.

Jerzy Urban. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia Commons

Urban był za mądry, żeby się powiesić na naszej linie

Jerzy Urban uważał, że Polskę można i trzeba modernizować, ale od środka. Dlatego przyłączył się do władzy i tę władzę chciał zmieniać – mówią Marek Sterlingow i Dorota Karaś, autorzy biografii byłego rzecznika rządu.

Bernard Tapie. Fot. Brut/Youtube.com

Bernard Tapie – meteoryt, któremu nie udało się wstrząsnąć Francją

Tapie wiedział doskonale, jak pisać własną legendę. Według sondaży dla Francuzek jedynie Alain Delon był bardziej pociągający, a trudno uznać Tapiego za wpisującego się w klasyczne kanony piękna.

Fragment okładki książki „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji.". Fot. Wydawnictwo Czarne

Polaków we Francji witano ciepło. Ale gdy zaczęło brakować pracy, zostali „brudasami”

Na święta dostawaliśmy kartki z Francji, w domu mieliśmy francuskie książki, ktoś jeździł tam w odwiedziny. Nie rozumiałam, skąd ta odmienność mojej rodziny – mówi Aleksandra Suława, autorka książki „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji”.

Kadr z filmu „Znachor". Fot. Netflix

„Znachor” i ożywczy powiew nowoczesności

Nowa ekranizacja „Znachora” to dzieło na miarę swoich czasów i między innymi dlatego tak dobrze się je ogląda. A że żyjemy w 2023 roku, a nie w 1937, rodzi to szereg komplikacji.

Fot. Mattia Faloretti/Unsplash

Murzyni – rasa niewolników

Pomysł, że niepodległość jakiegoś kraju w Afryce mogłaby być równie ważna co niepodległość Polski, w czasach II RP Polacy uważali za wręcz obrazoburczy.

Marsz Powstania Warszawskiego w 2018 roku. Fot. Jakub Szafrański

Witkowski: Główne nurty faszyzmu dziś

Wizja kurczącego się socjalu w warunkach konkurencji miejscowych z przyjezdnymi może łatwo prowadzić do fantazji o tym, żeby powstało coś w rodzaju systemu kastowego, gdzie lokalsi będą na górze – mówi dr Przemysław Witkowski, autor książki „Faszyzm, który nadchodzi”.

Izraelscy żołnierze podczas wojny Jom Kipur. Fot. Wikimedia Commons

Dlaczego izraelskie służby zawiodły przed wojną Jom Kipur?

5 paradoksów Michaela Handla pozwala zrozumieć, dlaczego wywiad izraelski nie dostrzegł tego, co każdy czytelnik dostrzeże gołym okiem: że wojna była przygotowana, nieuchronna i miała nastąpić niebawem.

Fragment okładki książki „Urban. Biografia". Wydawnictwo Znak.

Skandalista Jerzy Urban. O „Nie” w latach 90. powinien powstać film

Dojrzała wspólnota potrafiłaby pogodzić dialog różnych pamięci o Jerzym Urbanie. „Urban. Biografia” to dobry krok w tym kierunku.

Wizyta w Polsce Paula Loebe z SPD, przewodniczącego niemieckiego parlamentu. Pierwszy z lewej Emil Zerbe. Fot. NAC

Niemcy, nie naziści. O niemieckich antyfaszystach w II RP

Mimo wściekłych ataków środowisk prawicowych niemieccy socjaliści żyjący w międzywojennej Polsce konsekwentnie przekonywali, że niemieckiemu robotnikowi bliżej winno być do polskiego czy żydowskiego robotnika niż do niemieckiego fabrykanta.

Giorgio Napolitano. Fot. NATO/Flickr.com

„Liberalny komunista”, „Czerwony Książę” albo „Król” – kim był Giorgio Napolitano?

By doczekać się akceptacji i władzy, dawni komuniści musieli poświęcić nie tylko ideały, ale niemal całkiem wyrzec się lewicowości.

Fragment okładki książki „Historia pracy. Nowe dzieje ludzkości". Wydawnictwo Znak.

Lucassen: Nieuchronny koniec „kapitalizmu”?

W kontekście historii pracy nie jest chyba niespodzianką, że pogłębiająca się przepaść majątkowa w poszczególnych krajach wydaje się wielowiekową spuścizną trendu do nierównego doceniania i wynagradzania pracy.

Obraz wygenerowany przez aplikację openart.ai

Bertolt Brecht: kwatermistrz postpopulizmu

„Jeśli stand up jest wykluczony, nie będzie wstawania z kolan”. Tomasz Kozak analizuje polityczny potencjał dramatów i pism Bertolta Brechta w dzisiejszej rzeczywistości.

Protest przeciwko atakowi Rosji na Ukrainę w Warszawie Fot. Jakub Szafrański

Niepodległa Polska i samostyjna Ukraina pod czerwonym sztandarem

Gdy na przełomie XIX i XX w. ukraińskie środowiska polityczne zaczęły podnosić hasło niepodległości, napotkały na opór ze strony polskiej. Aspiracje Ukraińców znalazły jednak zrozumienie pośród polskich socjalistów.

Leo Lipski. Fot. Instytut Literacki

„Spisuję siebie, jakbym był ołówkiem”. Literatura mniejsza Leo Lipskiego

Proza Lipskiego jest lapidarna, a zarazem intensywna. Każde jej zdanie jest ryzykiem podjętym w imię oddania traumatycznych przeżyć, takich jak ucieczka z rodzinnego Krakowa po wybuchu II wojny światowej, utrata najbliższych w Zagładzie, pobyt w łagrze czy ciężka choroba.

Kadr z serialu „Daleko od szosy". Fot. TVP

„Daleko od szosy”, czyli hybryda kapitalistyczno-socjalistyczna

„Daleko od szosy” jest pierwszą socjalistyczną opowieścią awansu, w której miłość państwa do przedstawiciela klasy ludowej i wynikającą z niej dobroczynność wprost zastąpiono indywidualną miłością przedstawiciela klasy wyższej do przedstawiciela klasy ludowej.

Kadr z filmu „Milioner". Fot. TVP

Państwa dziecko ma pęknięty habitus

Jak zmieniało się podejście władz do awansu klasowego w okresie PRL i w jaki sposób przedstawiali go reżyserowie i socjolożki, twórcy czarnego dokumentu i pisarze nurtu chłopskiego? Rozmowa z Magdą Szcześniak, autorką książki „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce”, która właśnie ukazała się w Wydawnictwie Krytyki Politycznej.

Pomnik męczeństwa rodziny Ulmów w Markowej. Fot. Wojciech Pysz/Wikimedia Commons

Po beatyfikacji: jak PiS instrumentalizował rodzinę Ulmów

Ulmowie, portretowani jako postacie reprezentatywne dla polskich postaw wobec Zagłady, stali się ikoną ultrakonserwatywnego, prawicowego modelu polskości.

Rudy Giuliani. Fot. Gage Skidmore/Wikimedia Commons

Od bohatera do zera. Jak upadał Rudy Giuliani

Były burmistrz Nowego Jorku i bohater 11 września ma dziś 79 lat – i stał się pośmiewiskiem Ameryki z ręką w spodniach.

Ekshumacja ofiar zbrodni wojennej w Buczy. Fot. National Police of Ukraine/Wikimedia Commons

Nie czas na święty spokój, Europo!

Problem Europy bierze się z niechęci do przyznania, że w Ukrainie właśnie trwa ludobójstwo.

Instalacja w muzeum pamięci ofiar dyktatury generała Pinocheta w Chile. Fot. CARLOS TEIXIDOR CADENAS/Wikimedia Commons

„Strefa mroku”: chilijska transformacja i 17 lat terroru

11 września mija 50 lat od puczu w Chile, który obalił prezydenta Salvadora Allende, i ustanowienia rządów junty wojskowej Augusto Pinocheta. Historyczną pamięć tamtych lat przywraca pisarka Nona Fernandez. Prezentujemy fragment jej powieści „Strefa mroku”.

Czołgi na ulicach Santiago de Chile podczas zamachu stanu w 1973 roku. Fot. Wikimedia Commons

50 lat po chilijskim puczu Pinochet postanawia umrzeć

Dla wielu, zwłaszcza po lewej stronie, obalony 50 lat temu prezydent Salvador Allende ma status świętego. Ale równolegle funkcjonuje inna opowieść, w której Allende to proto-Chavez, pchający swój kraj w stronę socjalistycznej katastrofy.

Rodzina Ulmów. Fot. Muzeum Polaków Ratujących Żydów
podczas II wojny światowej
im. Rodziny Ulmów w Markowej

Cały naród ratuje swoich Żydów

Mało jest dyskursów publicznych tak zrytualizowanych i spetryfikowanych, tak zakrzepłych w kanonicznych formułach i niezmiennej retoryce, przybierających formy narodowo-patriotycznej liturgii – jak dyskurs o pomocy Żydom.

„Zwłoki braci De Witt". Obraz Jana de Baen. Wikimedia Commons

Niderlandy: od zjedzenia premiera po monarchię bez właściwości

351 lat temu wściekły tłum zabił i zjadł holenderskiego premiera. Co było dalej?

Fragment okładki książki „Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL". Ilustracja: Wydawnictwo Czarne

Dom jako futerał i meblowy głód w PRL-u

Instytucję kolejki i rządzące nią prawa trudno pojąć.

Kolejka na stoisku Krytyki Politycznej na Campus Polska Przyszłości. Fot. Campus Polska Przyszłości

Coachella Polska Przyszłości: Różne poglądy? Zwykła sprawa

Poznaliśmy się na Campusie. Uczestnik i panelistka. Rozmawialiśmy dłużej na imprezie. Postanowiliśmy wspólnie napisać o tym, co podczas tegorocznego festiwalu zrobiło na nas największe wrażenie.

Wanda Wasilewska. Fot. Wikimedia Commons

Wasilewska spadła Stalinowi z lewicowego nieba

Między marcem a majem 1940 roku, między pierwszym a drugim spotkaniem Stalina z Wasilewską, wymordowano polskich oficerów. Stalin karczował wielowiekową puszczę, by zasadzić swoją odmianę polskiego inteligenta.

vendi krzyś

Historyczny koniec wakacji

Wraz z końcem lata mamy dla Was dwie nowości z naszej Serii Historycznej. Niezwykle nas to cieszy, bo nasza Seria Historyczna jest wyjątkowa – opisuje to, co do tej pory pozostawało nieopowiedziane, ale też cieszy się wielką popularnością.

Ettore Majorana. Fot. Wikimedia Commons

Nie chciał uczestniczyć w tworzeniu śmiercionośnej broni. O włoskim Oppenheimerze

W opinii największych fizyków XX wieku Ettore Majorana był jednym z nich. Dlaczego tak mało o nim wiemy?

„Ilustrowany Kurier Codzienny”, ed. KP

W tabloidach zawsze najmocniej obrywają kobiety. Tak samo dzisiaj, jak i 150 lat temu

Na papierze czy w sieci, tabloidy to coś więcej niż informacyjny śmietnik ze świata celebrytów. To zawsze lekcja konserwatywnej moralności.

Defilada Tysiąclecia Państwa Polskiego. Fot. NAC

7 najprawdziwszych prawd, jakie znajdziecie w materiałach Polskiej Kroniki Filmowej

Jak pokazują niektóre kroniki, w kwestiach społecznych stalinowska ortodoksja bywała nieraz bliższa rzeczywistości niż odwilżowa narracja „polskiej drogi do socjalizmu”.

Sto bilionów marek w 1923. Fot. Reichsbank

Chleb za taczkę marek: tak wyglądała hiperinflacja w 1923 roku

Pieniądz tracił na wartości szybciej, niż można było biec; ucieczka do dóbr materialnych była już niemal fizycznie niemożliwa. Tempo, które było konieczne, aby nadążyć za galopującą inflacją, wymuszało przyśpieszenie we wszystkich dziedzinach.

Neville Chamberlain na lotnisku Heston po powrocie z Monachium. Fot. Imperial War Museums

1938: „Wzięłabyś go za malarza pokojowego, którym był kiedyś”

Prawda, o której mawia się, że jest pierwszą ofiarą każdej wojny, zginęła już po wizycie Neville’a Chamberlaine’a w Obersalzbergu we wrześniu 1938 roku – na długo przed rozpoczęciem regularnych działań zbrojnych.

Muzeum Dresdner Zwinger Museum w Dreźnie. Fot. Jorge Royan/Wikimedia Commons

Robotnicy w łachmanach w Luwrze: polityczna historia muzeum

Jakub Majmurek rozmawia z profesorem Krzysztofem Pomianem, historykiem, filozofem, eseistą, autorem monumentalnej, trzytomowej pracy „Muzeum. Historia światowa”.

Inscenizacja bitwy pod Grunwaldem. Fot. Jakub Szafrański

Samotna rejza na wielkie kłamstwo grunwaldzkie

Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem nie pozostawia wątpliwości. Rycerze i piechota po polskiej stronie miały +100 do ataku i obrony dzięki pobożności króla i kapelanów.

Czesław Miłosz. Fot. Artur Pawłowski/Wikimedia Commons

Komunizm, który rozbił się o atom duszy

Czesław Miłosz w rozmowie z Aleksandrem Watem z „Mojego wieku” pyta o Polskę lat 20. i 30., wpływy ZSRR i pisarzy rosyjskich, „Miesięcznik Literacki” oraz o to, jak się dochodzi i odchodzi od komunizmu.

George Orwell. Fot. BBC/Wikimedia Commons

Czy socjaliści mogą być szczęśliwi?

Socjaliści nie uważają, że rozwiązywaniem wszystkich problemów społecznych może być kilku szczodrych dżentelmenów rozdających indyki. Czyż nie chodzi nam o zbudowanie społeczeństwa uwolnionego od konieczności polegania na takiej „filantropii”?

Uczennice Prywatnej Szkoły Gimnastyki i Tańca Artystycznego Ireny Prusickiej w 1938 roku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

„Biegasz jak dziewczyna”. Jak zniechęciliśmy grzeczne dziewczynki do sportu

Polskie emancypantki starały się przedstawiać ruch i ćwiczenia fizyczne, w tym obowiązkowe zajęcia sportowe w szkołach dziewcząt, podobnie jak prawo do edukacji i głosowania w wyborach – jako element wzmacniający społeczeństwo.

Błota. Polesie, obraz Iwana Szyszkina

Dlaczego II RP nie udało się osuszenie poleskich bagien? [rozmowa]

Michał Sutowski rozmawia ze Sławomirem Łotyszem, autorem książki „Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku”.

Bug w okolicach Drohiczyna. Fot. Jakub Szafrański

Mencwel: Pokłóćmy się wreszcie o wodę

Rozmowa z Janem Mencwelem, autorem książki „Hydrozagadka. Kto zabiera polską wodę i jak ją odzyskać?”.

Fragment okładki książki „Po lewej stronie sali. Getto ławkowe w międzywojennym Wilnie".

Sprawa „trupów żydowskich” jako preludium getta ławkowego

Połączenie kilku koncepcji wykluczeń – nadania wyznania ciałom, żądania numerus clausus oraz wprowadzenia obowiązku pracy na preparatach przedstawicieli własnej grupy – stało się koniecznym warunkiem pełnego wykluczenia studentek i studentów żydowskich ze społeczności akademickiej.

Chłopka sfotografowana w 1941 roku. Fot Narodowe Archiwum Cyfrowe, CC0

Mężowi nogi umyć i brud wypić. Jak żyły chłopki? [rozmowa]

Paulina Januszewska rozmawia z Joanną Kuciel-Frydryszak, autorką książki „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”.

Fot. Jakub Szafrański

Polska i Ukraina, przyszłość w cieniu historii

Większość Ukraińców nic nie wie o wydarzeniach wołyńskich i antypolskiej akcji UPA, bo toczyła się ona na okupowanych przez Niemców terenach II Rzeczypospolitej.

Adam Leszczyński. Fot. Jakub Szafrański

Język „wolnego rynku” stał się podporą dla nieliberalnej Polski już w XIX wieku

Rozmowa z Adamem Leszczyńskim, dziennikarzem, historykiem i socjologiem, profesorem Uniwersytetu SWPS w Warszawie, autorem książki „Obrońcy pańszczyzny”.

Kadr z telewizyjnego Kabaretu Olgi Lipińskiej pod tytułem „Anastazja P.", 1933 rok. Fot. Jan Nowak/Youtube.com

Anastazja Potocka – jaskółka mściwej seksuologii

Książki Anastazji P. pozują na lekkie, obnoszą własną trywialność jak niechlujny peniuar – ale skompresowany w nich materiał ma wagę ciężką.

Bloki mieszkalne między ul. Dziką i ul. Inflancką w Warszawie w 1977 roku. Fot. Grażyna Rutowska/Narodowe Archiwum Cyfrowe

Wajda, kręcąc „Ziemię obiecaną”, nie musiał robić w Łodzi rekonstrukcji historycznej

Rozmowa z historykiem Marcinem Zarembą, autorem książki „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności”.

Widok na Taipej - stolicę Tajwanu. Fot. World Poker Tour/Flickr.com

To tutaj może się rozpocząć trzecia wojna światowa

Często Polskę porównuje się do „dojrzałych demokracji” i młody wiek tej naszej jest wskazywany jako źródło pewnych bolączek lub zaniechań. Może więc warto porównać się do młodej demokracji tajwańskiej, która narodziła się mniej więcej w tym samym czasie co nasza.

Chłopi na jarmarku w przedwojennej Polsce. Fot. autor nieznany, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Na Zachodzie nas szkalują, że mamy niewolników

Konkluzja była jednoznaczna: co prawda my, Polacy, mamy swoje grzechy, ale nie jesteśmy Zachodem, więc zachodnie zwyczaje i porządki nam nie odpowiadają, ale Polsce powinno się współczuć i ją podziwiać.

Łódź migrantów na Morzu Śródziemnym. Fot. Óglaigh na hÉireann/Flickr.com

Kto patrzy na morze, widzi Europę [listy o demokracji]

Dla migranta czekającego na dobrą pogodę, by powiosłować do Hiszpanii, morze to Europa, a więc wolność, ucieczka, uśmiech losu.

Spotkanie prezydenta Rosji Władimira Putina z szefem koncernu Rosnieft Igorem Sieczinem. Fot. kremlin.ru/Wikimedia Commons

Rosja, czyli wojna petromacho przeciwko nowoczesności [rozmowa]

Rozmowa z Alexandem Etkindem, historykiem i kulturoznawcą, zajmującym się badaniami relacji rosyjsko-europejskich.

Kijów po rosyjskim ataku rakietowym. Fot. Ukrinform/Depositphotos

Hostomel, Czernihów, Niżyn. Twierdze na granicy Europy [listy o demokracji]

Każde ukraińskie miasto, które wciąż broni się przed najazdem wroga, jest dziś twierdzą graniczną Europy. Bo nie ma już dokąd uciekać.

Aleksander Kwaśniewski. Fot. Jakub Szafrański

Pamiątka z ery optymizmu: co różni Kwaśniewskiego od dzisiejszej lewicy?

W ostatnich latach opinia młodych pokoleń lewicy nie była zbyt łaskawa dla centrolewicowych liderów z lat 90., czyli heroldów trzeciej drogi i zwrotu ku centrum.

Lana Bastašić. Fot. Mental Hub/Youtube.com

Ja, dziewczyna z Bośni [listy o demokracji]

Długo uczyłam się języka Europy. „Wakacje z plecakiem” oznaczały, że ma się paszport. Bycie „milenialsem”, że w domu był prąd.

Pozostałości Muru Berlińskiego. Fot. European Cyclists' Federation/Flickr.com

Mur berliński w naszych głowach [listy o demokracji]

Na skraju głodowej śmierci, ludzie w ostrzeliwanym Sarajewie podtrzymywali wolę życia nadzieją, że Europa, kaganek cywilizacji, przyjdzie im na ratunek.

Ulica w Sarajewie. Fot. Andreas Lehner/Flickr.com

Żyć obok tych, którzy chcą mnie zabić [listy o demokracji]

Czy jesteśmy w stanie porozumieć się co do wartości, które nie są na tyle ogólnikowe, by od razu było wiadomo, że sformułowano je tak, by nikogo nie urazić?

Fot. Jakub Szafrański, ed. KP

Awantura w kosmosie i bomby z nieba

„Naprawdę lubię i cenię literaturę gatunkową, ale jestem dość wybredna. Szamałka kupuję w ciemno” – Kinga Dunin czyta „Stację” Jakuba Szamałka i „Już nie żyjesz. Historię bombardowań” Svena Lindqvista.

Fot. Twitter Partii Razem

Gdyby Szela miał drony…

Kinga Dunin czyta „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli” Ryszarda Jamki.

Fot. Nathan Rupert/Flickr.com

Tu nikt cię nie skaże za memy z papieżem. Za swastykę też nie

Gdy Ameryka była jeszcze brytyjską kolonią, o wolność słowa jako pierwsi walczyli… antyszczepionkowcy.

Stanisław Pyjas. Fot. Archiwum IPN

Wierzyłem, że znajdę nazwisko osoby, która odpowiada za śmierć Pyjasa [rozmowa z Łazarewiczem]

W latach 90. tylko wariaci i esbecy – w naszym przekonaniu – mogli mówić, że przecież nie ma dowodów na jego zabójstwo.

Protest pod Ministerstwem Edukacji Narodowej w 2021 roku. Fot. Jakub Szafrański

Pod żadnym pozorem nie mówcie, że książkę do HiT-u czyta się jak podręcznik dla Hitlerjugend

Przewodniczący KRRiT, „talib” z nadania PiS, nie będzie zadowolony. A tego byśmy nie chcieli.

Uroczystości ukończenia studiów przez młodych oficerów Akademii Gwardii Narodowej Ukrainy. Fot. President Of Ukraine

Rosyjska kontrrewolucja u bram Europy

Zachodnie lęki utrudniają uzmysłowienie sobie niewygodnej prawdy – kogo będziecie skłonni poświęcić w następnej kolejności?

Alaine Polcz. Zdjęcie z niemieckiego wydania książki „Kobieta na froncie". Fot. Suhrkamp

Rosyjska kultura gwałtu i małżeński fresk, niepiękny [„Kobieta na froncie” Alaine Polcz]

Książka Alaine Polcz ukazała się na Węgrzech w roku 1991 i jest jedną z pierwszych, o ile nie pierwszą na świecie, ujawniającą skalę gwałtów popełnianych na kobietach przez sowieckich żołnierzy. I świadectwem ich ofiary.

Pochodząca z XVIII wieku flaga Korsyki. Fot. keyboardsamurai/Flickr.com

Przed polskim majem był korsykański listopad

W XVIII w. Korsyka stanowiła jeden z najmniej rozwiniętych obszarów zachodniej części europejskich wybrzeży Morza Śródziemnego. Powinna być ostatnim miejscem, gdzie mogłaby się narodzić pierwsza nowoczesna konstytucja.

Zofia Daszyńska-Golińska. Fot. Wikimedia Commons

Czy każdy powinien walczyć o wszystko? Intersekcjonalne rozważania z okazji 1 Maja

Prawa pracownic to dziś niejedyna sprawa, o którą walczą kobiety.

Piotr Ikonowicz w programie „Wolni od długów”. Fot. Polsat, ed. KP

Ikonowicz: Nasze święto!

Jest w Polsce bardzo wiele powodów do demonstracji, do protestu, do gniewu. Dlatego 1 Maja wciąż wychodzimy na ulice.

Żołnierze Ludowego Wojska Polskiego deportują ukraińców podczas Operacji Wisła. Fot. Wikimedia Commons/CC0

Ukraińcy od dawna byli głównym straszakiem polskiej polityki historycznej

Akcję „Wisła” należy rozpatrywać jako ostatni akord czystki etnicznej, długiego procesu zmian proporcji ludnościowych, w tym poprzez przymusową asymilację mieszkańców pogranicza. Rozmowa z Izą Chruślińską i Piotrem Tymą.

Piotr Wróblewski i Elektrownia Jądrowa Żarnowiec. Fot. Maksym Boldashev, Jakub Szafrański, ed. KP

Żarnowiec: dlaczego w Polsce nie udało się wybudować elektrowni atomowej [rozmowa]

Z Piotrem Wróblewskim, autorem książki „Żarnowiec. Sen o polskiej elektrowni jądrowej”, rozmawia Michał Sutowski.

Elektrownia Jądrowa Żarnowiec. Fot. Maksym Boldashev

Czy Żarnowiec mógłby powtórzyć scenariusz Czarnobyla?

Istnieje przekonanie, że katastrofa w Czarnobylu rozpoczęła zmianę społeczną, która doprowadziła do protestów przeciwko budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec, a w konsekwencji do wstrzymania nad nią prac. Czy tak było naprawdę?

Kobieta pozuje do zdjęcia na tle ruin warszawskiego getta. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

„Trzeba było uczyć nas krzyczeć”. Czytanie wierszy poetek z getta

Nie będę uprawiać krytyki literackiej, bo się na tym nie znam. Napiszę tylko, co te wiersze mi robią.

Obraz wygenerowany przez aplikację Canva AI

Zmień pracę, leniwa Polsko, i weź kredyt, czyli świat oczami „Wyborczej”

Kiedy autor tak się zapędził w krytyce PiS-u, że umniejsza nazistowskie zbrodnie, redakcja powinna była przeczytać tekst jeszcze raz, a potem wyrzucić go do kosza.

Fragment okładki książki „Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego”. Wydawnictwo Czarne.

Chajka Bełchatowska, bojowniczka z getta warszawskiego

„Tak oto graliśmy z Niemcami w kotka i myszkę. Zawsze z bronią w ręku. Tak aby, jeśliby nas złapali, nie poszło im za łatwo, nie jak z owcami. Umrzeć z honorem, to był nasz cel”.

Pikieta studentów z ONR z transparentami (m.in. Żądamy ghetta dla Żydów i Śmierć żydo-komunie) na Bramie Głównej Uniwersytetu Warszawskiego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Getto ławkowe: „Szanowny Panie Kolego, przesyłam do wglądu, tak sprawę rozwiązaliśmy w Warszawie”

Uczelnie nie mogły poradzić sobie z antysemityzmem i narastającą przemocą. Wreszcie rektorzy ulegli falangistom i „zarządzeniem porządkowym” wprowadziły getto ławkowe. Rozmowa z badaczkami Izą Mrzygłód i Natalią Judzińską.

Anda Rottenberg. Fot. Jakub Szafrański

Rottenberg: Kierowanie Zachętą nie było i nie jest łatwym zadaniem. Wiedział to już Wojciech Gerson i wiedzieli wszyscy jego następcy

Ta książka otwiera drzwi do zrozumienia kwestii fundamentalnych: po co nam sztuka i po co nam artyści – napisała prof. Małgorzata Omilanowska we wstępie do „Rozrzutu” Andy Rottenberg. Publikujemy fragment książki.

Kadr z filmu „Kamienie na szaniec” w reż. Roberta Glińskiego

Akcja na ekranie [rozmowa z Elżbietą Janicką]

O filmach „Akcja pod Arsenałem” (1977) i „Kamienie na szaniec” (2014) z Elżbietą Janicką rozmawia Maria Cyranowicz.

Amia Srinivasan

„Po prostu nie uwierzyłem im, tym kobietom”

W miejscach zdominowanych przez białych często uważano, że kobiet ciemnoskórych i czarnych nie da się zgwałcić ze względu na ich domniemaną hiperseksualność. Dokonywane przez nie zgłoszenia napaści były więc a priori dyskredytowane.

Szturm na Kapitol 2021

Opowieść o Ameryce jako najdoskonalszej demokracji świata to jakiś żart

Amerykański system jest niedostosowany do jakichkolwiek wyzwań współczesności. Tu nie działa praktycznie nic. Z Piotrem Tarczyńskim, autorem książki „Rozkład. O niedemokracji w Ameryce”, rozmawia Michał Sutowski.

Fragm. okładki oryginalnego wydania „Wojny makowej”

Fantastyka to nie tylko opium dla czytających. Można się też czegoś dowiedzieć [o powieściach Rebekki F. Kuang]

Kto zrozumie, co się wydarzyło w Nikan, ten może nie będzie znał dat, faktów, nazw i nazwisk, ale całkiem sporo zrozumie z chińskiej przeszłości. Kinga Dunin czyta „Trylogię wojen makowych” i „Babel” Rebekki F. Kuang.

Przemysł brytyjski. Węgiel

Krytyka kapitalizmu odwraca uwagę od właściwych problemów? [rozmowa z Kacprem Pobłockim]

Nawet jeśli obalimy kapitalizm – cokolwiek miałoby to dziś znaczyć – to pozostaje problem państwa, ta naga siła i przemoc imperialna, która przez długi czas pozostawała wątkiem pobocznym w debacie na temat kapitalizmu.

Rebecca Solnit

Chcemy także róż [fragment nowej książki Rebekki Solnit]

Róże w haśle „chleba i róż” można odczytać jako jawne odrzucenie poglądu, że drugą połowę ludzkich potrzeb stanowi religia – i jako propozycję zastąpienia jej uciechami nie świata przyszłego, lecz doczesnego.

Fot. Katie Moum/Unsplash

Polska Madonna, czyli pochwała lenistwa

Emancypacja przez dzielność to specjalna, bardzo polska odmiana feminizmu, doskonale uchwycona przez Agnieszkę Osiecką.

Fragment rzeźby, Jarosław Furgała, Był Oświęcim i dla dzieci, 1978, Muzeum Etnograficzne w Toruniu. Fot. Wojciech Wilczyk

Sztuka „ludowa” i ślady po ludobójstwie

Ludowe sceny prezentujące Zagładę nie zostały uznane za część zbioru „reprezentacji Holokaustu w sztukach wizualnych”.

Manifestacja lokatorów i lokatorek nielegalnie sprywatyzowanych mieszkań zakładowych we Wrocławiu. Fot. Akcja Lokatorska/facebook.com/Akcja.Lokatorska

Ostatnia bitwa transformacji. Wrocławianie walczą o odzyskanie mieszkań

W 1990 roku mieszkańcy lokali zakładowych we Wrocławiu musieli pożegnać się z mieszkaniami, na które ciężko zapracowali. Ich batalia o sprawiedliwość trwa do dziś. Czy 8 marca przyniesie przełom w sprawie?

Obraz wygenerowany przez Imagine: Generator grafiki AI

Tezy o neomarksizmie

Klasyczny marksizm jest martwy. Oryginały i tłumaczenia gniją w bibliotekach, incydentalnie odkurzane przez przypadkowego doktoranta. Publika ich nie czyta, nie rozumie, nie pamięta. A jednak kurz cyrkuluje jak prąd strumieniowy – niczym prochy Engelsa, które po kremacji wrzucono do morza. 

Ćwiczenia ukraińskich żołnierzy. Fot. Ministry of Defense of Ukraine

Leociak: Nie jesteśmy w stanie jako ludzkość niczego się nauczyć

Dźwięczy mi w uszach to zbanalizowane, doprowadzone do absolutnej śmieszności hasło „Nigdy więcej”. Z Jackiem Leociakiem rozmawiają Zofia Waślicka-Żmijewska i Artur Żmijewski.

Fot. Alex Dmt/Flickr.com

Pożegnanie z Rosją

Jako osoba ukształtowana przez rosyjską i radziecką literaturę czuję się, jakbym została przymusową wspólniczką rosyjskich zbrodni.

Janusz Palikot w 2011 roku. Fot. Jakub Szafrański

Janusz Palikot – błazen i cynik kontra zwyrodnialcy w mundurach

Wartość Palikota polega na tym, że był on klaunem Schrödingera – jednocześnie szlachetnym i szemranym. Ale chciał być nie tylko macherem od medialnej woltyżerki, lecz także prawdziwym politykiem. I faktycznie nim bywał.

Fot. Konrad Krajewski/Flickr.com

Informacje o handlu skórami pojawiły się już w 1992 roku. Dlaczego nikt nie reagował?

„Ostrzegam Pana, że jeśli w dalszym ciągu będzie tolerował to, co się dzieje w zarządzanym przez Pana przedsiębiorstwie, skończy się to dla Pana w sposób przykry. Sprawa dotyczy wyjazdu karetek R do zgonów. To łatwe do udowodnienia, wystarczy tylko dokładnie prześledzić zlecenia wyjazdu, wiek ludzi, do których jadą, oraz wyniki ich interwencji: w 99 proc. jest to zgon”.

Angielska moda z XIX wieku. Ilustracja: EKDuncan, CC BY-NC-SA 3.0

Pamiętajmy o Jane Austen, przecież stamtąd przyszliśmy. Wyznania fanki

Serce filmów kostiumowych, a szczególnie ekranizacji powieści Jane Austen, bije przede wszystkim w emocjach. Dreszczyk przyjemności podczas seansu daje nam obcowanie z odległą kulturą doskonale nadającą się do opowiadania historii miłosnych.

Adam Mickiewicz, lider o magicznym oku

Bądźmy jak Mickiewicz! Nie tylko w walentynki

W namiętnych słowach można zarówno zagrzać do walki, jak i wyznać uczucie. Jeśli jest się odważnym jak romantyk, nawet to nieakceptowalne społecznie.

rodziewiczówna 2

Ziemianka butch. Kim była Maria Rodziewiczówna?

Pod względem liczby wydań (195) wciąż wyprzedza wszystkich polskich pisarzy. Kinga Dunin czyta biografię „Rodziewicz-ówna. Gorąca dusza” Emilii Padoł.

Platerówki. Fot. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej

Dziewczyna z pepeszą? W życiu! Na pomnik dajmy sanitariuszkę

Przecież kobieta na wojnie ma prawo ginąć jako ofiara, ewentualnie niosąc pomoc, ale nie ma prawa strzelać, zabijać, rzucać granatem. Z Olgą Wiechnik, autorką książki „Platerówki? Boże broń!”, rozmawia Michał Sutowski.

Michał Kalecki i Jerzy Osiatyński. Fot. Edmund Uchymiak/PAP, NBP/Wikimedia Commons

Jerzy Osiatyński i struktura teorii Kaleckiego

To, co wiadomo o ideach Michała Kaleckiego, jest znane w dużej mierze i z czasem coraz bardziej dzięki tomom „Dzieł zebranych” pod redakcją Jerzego Osiatyńskiego, który zmarł w lutym 2022 roku.

Fragment okładki książki „Dziewczynki. Kilka esejów o stawaniu się". Wydawnictwo Czarne

Kobiety nie powinny mieć kieszeni. Tak uważali kiedyś mężczyźni

Już w XVII wieku w Wielkiej Brytanii kieszenie były zawłaszczone przez mężczyzn niczym palarnie, dokąd udawali się sączyć whisky przy kominku.

Karl Gorath (APMAB, sygn. 124630) i Mary Pünjer Hessisches Hauptstaatsarchiv Wiesbaden, Abt. 631a Nr. 1619

Queerowe ofiary Auschwitz i II wojny światowej upamiętnione w Bundestagu

27 stycznia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. W tym roku niemiecki Bundestag podjął decyzję o upamiętnieniu cierpienia osób nieheteronormatywnych prześladowanych w czasie II wojny światowej.

Parada brazylijskiego wojska. Fot. Exército Brasileiro/Flickr.com

Czy Brazylia tęskni za dyktaturą?

Brazylia nie rozliczyła okrucieństw dyktatury generałów. A wojsko wciąż próbuje walczyć z lewicowym „wrogiem wewnętrznym”.

Panorama Helsinek. Fot. Jaakko Kemppainen/Unsplash

Model fiński: orientacja na konsensus, zaufanie do nauki, wiara w skuteczność państwa – czy to wciąż działa?

Z Wojciechem Woźniakiem, autorem książki „Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych”, rozmawia Michał Sutowski.

Fragment okładki książki „Platerówki? Boże broń!". Wydawnictwo Poznańskie.

Platerówki: przemilczana historia żołnierek z armii Berlinga

Platerówki na ćwiczeniach wypadają bardzo dobrze. Ich dowódcy wydają się tym zdziwieni. Szczególnie dobre wyniki osiągają w strzelaniu.

Demonstracja pracowników sektora energetycznego w Warszawie. Fot. Jakub Szafrański

Ikonowicz: Skoro jest demokracja, to dlaczego nie mamy nic do powiedzenia?

W III RP klasa pracująca jest niemal całkowicie odsunięta od procesu decyzyjnego. To nieracjonalne i urąga demokracji.

Roman Dmowski. Fot. Harris & Ewing color/Wikimedia Commons

Dmowski swoim antysemityzmem szkodził Polsce

Szkodził nie tylko w Wersalu. Czy wysyłanie antysemity do Paryża i dawanie amunicji przeciwnikom było rzeczywiście mądrym posunięciem?

Fot. Wikimedia Commons, MFA/flickr.com, ed. KP

Nie tylko zabory, czyli jak swingowała przy urnach III Rzeczpospolita

Kiedy nie bardzo wiadomo, co wynika z sondaży i map preferencji wyborczych, mówi się, że „widać rozbiory”. A co jeszcze na nich widać?

Fot. Wesley Tingey/Unsplash, Archiwum AISW/Flickr.com, ed. KP

Nowy rok, nowa ja? Wszystko jest kwestią organizacji! Wersja historyczna

Może wydawać się, że powszechny kult produktywności to produkt niedawnych czasów, wedle którego wart jesteś tyle, ile wyprodukujesz, zorganizujesz, załatwisz. Posunięta do absurdu troska o produktywność jednostki ma jednak dużo dłuższą historię.

Obchody Dnia Flagi w Chersoniu. Fot. President Of Ukraine/flickr.com

Ukraińcy nigdy nie zaakceptowali rządów autorytarnych w rosyjskim stylu [rozmowa z Serhijem Płochim]

Z Serhijem Płochim, ukraińskim historykiem, autorem książki „Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę”, rozmawia Michał Sutowski.

Jakub Gałęziowski. Fot. Maria Gałęziowska, ed. KP

Dzieci urodzone z powodu wojny przestają być niewidoczne [rozmowa]

Z Jakubem Gałęziowskim, autorem książki „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”, rozmawia Anna Kowalczyk.

Fragmenty ekspozycji w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej. Fot. Jakub Szafrański

W latach 90. w społeczną potęgę Kościoła wierzyło tylko środowisko „Gazety Wyborczej” [rozmowa]

Iluzja, że Kościół jest bardzo silnie zakorzeniony, bierze się wciąż z jego siły politycznej, ale ta jest coraz wyraźniej kwestionowana. Rozmowa z Brianem Porterem-Szűcsem, autorem książki „Wiara i ojczyzna. Katolicyzm, nowoczesność i Polska”.

Zuzanna Ginczanka. Fot. Wikimedia Commons CC0

Ginczanka jako pole walki (o znaczenia)

Gdyby miejsce Ginczanki zostało uznane w sercu polskiego kanonu literackiego, musiałby on zdekonstruować swoją tożsamość, kompleksy polskości, nacjonalizm i tradycyjne sposoby kodowania tego, co ważne.

książki polecajki

Nowy rok, nowe plany czytelnicze?

Podpowiadamy, po jaką ze starszych książek Wydawnictwa Krytyki Politycznej warto sięgnąć.

Slavoj Žižek

Žižek: Cokolwiek się zdarzy, będzie nieuniknione

Są dwie odmiany przyszłości: ta, której oczekujemy, bo jest kontynuacją obecnych wydarzeń, i ta, która dopiero nadejdzie.

Uczennice w haitańskiej szkole podstawowej. Fot. Sergi Cámara/Entreculturas

Haiti – krótka historia postkolonialnej tragedii

Rok temu na Haiti zamordowano prezydenta. Dziś parlament i sądy nie działają, a krajem rządzą uzbrojone gangi.

Kadr z serialu „The Crown". Fot. Netflix

Piąty sezon „The Crown”: Seasonus horribilis

W piątym sezonie „The Crown” miejsca na społeczeństwo zabrakło. Brytyjczycy mogą co najwyżej pomachać swoim suwerenom albo zagłosować w nic nieznaczącej telewizyjnej ankiecie na temat monarchii.

Portret Mikołaja Kopernika. Fot. Wikimedia Commons, CC0

Orliński: Wyjątkowość Kopernika wychodzi kompletnie poza skalę

Choć większość z nas jest doskonale zastępowalna w perspektywie historii, to akurat w przypadku Kopernika mamy namacalny argument na rzecz… niezastępowalności. Z Wojciechem Orlińskim, autorem książki „Kopernik. Rewolucje”, rozmawia Michał Sutowski.

Angela Saini i fragment okładki książki „Gorsze. Jak nauka pomyliła się co do kobiet". Fot. Bhaawest/Wikimedia Commons, ed. KP

Jak nauka pomyliła się co do kobiet [rozmowa]

Z Angelą Saini, autorką książki „Gorsze. Jak nauka pomyliła się co do kobiet”, rozmawia Dawid Krawczyk.

Wigilia u ambasadora RP w Paryżu w 1926 roku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Jak pogodzić święty spokój ze świętami?

Niemożliwa mieszanka oczekiwań uwiera wiele kobiet przez cały rok, ale z całą mocą wybucha w momentach szczególnej mobilizacji, takich jak właśnie święta Bożego Narodzenia.

Demonstracja w 99. rocznicę śmierci Gabriela Narutowicza. Fot: Tomasz Molina

Władza leżała na ulicy, Tuwim szlochał spazmatycznie. Pierwsze reakcje na zabójstwo Narutowicza

Bardzo prawdopodobne, że większość Polaków gotowa byłaby zaakceptować zamach stanu Piłsudskiego 16 grudnia 1922 roku jako w pełni usprawiedliwione „przywrócenie porządku publicznego” i zrozumiałą odpowiedź na „nieznośne prowokacje” prawicy.

Gabriel Narutowicz

Polska prawica niewiele zmieniła się od czasu nagonki na Narutowicza

Tak jak w 1922 roku, gdy zamordowany został prezydent Narutowicz, polityka prawicowa wciąż często przybiera postać nagonki, czy to na określone osoby, czy grupy.

Grzegorz Piątek. Fot. Laura Bielak

Gdynia – mit kapitalistyczno-zamordystyczny czy postępowy? [rozmowa z Grzegorzem Piątkiem]

Z Grzegorzem Piątkiem, autorem książki „Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920–1939”, rozmawia Michał Sutowski.

Widok ogólny Gdyni pokazanej z rejonu Działek Leśnych. Fot. Zakład Fotograficzny „Mare Nostrum”/archiwum cyfrowe Gdynia w sieci/CC BY-NC-ND 3.0 PL

„Jedno było tu luksusowe – komorne”. Sytuacja mieszkaniowa w młodej Gdyni

Wszystkie bolączki Gdyni w latach 20. – od bezrobocia i sezonowości rynku pracy, przez napięcia klasowe, po niedowład planowania urbanistycznego – skupiały się w jednym, nadrzędnym problemie: mieszkaniowym.

Paulina Kuczalska-Reinschmit i Justyna Budzińska-Tylicka. Fot. Monika Bryk, Wikimedia Commons, ed. KP

Wandalizm sufrażystek, czyli aktywizm działa

Czy morał płynący z historii wywalczenia przez Polki praw wyborczych brzmi: „pokorne ciele dwie matki ssie”?

Robert Lewandowski po zwycięskim meczu polskiej reprezentacji w 2018 roku. Fot. Wikimedia Commons

Lewandowski wyzwolony. Transgresja polskiego cracka

Barcelońskie przygody najpopularniejszego Polaka na świecie otwierają nowe fronty walki o szeroko pojęte przekroczenie granic. W tej walce lewicowa narracja powinna zająć wiodącą pozycję.

Fot. Wikimedia Commons, ed. KP

Od Gierka i Chomejniego do czerwonego Batmana: Polska w spirali nieustających przyspieszeń

Kluczem do świata, który wyłonił się po roku „zimy stulecia”, jest pojęcie przyspieszenia.

Fot. christian buehner/Unsplash

Sex story [o „Pieprzyć wstyd” Ewy Wanat]

Rewolucja seksualna lat 60. i 70. ubiegłego wieku dokonała się przede wszystkim na Zachodzie; Polskę skutecznie oddzieliła od niej wówczas żelazna kurtyna. Konsekwencje tego faktu – przekonuje Ewa Wanat – odczuwamy do dziś.

Fot. Karina Perez/flickr.com

Świat dogonił metal. Dziś metalowcy mogą powiedzieć „a nie mówiliśmy?”

Z Jarkiem Szubrychtem, autorem książki „Skóra i ćwieki na wieki. Moja historia metalu”, rozmawia Jakub Majmurek.

Traumazone

Traumazone, czyli ekonomia polityczna nihilizmu – krótki kurs

„Traumazone” tłumaczy wiele ze współczesnej psychologii zbiorowej Rosjan oraz taktyki i narzędzi rosyjskiej elity władzy. Michał Sutowski ogląda nowy serial dokumentalny Adama Curtisa.

Papież Pius XII. Fot. True Restoration/flickr.com

Nawróceni naziści: od Hitlera do Jezusa

Zbiegli naziści i nazistowscy kolaboranci byli dla Kościoła „antykomunistami” i zgodnie z zasadą, że wróg mojego wroga jest moim przyjacielem, zasługiwali na wsparcie i pomoc.

Józef Piłsudski. Fot. Witold Pikiel/Muzeum Narodowe w Kielcach

11 listopada 1918 roku nic szczególnego w Polsce się nie wydarzyło

Opowieść o odzyskaniu niepodległości przez Polskę akurat 11 listopada 1918 jest wybitnie warszawskocentryczna.

Obraz Pedro Liry  „Pedro de Valdivia zakłada Santiago". Źródło: Wikimedia Commons

Biały zawsze był panem. Dzieje biedy w Ameryce Łacińskiej

Co trzecia osoba w Ameryce Łacińskiej żyje w biedzie. I nie przez nieudolność czy korupcję obecnych rządów.

Plakat z okresu I Wojny Światowej. Źródło: United States Library of Congress/Wikimedia Commons

Wojenna przemoc seksualna

Dopiero w połowie lat 90. XX wieku dano posłuch ocalałym z przemocy seksualnej i uznano, że mogą zeznawać w międzynarodowych procesach przeciw oprawcom.

Krajobraz regionu Minas Gerais w Brazylii. Fot. Jairo/flickr.com

Jak Amerykanie odbierali Brazylii złoża żelaza

Dyktatura Castela Branca po tym, jak znudziło jej się wrzucanie do ognia lub do zatoki Guanabara książek rosyjskich autorów: Dostojewskiego, Tołstoja, Gorkiego, skazawszy na wygnanie, więzienie lub śmierć całe mnóstwo Brazylijczyków, przystąpiła do najważniejszego: przekazała Amerykanom żelazo i wszystko inne.

Jarosław Hrycak. Fot. Wołodymyr F/Wikimedia Commons

Hrycak: Ważne jest tworzenie takiej pamięci historycznej, która by włączała wszystkie regiony Ukrainy

Jeśli macie w planach przeczytać jedną książkę o Ukrainie, niech będzie nią „Zrozumieć Ukrainę. Historia mówiona”, rozmowa Izy Chruślińskiej z ukraińskim historykiem Jarosławem Hrycakiem. Publikujemy fragment książki.

Jason Stanley. Fot. Jakub Szafrański

Stanley: Bardziej niż ustroje faszystowskie interesuje mnie faszystowska kultura

Naziści garściami czerpali inspiracje z amerykańskiego ustawodawstwa. Z Jasonem Stanleyem, autorem książki „Jak działa faszyzm”, rozmawia Michał Sutowski.

Ślub na przedwojennym Śląsku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe/szukajwarchiwach.gov.pl

Nieporadnik pani domu. O obowiązkach młodej żony w gospodarstwie domowym

Znajomość gospodarstwa domowego miała dobrze wpływać na samopoczucie kobiety (bo praca uszlachetnia), moralność (bo mogła spełniać się w służeniu rodzinie) i postawę obywatelską (bo silna rodzina to silny naród).

Fot. Rafalrvv/youtube.com

Stan Tymiński był Wokulskim transformacji. Warto przemyśleć jego klęskę

Od postępowego przedsiębiorcy do endeka fantazjującego o krzyżowaniu wrogów w Alejach Jerozolimskich – Tymiński nie był ekscesem, ale prorokiem kapitalizmu.

Agnieszka Kościańska i Michał Petryk. Fot. Jakub Szafrański, ed. KP

Rasizm w Polsce nie jest domeną środowisk skrajnych

Myślenie w kategoriach swój–obcy, w kategoriach biały–niebiały, cywilizacja–barbarzyństwo pojawia się też w innych przestrzeniach kultury – mówią Agnieszka Kościańska i Michał Petryk, których książka „Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie” ukazała się w Wydawnictwie Krytyki Politycznej.

Obraz Wilhelma Sasnala "Pierwszy stycznia (bok). Dzięki uprzejmości artysty i Fundacji Galerii Foksal.

Backlash: jak negacjonizm Holokaustu trafił do głównego nurtu

Jeśli dzisiaj blisko 40 proc. Polaków opowiada się za karaniem historyków, którzy ujawniają mroczne karty w polskich dziejach, to też nie dzieje się bez przyczyny.

Ania, nie Anna. Fot. Netlfix

Ania, Mary, Pollyanna i feminizm z przypadku, czyli kiedy dziewczyny zaczęły się buntować?

Czy klasyczne powieści, zapisane w polskiej pamięci przez serię wydawnictwa Rytm, stanowią bibliotekę protoplastek emancypacji? Czy historyczna dziewczyńskość jest feministyczna?

Ukraińscy żołnierze i zniszczone, rosyjskie czołgi. Fot. Oles_Navrotskyi/Depositphotos

Bilous: Jestem ukraińskim socjalistą. Dlaczego walczę z rosyjską inwazją?

Część lewicy uważa, że skoro USA napadły na Wietnam i na Irak, to wszelka pomoc wojskowa dla Ukrainy musi być zła. A czy ktoś zapytał Ukraińców?

Fot. Channel 5/YouTube.com, Wikimedia Commons, ed. KP

Zima, po której przyszła Thatcher

Wielkie protesty pracownicze, zalegające na ulicach śmieci, niedziałające szkoły, paraliż ochrony zdrowia, obawy o dostawy żywności – tak wyglądała brytyjska zima niezadowolenia 1979 roku. Będzie powtórka?

Kadr z serialu „Wielka woda”. Fot. Netflix

Państwo przewiązane sznurkiem i sklejone gumą do żucia. „Wielka woda” to historia naszej przyszłości?

Mogło być topornie (nawet jeśli słusznie) i z inteligencką dystynkcją wobec skołtunionego polactwa. Ale nie jest. UWAGA: tekst zawiera spoilery.

Fot. Wikimedia Commons, Wikiimages/Pixabay, ed. KP

Wawel, Powązki, śmierciarka: na jaką pamięć zasłużył Jerzy Urban?

Śmierć Urbana może prowokować do płaskich podsumowań. Odsądzających od czci i wiary lub infantylnie polubownych. Moim zdaniem Urbanowi należy się inny rodzaj pamięci.

Jerzy Urban. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia Commons, ed. KP.

Żywot kontrarianina niepoczciwego

Być może byłoby lepiej dla Polski, gdyby sztandar antyklerykalnego oświecania w latach 90. podniósł nie Urban, ale ktoś z piękną opozycyjną kartą. Chętnych jednak nie było.

Franco Basaglia

Terapią jest wolność, czyli utopia za rogiem [„Nike” 2022 dla Jerzego Jarniewicza]

W szpitalu psychiatrycznym w Gorycji, gdzie rozebrano mur oddzielający tę instytucję od miasta, zdarzyło się coś, co można by nazwać utopią wcieloną. Fragment książki Jerzego Jarniewicza „Bunt wizjonerów”.

Hilary Mantel i Thomas Cromwell. Fot. Wikimedia Commons, ed. KP

Historia w czasie teraźniejszym, czyli jak Hilary Mantel odnowiła powieść historyczną

Odrzucając pierwszą powieść Hilary Mantel, wydawcy odpowiadali uprzejmie, że w Wielkiej Brytanii nie ma rynku na powieść historyczną. Jednak to właśnie dzięki odnowieniu konwencji wysokoartystycznej powieści historycznej dwukrotna laureatka Bookera zapisze się w historii literatury.

Zima stulecia. Fot Narodowe Archiwum Cyfrowe

Fasada fajna, a z tyłu dziadostwo. Jak zima stulecia obnażyła katastrofę Polski węglowej

Zimą 1979 roku temperatura w szpitalach spadała do 10 stopni, w mieszkaniach nawet do 7. Z Marcinem Zarembą, historykiem i socjologiem, rozmawia Michał Sutowski.

Joanna Ostrowska. Fot. Jakub Szafrański

„Nike” Czytelników dla „Onych”. „To nagroda dla całej tęczowej gromady”

Rozmowa z Joanną Ostrowską, autorką książki „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”.

Plakat promujący film „Orlęta. Grodno’39”.

„Orlęta. Grodno ’39”: Antysemici niegroźni, momentami sympatyczni

Część prawicowych komentatorów określa „Orlęta. Grodno ’39” mianem filmu antypolskiego. Nie dajmy się jednak zwieść tej zachęcającej rekomendacji.

Ozdobna mapa Imperium Brytyjskiego z 1886 roku. Ilustracja: Wikimedia Commons, CC0

Kto nie płacze po Elżbiecie II (i ma dobre powody)

Elżbieta II nigdy nie rozliczyła się z brutalną historią własnej rodziny i milionami ofiar brytyjskiej kolonizacji.

Fot. Ben Wicks/Unsplash

Model pruski i szkoła Montessori, czyli kto się boi nowinek w nauczaniu

Pod koniec XIX wieku na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim pisać i czytać umiało około 30 proc. mieszkańców. W zaborze niemieckim było to ponad 95 proc. Wszystko to dzięki pruskiemu modelowi edukacji.

Fot. Foreign Commonwealth Office/Flickr.com

Królowa Elżbieta II nie żyje. Jaka przyszłość czeka monarchię?

Era drugiej Elżbiety, nowe czasy elżbietańskie właśnie się kończą. Jak zapamięta je historia? A co ważniejsze, co może nas czekać po nich?

Rynek Starego Miasta (strona Zakrzewskiego) w Warszawie w sierpniu 1944 roku. Fot. Ewa Fryaszewska/Wikimedia Commons CC0

Czy damy się zaszantażować reparacjami? Nie musimy

Obóz opozycji demokratycznej przyjął strategię niedyskutowania z zasadnością żądań reparacyjnych wysuwanych przez PiS, skoncentrował się tylko na pytaniach o ich realność. Czy słusznie?

Wielka wolność kadr

Ostrowska: Ludzi, którzy nie mają historii, łatwiej szkalować [rozmowa z autorką książki „Oni”]

Ludzi, którzy nie mają historii, anonimową grupę „onych”, łatwiej szkalować, obrażać, kryminalizować bez jakichkolwiek konsekwencji. Rozmowa z Joanną Ostrowską, autorką książki „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”.

oni-homoseksualisci-w-czasie-ii-wojny-swiatowej-joanna-ostrowska

Liczba, narodowość, przemoc

Fragment książki Joanny Ostrowskiej „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”, która właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Włodzimierz Lenin i Michaił Gorbaczow. Fot. Wikimedia Commons, ed. KP

Žižek: Dwie śmierci Gorbaczowa

Moje najsmutniejsze związane z Gorbaczowem wspomnienie to plotka, która krążyła w latach 90. w Niemczech – kto wie, czy prawdziwa, ale nawet jeśli nie, to jest to dobra historia.

Michaił Gorbaczow. Fot. Tom Coates/Flickr.com

Jak Gorbaczow przypieczętował rozpad ZSRR amerykańskim piórem

Liberalizacja radzieckich mediów była zburzeniem jednego z filarów systemu. O tym, jak wyglądały ostatnie dni ZSRR z perspektywy dziennikarzy, intelektualistów i elit, pisze w książce „Rosja. Wielkie zmyślenie” Arkadij Ostrowski.

Agnieszka Kościańska Michał Petryk

„Z autobusem Arabów” – lęk i fascynacja

Czy rasizm jest częścią polskości? Publikujemy fragment książki Agnieszki Kościańskiej i Michała Petryka „Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie”.

Fot. Muzeum Warmii i Mazur/Flickr.com, Wikimedia Commons, ed. KP

HiT i podręcznik prof. Roszkowskiego to nie problem, tylko symptom

Polska szkoła nie umie uczyć historii i innych przedmiotów tak, by pokazać, że zmiana jest możliwa, że to, co zrobimy z tym światem, jest też trochę w naszych rękach, że wolno marzyć.

Wojciech Roszkowski. Fot. WydawnictwoBialyKruk/YouTube.com

Wujowy podręcznik, czyli gwóźdź do trumny szkoły publicznej

Czarnek z Roszkowskim nie wychowają młodych falangistów, ale wbijają szkołę publiczną jeszcze głębiej do gleby.

Fot. Pooyan Tabatabaei Flickr.com

Obsesja na punkcie hidżabu

To, że kobiety nie mogły nosić hidżabu, w praktyce oznaczało, że wiele z nich po prostu… nie wychodziło z domu. Z iranistą Piotrem Bachtinem rozmawia Karolina Cieślik-Jakubiak.

Aleksandra Piłsudska i Jadwiga Zamoyska Fot. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Wikimedia Commons, ed. KP

Odpowiedzialna pani domu, przebojowa rewolucjonistka. A ty, którą z patronek 2023 jesteś?

Sejm wybrał patronów i patronki roku 2023. Wśród nich znalazły się dwie kobiety – Jadwiga Zamoyska i Aleksandra Piłsudska. Czy to dobre patronki?

Dziecko na imprezie

Czy dzieci można zabierać ze sobą na wizytki? Oraz inne pytania o miejsce dzieci w społeczeństwie

Angielskie przysłowie głosiło, że „dzieci powinno być widać, nie słychać”, polskie zaś, że „dzieci i ryby głosu nie mają”. Dziś wciąż zaskakująco wiele osób zgadza się z XIX-wiecznym postulatem separacji świata dziecięcego od świata dorosłych.

Ilustracja z komiksu Hołd dla Ziemi, Joe Sacco. Wyd. timof i cisi wspólnicy

Rysunkowa historia kolektywnej traumy [o komiksie Joe Sacco]

„Dziennikarstwo komiksowe” albo „reportaż komiksowy” nie są zjawiskami nowymi, a Sacco jest najlepszą osobą, która może w te gatunki wprowadzić.

Magdalena Figur, najsłynniejsza polska traktorzystką i przodownica pracy Fot. Jerzy Baranowski/Wikimedia Commons

Markiewka: Na wsi kobiety budowały Polskę od podstaw [rozmowa]

Świetlica, kościół i szkoła były dla wiejskich kobiet tymi miejscami, gdzie mogły działać publicznie. I tworzyć to coś, co w skrócie nazywamy Polską.

Hillary Clinton, Joe Biden i Barrack Obama Fot. Diane Bondareff, Brian Sikorski, Ed. KP

Co musieli zrobić, żeby wygrać: Historia Partii Demokratycznej

To jest historia partii, a nie demokratycznych administracji. Dlatego ważniejsi niż prezydenci są tu niekiedy partyjni działacze, finansiści czy związkowcy odpowiadający za kluczowe sojusze.

Władimir Putin podczas Parady Zwycięstwa w Moskwie Fot. kremlin.ru

Rosja: państwo przednowoczesne

Wszyscy jesteśmy uwikłani w narodowe mity. Tyle że mity rosyjskie są nieco na bakier z tym, co uważamy za racjonalne.

Fot. Juliane Liebermann/Unsplash

Dlaczego Dzień Ojca obchodzimy mniej hucznie?

Podobno jedna z kwiaciarek przepytywana na początku XX wieku na tę okoliczność odpowiedziała, że „ojcowie nie mają takiego samego sentymentalnego potencjału co matki”.

Fot. Wydawnictwo Otwarte

Historię pisze nam „Pan Historii” czy piszemy ją sami?

Przykładów, jak działać na rzecz kraju i nie umierać, jest w podręczniku historii znacznie mniej niż przykładów śmierci. Rozmowa z Agnieszką Jankowiak-Maik, „Babką od histy”, autorką książki „Historia, której nie było”.

Wieś Polska lata 50.

„Nic się nie działo” – na wsi to oznaczało egzystencjalne bezpieczeństwo

Doświadczenie braku kontroli nad wielkimi zmianami dziejowymi przerodziło się w swoistą filozofię życiową: wiejski stoicyzm. Fragment książki Tomasza S. Markiewki „Nic się nie działo”.

Ukraiński żołnierz w Charkowie Fot. Fotoreserg/Depositphotos

Wojna w Ukrainie: czy lewica ma pomysł na bezpieczeństwo międzynarodowe?

Zamiast martwić się o interesy Rosji czy Chin, lewica musi myśleć o tym, jak chronić małe kraje przed dominacją wszystkich państw imperialistycznych.

Fot. Marco Verch Professional/flickr.com

Czy osoby o lewicowych poglądach mogą zatrudniać pomoc domową?

Nie wiem. Nie będę wam mówić, co macie robić. Powiem tylko, że to pytanie o bardzo długiej historii.

Fot. Paul Hector Mair/Wikimedia Commons, ed. KP

Absolutyzacja jednostkowych krzywd sprawi, że wszyscy staniemy się Okraskami

Dyskurs ludowego buntu nie może wrócić „na wieś”. Musi pójść do przodu. Poza małorolną parcelę – poza myślenie w kategoriach resentymentalnego partykularyzmu. Ruch „ludowy” nie może być ekskluzywnie „chłopski”. Ani tępo antymieszczański i antyinteligencki. Drewniane piły? Na złom!

Danuta Danielsson atakuje szwedzkiego neonazistę torebką Fot. Hans Runesson/Wikimedia Commons

Hobsbawm: To nacjonalizm jest czynnikiem zapalnym w języku

Utożsamianie narodu z językiem to ideologiczny wymysł, który przeczy faktom, a współistnienie różnych języków w jednym kraju – lub posługiwanie się kilkoma językami przez tę samą osobę – jest historycznie zjawiskiem całkiem normalnym.

Ukraińscy żołnierze i zniszczone rosyjskie czołgi w miejscowości Lukjaniwka pod Kijowem  Fot. Oles_Navrotskyi/Depositphotos

Nijakowski: Rosji może chodzić o prymitywną zemstę

To, w jaki sposób Rosja kłamie w sprawie wojny, sugeruje, że ukrywa zbrodnie. To nie są chaotyczne kłamstwa, ale struktura, która ma pokryć coś bardzo konkretnego.

Kryjówka w kwaterze 41, cmentarz żydowski przy ul. Okopowej, Warszawa, fot. Natalia Romik

Nieludzcy świadkowie Zagłady potrafią nam wiele powiedzieć [rozmowa]

Z Natalią Romik, twórczynią wystawy „Kryjówki. Architektura przetrwania” w warszawskiej Zachęcie, i Aleksandrą Janus, antropolożką współprowadzącą badania podsumowane w wystawie, rozmawia Jakub Majmurek.

Zniszczone rosyjskie pojazdy wojskowe w miejscowości Bucza Fot. Mvs.gov.ua/Wikimedia Commons

Masakra w Buczy to ostrzeżenie na przyszłość

Rosyjskie elity widzą Ukraińców jako wyjęty spod prawa nie-naród, bez prawowitej państwowości. Tak samo elity wielkie mocarstwa kolonialne widziały każdą podbitą ludność.

Fot. Jindřich Nosek/Wikimedia Commons, ed. KP

Michnik wybiórczo polityczny

Bliska Krasowskiemu wizja polityki, gdzie w zasadzie nie ma miejsca na idee, drażniła redukcjonizmem już w jego trylogii o historii III RP. Drażni tym bardziej w książce o Michniku.

Fragment okładki. Wydawnictwo Czarne

Jak o tym mówić? Może lepiej milczeć?

Kinga Dunin czyta „Czystkę” Katarzyny Surmiak-Domańskiej i „Stulecie Jakowa” Wołodymyra Łysa.

Fot. Jakub Szafrański, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ed. KP

„Aż do Żoliborza mamy wszystkie sklepy poobrażane”

Epizodyczna rola Wandy Stanisławskiej-Lothe w filmie „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz” jest chyba nie mniej znana miłośnikom polskiego kina niż występ u Piwowskiego. Fragment książki „Mój mąż jest z zawodu dyrektorem, czyli Jak u Barei 2”.

Rosyjska kompania reprezentacyjna przed paradą z okazji Dnia Zwycięstwa Fot. Dmitriy Fomin/flickr.com

Rosyjski kompleks weimarski

Poradziecka Rosja pod wieloma względami przypomina Niemcy pełne żalu po przegranej Wielkiej Wojnie. Czy wojna w Ukrainie wzmocni ten specyficzny „kompleks weimarski”?

Charków, Ukraina, 16 marca 2022 - zniszczony, rosyjski sprzęt wojskowy Fot. Fotoreserg/Depositphotos

Kto tu jest nazistą? Jak Rosjanie manipulują historią i statusem ofiary

Coś, co nie istnieje, czyli nazizm w Ukrainie, to według Rosji przyczyna inwazji. Wydawać by się mogło, że na więcej koszmarnego absurdu Rosji już nie stać. Ale nie, jednak stać.

Memoriał ofiar w Srebrenicy

Ludobójstwo to nie jest po prostu bardzo duży mord [rozmowa z Konstantym Gebertem]

Z Konstantym Gebertem, autorem książki „Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło”, rozmawia Michał Sutowski.

Demonstracja antywojenna w Warszawie Fot. Jakub Szafrański

Zachód chce nam objaśniać świat. Czego nie wie o Europie Wschodniej?

Pragnienie członkostwa w NATO i UE wyrażane przez mieszkańców Europy Wschodniej wynika z historycznego doświadczenia opresji – nie ze strony NATO, ale Rosji.

Michał Bilewicz Fot. archiwum prywatne

Bilewicz: Ukraińcy dokonali wyboru i są gotowi oddać za to życie

W Ukrainie na naszych oczach nastąpiło zredefiniowanie tożsamości narodowej w stronę silnej tożsamości państwowej i obywatelskiej. Rozmowa z Michałem Bilewiczem.

Ilustracja: Victoria Borodinova/pixabay, ed. KP

Akt oskarżenia przeciwko Federacji Rosyjskiej

Federacja Rosyjska jest państwem kolonialnym. W obecnej formie powinna przestać istnieć.

Ukraiński żołnierz w pobliżu Charkowa  Fot. Fotoreserg/Depositphotos

Žižek: Co wyrośnie z kieszeni pełnej ziaren słonecznika?

Obecny moment nie jest momentem prawdy, kiedy rzeczy stają się proste, a podstawowy antagonizm jest wyraźnie widoczny. To moment najgłębszego kłamstwa.

Cywile podczas oblężenia Leningradu, 1941 rok Fot. Boris Kudoyarov/Sputnik

„Stawką w tej hazardowej rozgrywce nie są pieniądze, lecz ludzie”

Fragment książki Piotra M. Majewskiego „Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu”.

Wydawnictwo Agora

Praktycy przemocy

Bez tych, którzy z dręczenia innych nie czerpią przyjemności, ale są gotowi się poświęcić i zadawać cierpienie w imię realizowanego w ten sposób ideału, ludobójstwo po prostu nie byłoby możliwe.

Slavoj Žižek

Žižek: Putin w trumnie ślicznotki

Wysiłki na rzecz odbudowy radzieckiego imperium to tylko desperacka próba przykrycia faktu, że Rosja jest dziś słabym państwem w stanie rozkładu.

Ilustracja: Codex Manesse, UB Heidelberg, Cod. Pal. germ. 848, fol. 249v

Rodzina przeszkadza miłości

Widać, jak żywa i ciekawa staje się historia, jeśli uwzględnić w niej życie rodzinne, kobiety, dzieci, osoby starsze. Kinga Dunin czyta „Przeżyj miłość w średniowieczu” Frances i Josepha Giesów oraz „Obsesję i inne formy miłości” Sary Crossan.

Fot. Docteur Spitalier Philippe/flickr.com

Kto uważał, że lekarze to „czynnik kosztotwórczy”? I czy za komuny było lepiej? Krótka historia problemów ochrony zdrowia

Pytanie brzmi, co jest ważniejsze: czy wolność wyboru szpitala i wędrowania po systemie, czy gwarantowany dostęp do opieki dla każdego? Z Markiem Balickim rozmawia Michał Sutowski.

Plakat filmu Gierek i historyczne zdjęcie Edwarda Gierka Fot. Dutch National Archives/Wikimedia Commons, ed. KP

Skromny był, dla ludzi chciał dobrze, Wampira powiesił, czyli Gierek w cudzysłowie i bez

Czy „Gierek” to balsam dla duszy nostalgików za PRL, czy może raczej manifest kaczystowskiej dumy?

Alicja Urbanik-Kopeć

Ludowa historia Polki [rozmowa z Alicją Urbanik-Kopeć]

Dziś mówimy o osobach, które od bezdomności dzielą trzy raty kredytu. Służącą czy szwaczkę od bezdomności dzieliły trzy dni. Rozmowa z Alicją Urbanik-Kopeć, autorką trylogii o kobietach w XIX wieku, ludowej herstorii.

Michał Kalecki Fot. inmemoriam.org

Zubożenie niekoniecznie prowadzi do lepszego zrozumienia własnej sytuacji. Kalecki i polityka pełnego zatrudnienia

Idee ekonomisty Michała Kaleckiego są wciąż kluczowym narzędziem do rozumienia tego, jak działa system kapitalistyczny i jak można go przekroczyć.

Fot. Stadtarchiv Linz am Rhein, Krzysztof D./flickr.com, ed. KP

Ostolski: Utracona cześć Edwarda Gierka

Gierek, podobnie jak Jan Paweł II, jest postacią mityczną. Kult papieża ma jednak charakter urzędowy, a kult Gierka płynął raczej podziemnym nurtem… aż powstał o nim film.

Fot. Wikimedia Commons, materiały promocyjne dystrybutora Mówi Serwis, ed. KP

Towarzysz Edward nie zasłużył na takie potraktowanie

Naprawdę dramatycznie złe w filmie „Gierek” jest to, że wzlot i upadek jego rządów na ekranie nie mówi nam nic o realnym dramacie, jaki się w peryferyjnej Polsce lat 70. rozegrał.

Angela Davis

Czarne kobiety i ruch klubowy [fragment książki Angeli Y. Davis]

Fragment książki „Kobiety, klasa, rasa” autorstwa Angeli Y. Davis, ikony ruchu na rzecz wyzwolenia Afroamerykanów i praw kobiet, członkini Czarnych Panter i akademiczki.

Siedmioletni Karol Darwin. Rysunek kredą, Wikimedia Commons/CC0

Nauka miała przywilej decydowania, co jest zgodne z naturą

Połączenie uprzedzeń dotyczących kobiet z biologią ewolucyjną wytworzyło wyjątkowo toksyczną mieszankę, która zatruła badania naukowe na dziesięciolecia.

John F. Kennedy Fot. Wikimedia Commons CC0

JFK: ostatnie amerykańskie niewiniątko

Zabójstwo prezydenta Kennedy’ego było największą zbiorową traumą Ameryki aż do zamachów z 11 września. Oliver Stone nakręcił o nim już drugi film, tym razem dokumentalny.

Dworek Zakoniczyn w Województwie Pomorskim. Fot. magro_kr/Flickr.com

Nie ma święta parcelacji

Ludzie jeszcze pamiętają, czyje pole jest z parcelacji, ale w miejscowych kronikach zapisują dzieje dziedzica i dobrej dziedziczki. Kinga Dunin czyta „Był dwór, nie ma dworu” Anny Wylegały i „Niewolników modernizacji” Michała Narożniaka.

Fragment okładki książki Państwo czy rewolucja? Polscy komuniści... Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Albo-albo. Po pierwszej wojnie światowej niepodległe państwo i rewolucja społeczna wzajemnie się wykluczały

Co Andrzej Friszke odsłania ze zmistyfikowanej przeszłości? Przede wszystkim fakt, że spór o niepodległość na polskiej lewicy miał znaczenie kluczowe, a nie poboczne, i bardzo długo pozostawał nierozstrzygnięty. W istocie bowiem chodziło w nim o samą formułę lewicowości.

Wiktoria Korzeniewska Fot. Kamil Jasiński

Niesamowite Słowianki. „Tutaj nawet drzewa inaczej szumią”

Kiedy już najedliśmy się tym Zachodem, przyszedł czas zobaczyć, co mamy u siebie, pod głębokimi pokładami kultury. Tak zaczyna się odkrywać słowiańskość. (Ale uprzedzamy: Wielka Lechia to nadal brednia!) Reportaż Pauliny Siegień.

Armia niemiecka wkracza  do czeskiego miasta Cheb w październiku 1938 roku. Fot. Wikimedia Commons

Stopniowalność kolaboracji, stopniowalność oporu [rozmowa z Piotrem M. Majewskim]

Rozmowa z Piotrem M. Majewskim, autorem wydanych przez Wydawnictwo Krytyki Politycznej książek „Kiedy wybuchnie wojna?” i „Niech sobie nie myślą, że jesteśmy kolaborantami”.

Ilustracja: Muzeum Warszawy

Pan i służąca. Od pracy na służbie do pracy seksualnej

Publicyści świeccy nie wahali się przed przedstawianiem służących jako młodych uwodzicielek, deprawatorek młodzieży i niszczycielek małżeństw. W narracji kościelnej dochodziło do głosu jeszcze zagadnienie grzechu i poświęcenia.

„Bowie w Warszawie”

Kiedy wystawiano „Do piachu”, Bowie przejeżdżał przez Warszawę [biografia Różewicza i nowa Masłowska]

Kinga Dunin czyta „Różewicza. Rekonstrukcję” Magdaleny Grochowskiej oraz czyta i ogląda „Bowiego w Warszawie” Doroty Masłowskiej.

Fragment okładki książki Renegades. Born in the USA. Wyd. Crown

Obama i Springsteen: renegaci pod choinkę

Barack Obama i Bruce Springsteen, dwaj zupełnie nietoksyczni mężczyźni, z duchowej i patriotycznej potrzeby porozmawiali sobie o Ameryce. No miło.

Przemysław Wielgosz Fot. Jakub Szafrański

W rasizmie chodzi o zarządzanie różnicą, niekoniecznie o kolor skóry [rozmowa]

Nie da się walczyć z takimi zjawiskami jak rasizm, odłączając je od szerszego kontekstu politycznego i systemowego, jakim jest kapitalizm – mówi Przemysław Wielgosz, autor książki „Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić”.

Wojciech Jaruzelski Fot. Wikimedia Commons CC0

Stan wojenny nie skończył się do dziś

Rozmowa z Igorem Rakowskim-Kłosem, autorem książki „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981”.

Oddział tzw. strzelców senegalskich, styczeń 1918

Podejrzane braterstwo i mieszczańskie dramaty

Kinga Dunin czyta „Bratnią duszę” Davida Diopa i „Tę prawdziwą” Sándora Máraiego.

Gra w rasy fragm. okładki

Kiedy Afrykanie nie byli czarni

Jak elity wczesnego kapitalizmu w odpowiedzi na zaostrzającą się walkę klas stworzyły rasy. Fragment książki Przemysława Wielgosza „Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić”.

Wypiór okładka fragment

Upiór – tak, ale proszę bez dziaderstwa

Jeśli wciąż w naszej zbiorowej czy indywidualnej szafie mieszka upiór Mickiewicz, to jaki on jest? Kinga Dunin czyta „Wypiora” Grzegorza Uzdańskiego i „Upiora. Historię naturalną” Łukasza Kozaka.

„Słowacki. Wychodzenie z szafy” okładka

Zbrodnia to niesłychana – może ten pan kochał pana? [rozmowa]

Kiedy Słowacki i Krasiński się nawzajem znajdują, są zachwyceni, zauroczeni, zachłyśnięci. Nie znalazłam żadnego opisu większego uczucia u Słowackiego. Rozmowa z Martą Justyną Nowicką, autorką książki „Słowacki. Wychodzenie w szafy”.

Arkadiusz Pacholski

„Moją raną jest Kalisz bez Żydów”

„Na tle krajobrazu ze słupem dymu i ognia wyraźnieje sylwetka Arka”. Po spaleniu „Statutu kaliskiego” na rynku w Kaliszu 11 listopada Elżbieta Janicka wspomina pisarza i publicystę Arkadiusza Pacholskiego.

Fragment okładki Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, IPN, Warszawa 2021

Liczył, że unowocześni socjalizm, a wprowadził do Polski kapitalizm

Jako obserwator i człowiek czytający politykę Mieczysław Rakowski był wprost wybitny, ale jako polityk czynny nie odniósł sukcesu. Rozmowa z Michałem Przeperskim, autorem książki „Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna”.

kajs_kadr

Język to dialekt, który ma armię i flotę? Niekoniecznie

Śląski nie jest uznawany za język, tylko za gwarę lub zbiór dialektów, nie ma statusu języka regionalnego. Dlaczego? Kinga Dunin czyta „Kajś” Zbigniewa Rokity i „Gadki” Gastona Dorrena.

Aleksandra Waliszewska

Upiory nie były wcale „ludowymi demonami” czy „istotami mitycznymi”. To byli ludzie

Jeszcze pod koniec XIX wieku zdarzało się, że rodzice na łożu śmierci wyznawali swoim dzieciom, że są upiorami i trzeba im po zgonie obciąć głowę. Rozmowa z Łukaszem Kozakiem, autorem książki „Upiór. Historia naturalna”.

Więźniowie w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen 19 grudnia 1938 roku

Twarze „różowych trójkątów”. Kim są osoby na fotografii z KL Sachsenhausen?

Zdjęcie więźniów obozu Sachsenhausen z zimy 1938 roku ilustruje większość publikacji dotyczących historii paragrafu 175. Odwołujemy się do niego coraz częściej także w kontekście współczesnym.

Fragment okładki Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, IPN, Warszawa 2021

Rakowski, albo dlaczego w PRL nie było Skandynawii na miarę naszych możliwości

Nie bójcie się pieczęci IPN na okładce tej książki. „Mieczysław F. Rakowski” to kawał politycznej biografii, za którą jego autorowi należą się brawa.

Praca Zygmunta Skrętowicza prezentowana na wystawie „Widok zza bliska” / własność Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Jakimi świadkami Zagłady byli Polacy?

Póki za dnia będziemy sobie opowiadać, że wszyscy etniczni Polacy ratowali Żydów, póty w nocy będziemy się bać. Rozmowa z Janem Borowiczem, autorem książki „Pamięć perwersyjna. Pozycje polskiego świadka Zagłady”.

Tomasz Ziętek Hiacynt

„Hiacynt”: Kino zawstydzone

Problemem „Hiacynta” jest to, że boi się spojrzeć w oczy swojemu głównemu tematowi: systemowej milicyjnej przemocy wobec nieheteronormatywnych mężczyzn.

„Słowacki. Wychodzenie z szafy” okładka

Słowacki. Wychodzenie z szafy

Czy w historii polskiej literatury znajdzie się miejsce dla queerowego dandysa, którego portret odmalowuje Marta Nowicka w książce „Słowacki. Wychodzenie w szafy”?

pxfuel.com, CC0

Monbiot: Kapitalizm to pożar, który trawi cały świat

Niszczenie żywych ekosystemów Ziemi i drenaż jej bogactw to nie wypaczenia kapitalizmu. To kapitalizm taki, jaki jest. Innego nie ma.

Wesele Fot. materiały promocyjne dystrybutora

„Wesele” Smarzowskiego: Polska jest garem, w którym kipi Obrzydliwość

W dwie godziny ukiszono w „Weselu” całe kilkanaście lat publicystyki „Gazety Wyborczej”, montując, co popadnie i jak popadnie, w skrajnie stereotypowe ciągi, które mają odsłonić „szokującą” prawdę o czarnym sercu Polaka katolika.

Hiacynt Fot. materiały promocyjne dystrybutora, Wydawnictwo Krytyki Polityczna. Ed, KP

Na Netflixie thriller „Hiacynt”, historia z Gejerelu

Przy okazji premiery filmu „Hiacynt” Piotra Domalewskiego przypominamy fragment książki Krzysztofa Tomasika „Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u”.

Fot. Jakub Szafrański, Tadeusz Wróblewski/Flickr.com, Wikimedia Commons. Ed. KP

Ludowej historii nie można zakląć w pomnik. Ona wciąż trwa

Badania nad ludową historią i książki o niej są między innymi po to, byśmy pamiętali, że to nie Balcerowicz podarował nam demokrację. Ale dopiero zaczynamy tę historię opisywać.

Krahelskie

Inspektorka pracy bohaterką książki?

Gdy czytałam teksty Haliny Krahelskiej, nie miałam w sobie zachwytu: „Wow, jaka mądra babka!”. Byłam totalnie wkurzona, że tak naprawdę nic nie zrobiliśmy.

Żeby nie było śladów

„Żeby nie było śladów”: To nie jest wyłącznie film historyczny

Policyjna przemoc, skłonna ją kryć władza, państwo używające służb do niszczenia własnych obywateli, podporządkowana rządzącym prokuratura i sądy to nie tylko problemy PRL.

Fot. Antonio Giardiello/Flickr.com

Dlaczego badacze nie interesowali się losem osób homoseksualnych w Auschwitz

Wielu ocalałych w reakcji na pytanie „Jak przeżyłeś?” miało poczucie winy, że udało im się przetrwać. W pytaniu tym było zawarte oskarżenie.

WTC 11 września USA

Wojna z terrorem i władza, która tworzy własną rzeczywistość

„Teraz jesteśmy imperium i tworzymy własną rzeczywistość” – to jedne z najgroźniejszych słów, jakie może wypowiedzieć polityk.

Stefan Wyszyński. Fot. Instytut Prymasowski/EpiskopatNews/Flickr.com

Beatyfikacja Wyszyńskiego. „Prymas Tysiąclecia nie został poinformowany o Zagładzie”

Wyszyński twierdził, że Zagłada odbyła się „prawie” bez świadków. A więc nikt z Polaków niczego nie widział i nie słyszał.

Fot. Wikimedia Commons, US Army/Flickr.com. Ed. KP

11 września – 20 lat później

Współczesną politykę i współczesne społeczeństwa kształtują pandemia, kryzys klimatyczny i konsekwencje ataków z 11 września 2001 roku.

Żołnierze Stanów Zjednoczonych w Afganistanie Fot. Alfred Johnson/Morning Calm Weekly

Klęska w Afganistanie to znak, że kończą się rządy Zachodu nad rynkami świata. Ale nowy model nie będzie lepszy

Klęska USA w Afganistanie to symboliczny koniec neoliberalizmu i początek dominacji nowego systemu – kapitalizmu autorytarnego.

Zdjęcie z okładki książki Wojenka. O dzieciach, które dorosły bez ostrzeżenia. Fot. Wydawnictwo Agora

Grzebałkowska: W czasie wojny dzieciom było łatwiej

Syn Hansa Franka wychowywał się na Wawelu. Wydawało mu się, że to jego rodzinna posiadłość, a „Dama z łasiczką” to dość brzydka ciotka ze szczurem. Dopiero kiedy był nastolatkiem, uświadomił sobie, że jego dzieciństwo było oparte na zbrodni, fałszu i kłamstwie. O dzieciach i wojnie mówi Magdalena Grzebałkowska, reporterka, autorka książki „Wojenka. O dzieciach, które dorosły bez ostrzeżenia”.

Niemieckie wojsko w Pradze. Fot. english.radio.cz/CCO

Niemcy obawiali się, że buntownicza postawa Polaków może być zaraźliwa

Fragment książki Piotra M. Majewskiego „Niech sobie nie myślą, że jesteśmy kolaborantami. Protektorat Czech i Moraw 1939–1945”, która ukazała się właśnie nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia Commons. Ed. KP

Sędzia, bratanica i historycy. Polska wobec swojej przeszłości

16 sierpnia ma zostać ogłoszony wyrok w sprawie książki Jana Grabowskiego i Barbary Engelking. Jeśli sąd rozpatrujący apelację utrzyma w mocy orzeczenie sądu pierwszej instancji, obrona tożsamości, dumy i godności narodowej może zacząć być traktowana jako dobra osobiste. o

Fot. M. Józefaciuk - Kancelaria Senatu

Czy minister powinien zarabiać 20 średnich krajowych?

Polskim elitom politycznym odwzorowanie podziału dochodów z czasów II RP byłoby bez wątpienia na rękę. Dzięki temu z miejsca stałyby się również elitami finansowymi.

Legenda Radmoru

Legenda w przedmiotach zaklęta

Z poświęconej słynnemu gdyńskiemu przedsiębiorstwu „Legendy Radmoru” wyraźnie wyziera fascynująca opowieść o technologicznym rozwoju, snuta poprzez dizajn i materialną historię.

Plan tysiącletni

Sen o elektryfikacji

W „Planie tysiącletnim” marzenia młodych inżynierów pracujących dla Polski Ludowej nie różnią się specjalnie od marzeń partyzantów, prowadzących z PRL bezsensowną, skazaną na klęskę walkę.

CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v80), quality = 100

Na Śląsku musimy obalić mity nie tylko polskie, ale i niemieckie

Na Śląsku urodziła się wizja polskości egalitarnej, demokratycznej. Ta polskość miała być demokratyczna, w opozycji do polskości szlacheckiej, która później zdominowała międzywojenną Polskę.

Mogiła-pomnik w Jedwabnem. Fot. Wikimedia Commons

Czemu władze przemilczały rocznicę Jedwabnego?

80 lat temu polscy mieszkańcy Jedwabnego dokonali pogromu swoich żydowskich sąsiadów. Najwyższych władz – prezydenta, premiera, marszałkini sejmu – w Jedwabnem w dniu rocznicy nie było.

Przewóz Stasiuk

Jak smutno jest nad tą rzeką, co rozdzieliła kraj nasz…

Czy przypadkiem Andrzej Stasiuk nie postanowił dać czytelnikom tego, czego chcą? Chcecie narracji? Wzruszeń znanych i oswojonych, odrobiny patosu? Polskiego Styksu? Proszę uprzejmie.

Bohdan Pniewski i

Elity zawsze chcą, żeby było nowocześnie, ale nie dziwacznie

Bohdan Pniewski wykreował oblicze stolicy i jako architekt władzy przetrwał wszelkie burze polityczne. Jakby „dobra zmiana” miała swojego Pniewskiego, kogoś tak efektywnego w realizowaniu jej wizji, to trochę strach. Rozmowa z Grzegorzem Piątkiem.

Fot. Cezary Hładki. Ed. KP

Do przyjaciół historyków i historyczek

Cała książka utkana jest jako sieć takich pojęć, które pokazują, jak poprzez teorię zobaczyć coś nowego, albo zobaczyć coś na nowo.

kobiety-w-polsce-prl

Czy PRL wyzwolił kobiety?

Zwykłyśmy słyszeć, że powojenną emancypację kobiet w Polsce należy brać w cudzysłów, bo była odgórnie zadekretowana, przymusowa i fasadowa. Czy to prawda?

grey-Donald_Rumsfeld_fot_Gage_Skidmore

Był zbrodniarzem nieznającym litości. Donald Rumsfeld zmarł nie tam, gdzie powinien

Donald Rumsfeld nigdy nie przyznał się do błędów. Do końca swoich dni pozostał nieskruszonym orędownikiem wojny i amerykańskiego imperium.

Fot. Maciej Kraus/Flickr.com

Matyja: Niemal za każdym skokiem rozwojowym stoi jakiś pojedynczy lub grupowy wariat

Co przesądzało o rozwoju miast w Polsce? Zabory, komuna, globalny kapitalizm czy może prawo magdeburskie? Częściej jednak łut szczęścia lub historyczny pech, ale najbardziej determinacja lokalnych elit – przekonuje prof. Rafał Matyja w rozmowie z Michałem Sutowskim.

Obraz Trumna chłopska Aleksandra Gierymskiego/Wikimedia Commons

Pobłocki uczłowiecza bohaterów ludowej historii Polski. Tylko po co atakuje profesjonalnych historyków?

Pobłocki uwikłał się w debatę nad zacofaniem, modernizacją, wczesnonowożytną globalizacją. Walczy z koncepcją stanów feudalnych, społeczeństwa stanowego. Ten esej literacki zyskałby, gdyby Pobłocki się od historyków zwyczajnie odwalił.

Fot. Wikimedia Commons. Ed. KP

Czy rok 2022 zostanie objęty matronatem?

Pięć kobiet, których działalność ważna była dla historii Polski, ruchów emancypacyjnych, niepodległości, polskiej nauki i sportu, może zostać matronkami roku 2022. Ustawa w Sejmie.

Mieszkaniec Tulsy pojmany przez białych napastników. Fot. Tulsa Historical Society & Museum

Sto lat temu w Oklahomie

W mieście Tulsa znakomicie prosperował biznes czarnych Amerykanów – do czasu, aż biali sąsiedzi urządzili im pogrom.

Tankowanie niemieckiego samolotu wojskowego Messerschmitt Bf-110. Fot. www.nationaalarchief.nl

Skąd naziści brali paliwo? Od Shella, oczywiście

Pojedynek messerschmitta i spitfire’a nad kanałem La Manche mógł być w całości napędzany paliwem Shella.

Fot. Peter Trimming/Wikimedia Commons

W Polszcze tylko pan był prawdziwym człowiekiem [rozmowa z Kacprem Pobłockim]

Piosenka o panu, który gwałcił kobiety, czy przypomnienie, że Szela znany był z tego, że bił swoje żony, pokazują, że w Polszcze linia frontu w walce klas przebiegała przez ludzkie ciała – mówi autor książki „Chamstwo” Kacper Pobłocki.

Rafał Matyja

Jak powstawał „realny kapitalizm”

Transformacja pokazywała ludziom zatrudnionym w upadających firmach, że dla nowego porządku są równie nieistotni jak dla poprzedniego.

jak_zmienic

LSD. Jak to się zaczęło?

W stanie podobnym do snu, z oczami zamkniętymi, chłonąłem zmysłami nieprzerwany strumień fantastycznych obrazów i niezwykłych kształtów z mocną, kalejdoskopiczną grą kolorów.

kinga czyta chwin

Bat dla chłopa, męczeństwo za ojczyznę dla pana

Kinga Dunin czyta „Chamstwo” Kacpra Pobłockiego i „Oddać życie za Polskę” Stefana Chwina.

pixabay.com, CC0

George’a W. Busha najwspanialsze dzieło sztuki wojennej

Były prezydent USA został malarzem. Występuje w telewizji z okazji wydania nowego albumu. I nikt ani słowem nie wspomina o ofiarach jego wojen.

Wyspa trzech ojczyzn okładka

Wyspa, na której nawet kawa jest polityczna

Rozmowa z Thomasem Orchowskim, autorem książki „Wyspa trzech ojczyzn. Reportaż z podzielonego Cypru”.

morawiecki polacy żydów

„Jeśli sami się nie upamiętnimy, nikt nas nie upamiętni”. Czym się zajmuje Instytut Pileckiego?

Kolejna państwowa instytucja tłumaczy Zagładę głównie przez pryzmat polskiego cierpienia i polskiej pomocy Żydom.

Warszawski Trójkąt Zagłady Artur Żmiewski

Upamiętnianie Zagłady jest łatwe – oddziela nas od Zagłady

Paradoks Zagłady w Warszawie polega na tym, że na powierzchni niczego nie widać, nie ma żadnych śladów. Zostały tylko budynki, którym przygląda się książka „Warszawski trójkąt Zagłady”. Rozmowa z Jackiem Leociakiem, Zofią Waślicką-Żmijewską i Arturem Żmijewskim.

marek beylin

Beylin: Rewolucje demokratyczne skonfiskowała nam sanacja, komuniści, a potem Kościół

Byłbym nawiedzonym osłem, gdybym uważał, że takie teksty jak moja książka mogą same zmienić świat. Ale też uważałbym siebie za cieniasa, gdybym nie wierzył, że trzeba robić, co tylko można, by ludzi do zmian przekonywać. Z Markiem Beylinem rozmawia Michał Sutowski.

michnik adam-100

„Demiurg” – biografia Adama Michnika, która nie zadaje najważniejszych pytań

Roman Graczyk, pisząc o Michniku, zadaje jego niezwykłej biografii pytania, które są dziś kompletnie nieinteresujące, te interesujące zadaje w nieodpowiedni sposób, najważniejszych zaś nie zadaje wcale.

ostrowska książka oni

Wiązanka z Auszwicu

Jacek Dehnel pisze o książce Joanny Ostrowskiej „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Dziewczynka z wycinaki Lien Bart van Es

Nie jest to historia z „Malowanego ptaka”

W 1942 roku zaczyna się wywożenie Żydów do obozów zagłady. Któregoś dnia Lien dowiaduje się, że będzie musiała wyjechać i zamieszkać na pewien czas gdzie indziej. Kinga Dunin czyta „Dziewczynkę z wycinanki” Barta van Esa.

Upadek Mikael Ross okładka

Usłyszeć komiks

Karolina Gębska czyta „Klezmerów” Joanna Sfara, „Upadek” Mikaela Rossa oraz „Artemizję” Nathalie Ferlut i Tamii Baudouin.

Pogrzebana okładka

Prawo do pamięci, prawo do smutku

Kinga Dunin czyta „Osła Mesjasza” Włodka Goldkorna, „Dzieci Getta. Mam na imię Adam” Iljasa Churiego i „Pogrzebaną. Życie, śmierć i rewolucja w Egipcie” Petera Hesslera.

liskowacki_006

„Ziemie Odzyskane”, ziemie nieheroiczne

Gorzki paradoks „Ziem Odzyskanych” polega na tym, że to, co słusznie uważamy za powojenne zło, jednocześnie spowodowało, że dzisiaj tu jest Polska. Rozmowa z pisarzem Arturem D. Liskowackim.

kazimierz łyczyński

Spłonął na stosie ustawionym na warszawskim rynku, bo był ateistą

30 marca mija rocznica spalenia wolnomyśliciela Kazimierza Łyszczyńskiego.

Mapa

Gdyby Francuzi wkroczyli do Nadrenii…

Kinga Dunin czyta „Całkiem zwyczajny kraj” Briana Portera-Szűcsa i „Herbatkę z Hitlerem” Tima Bouverie’ego.

Zygmunt Bauman

Domosławski: Za swój komunizm Bauman nie chciał się kajać. Ale rozliczył się intelektualnie – „Nowoczesnością i Zagładą”

Z Arturem Domosławskim, autorem książki „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”, rozmawia Michał Sutowski.

ipn

IPN-u nie da się tak po prostu znieść ustawą

IPN i jego historyczna narracja jest dziś problemem polskiej demokracji, a złożonych problemów nigdy nie da się niestety tak po prostu znieść ustawą.

jakubszafranski-30

Domosławski: Świat nie ma kłopotu z Baumanem, Polska ma

Zygmunt Bauman najwyraźniej Polskę uwiera. Pytanie: dlaczego? Fragment książki Artura Domosławskiego „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”.

jodie turner smith anne boleyn

Czarna Anna Boleyn? Czemu nie. Czarny Kazimierz Wielki też nie byłby złym pomysłem

Anna Boleyn jest postacią historyczną, o której wiemy, że czarna nie była. Czy to jednak faktycznie oznacza, że nie może jej grać czarna aktorka?

grabowski markusz

Engelking i Grabowski muszą przeprosić, Markusz tłumaczy się na policji. „To kolejna próba zduszenia wolnych badań”

O tym, jak w państwie PiS ściga się historyków Zagłady, opowiadają Katarzyna Markusz i prof. Jan Grabowski.

sex-shop

Pornofala z Zachodu

Zaskoczyła mnie skala konsumpcji pornografii w pierwszej połowie lat 90. – mówimy o milionach Polaków i Polek. Konserwatywne, religijne społeczeństwo na kilka lat zawiesiło silne kulturowe tabu.

ospa wrocław epidemia 8s

Obowiązkowe szczepienia i cała władza w ręce lekarzy. Jak PRL uporał się z epidemią

Jeśli antyszczepionkowiec zaraził kogoś innego, mógł trafić do więzienia nawet na 15 lat. Nie tylko wymierzano kary, lecz informacje o nich podawano też na bieżąco w prasie lokalnej.

Anna Dobrowolska. Fot. Jakub Szafrański

Historia seksualności może nam wiele powiedzieć o społeczeństwie

Chciałam podważyć pamięć społeczną usług seksualnych okresu PRL i obalić mizoginistyczny język, który o niej opowiada. Rozmowa z Anną Dobrowolską, autorką książki „Zawodowe dziewczyny”.

Przedwojenna robotnica w Łódzkiej przędzalni. Fot. Ignacy Płażewski/Wikimedia Commons

Po co nam ludowa historia Polski?

„Ludowa historia Polski” to może najważniejsza książka 2020 roku, ale pozostawia niedosyt.

Fot. wydawnictwo WAB

Pastwienie się nad przeszłością to bicie słabszego

Jak można dzisiaj, w XXI wieku, pisać historię rodziny szlacheckiej? Rozmowa z Maciejem Łubieńskim, autorem książki „Łubieńscy. Portret rodziny z czasów wielkości”.

Mieszkanka schroniska dla kobiet w Lublinie Fot. Jakub Szafrański

Cicha rocznica

Mija 30 lat od przyjęcia ustawy o pomocy społecznej. Stworzyła ona system wspierania osób potrzebujących pomocy. W dniu tej rocznicy powinniśmy świętować czy narzekać?

Róża Luksemburg

Dla Róży Luksemburg ruch robotniczy jest wszystkim

Róża Luksemburg zasługuje na miano „świętej” rewolucjonizmu marksistowskiego.

Józef Chełmoński „Orka”

Leszczyński: Każdy kontakt chłopa z dworem i elitą opierał się na tym, że chłop musiał coś oddać

Co się bardziej opłaca: wydawać wiecznie brakującą gotówkę na import jakiejś drogiej technologii czy zmusić chłopów do cięższej pracy? Michał Sutowski rozmawia z Adamem Leszczyńskim, autorem „Ludowej historii Polski”.

Fot. Fragment okładki/Wydawnictwo Czarne

Przemilczane sukcesy polskich olimpijek

Sport i zwycięstwa kobiet w PRL służyły do chwilowego rozbudzania emocji. Do święcenia tych „prawdziwych” tryumfów był jednak potrzebny męski sukces.

Fot. File:Narcyz Witczak-Witaczyński/Wikimedia Commons CC0

Sabotaż, uchylanie się od pracy, kpiny z panów, czasem krwawy bunt – bez tego nie zrozumiemy dzisiejszej Polski

Michał Sutowski rozmawia z Michałem Rauszerem, autorem książki „Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich”.

Kadr z serialu "Król"

„Król”, czyli niedawno temu w Polsce

O serialowej adaptacji „Króla” Szczepana Twardocha pisze Jakub Majmurek.

Pedro Lemebel

Profesorowa Szczupaczyńska i Ciotuchna z Naprzeciwka

Kinga Dunin czyta „Złoty róg” Jacka Dehnela i Piotra Tarczyńskiego, „Drżę o ciebie matadorze” Pedro Lemebla i „K. Relację z pewnych poszukiwań” Bernardo Kucinskiego.

zolnierze-niemieccy-druga-wojna

Więcej obywateli Polski służyło w Wehrmachcie niż w AK

Rozmowa ze Zbigniewem Rokitą, autorem książki „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”.

Gisèle HalimiFRILET-SIPA

Akt prokreacji to akt wolności. Jak Francuzki wywalczyły prawo do aborcji

Tym wystąpieniem prawniczka Gisèle Halimi rozpoczęła proces legalizacji aborcji we Francji – niemal pół wieku temu.

janis-warufakis-eu-council

Warufakis: Faszyści w więzieniu, faszyzm na ulicach

Poczucie ciągłej porażki, beznadziei i powszechnego upokorzenia stwarza warunki, w których zaczyna budzić się do życia uśpione DNA nazizmu.

Polska_Górniczka

Prześniona emancypacja górnośląskich kobiet

Ten wątek, jak większość związanych z kobietami, słabo wybrzmiewa na lekcjach historii.

Anna Kowalska i Maria Dąbrowska / Foto © Cezary Gawryś / Fotonova

Kowalska przeżyła z autorką „Nocy i dni” 22 lata i stworzyła z nią nierozerwalny związek

Kowalska napisała, że nie żałuje, że w 1943 roku zapukała do drzwi mieszkania przy Polnej w Warszawie.

Frantz-Fanon-01

Czarny, czyli wszystkie nerwice świata

Książka Frantza Fanona bezlitośnie wytyka światu całą historię zbrodni, upokorzeń, a w końcu litości i wolności podanej „pańską ręką”.

Fot. Jakub Szafrański

Majewski: Polskie elity i opinia publiczna były ogłupione propagandą sukcesu i mocarstwowością

Rozmowa z dr. hab. Piotrem M. Majewskim, którego książka „Kiedy wybuchnie wojna?” jest w finale Nagrody Literackiej „Nike”.

Fot. WFU School of Law/Flickr.com CC BY-NC-ND 2.0

Ruth Bader Ginsburg pomogła ukształtować nową epokę praw kobiet

W ubiegły piątek zmarła sędzia Ruth Bader Ginsburg. Nominowana przez prezydenta Clintona, zasiadała w amerykańskim Sądzie Najwyższym od 1993 roku.

Fot. Jakub Szafrański

Nie było spisku, była polityka [rozmowa z Adamem Leszczyńskim]

To, że inteligencja i klasa robotnicza zdołały się ze sobą porozumieć, zakrawa na cud samoorganizacji społecznej. Potem jednak różnice interesów wzięły górę.

fuerteventura

Co roku przyjeżdża tu 2 mln turystów, a oni czują, że świat o nich zapomniał

Wyspy Kanaryjskie były wyspami szczęśliwymi wyłącznie dla konkwistadorów, którzy mogli się na nich wzbogacić – mówi Kasper Bajon, autor książki „Fuerte”.

Fot. Serg!o/Wikimedia Commons

Jak arabskojęzyczna kultura została wygumkowana z europejskiej historii

Hiszpanie są dużo bardziej odporni na ksenofobiczną i antyimigrancką propagandę niż inni Europejczycy. Rozmowa z Aleksandrą Lipczak, autorką książki „Lajla znaczy noc”.

Fot. Główna Biblioteka Lekarska. Edycja KP.

Ważna, bo lesbijka

Gdyby Zofia Sadowska nie istniała, należałoby ją wymyślić. To postać na wagę złota, szczególnie w kraju praktycznie bez historii kobiecej homoseksualności.

Korsyka-fot-Tomassz-Skorwonek

Na Korsyce wieją separatystyczne wiatry

Jedni chcą tylko autonomii swojej wyspy. Inni mówią wprost: „Francjo, wynocha!”. Łączy ich tęsknota za utraconą 250 lat temu niepodległością.

Fot. Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej

Czy lesbijka może być lekarką?

Mówimy o kobiecie odważnej, zdecydowanej, umiejącej kierować organizacjami, o postaci z cechami przywódczymi. W przypadku takich kobiet od razu mówi się, że są konfliktowe.

młodzi faszyści onr szturmowcy

Piosenka przewodnia

Brunatność nie „wkradła się do domu Chopina”, ona zawsze tu była. To jej dom i ma do niego klucze.

brzozowski

Brzozowski pisał z goryczą, że bycie Polakiem jest nieszczęściem

20 sierpnia w wieku 90 lat zmarł profesor Andrzej Walicki. Przypominamy rozmowę o Brzozowskim, którą z profesorem przeprowadził Michał Sutowski.

Henryk Wujec

Henryk Wujec, czyli dobro stosowane

W zeszłym tygodniu zmarł Henryk Wujec. W poniedziałek w Warszawie odbędzie się jego pogrzeb. Legendę opozycji, polityka i społecznika wspomina Michał Sutowski.

Henryk Wujec

Henryk Wujec nie żyje

Był katolikiem w lewicującej opozycji, wolnościowcem w dyktaturze, solidarystą w Polsce kapitalistycznej. Nieustannie ciekawy świata, nowych lektur i rozmów.

Fot. scottmontreal/Flickr.com

Największa kradzież w historii, czyli jak Francja wycisnęła miliony od Haiti

Francja powinna zwrócić Haiti co najmniej 28 miliardów dolarów w ramach restytucji.

san_francisco_dziki_brzeg-cover4

San Francisco. Dzielnice czarnych odcięto od miasta jak gangrenę

Czarni robotnicy z całych Stanów migrowali na zachód, do San Francisco. Dalej uciec się nie dało, więc trzeba było coś zmienić. Wtedy narodził się ruch Black Power.

muranow-nalewki

Drzewo w żydowskiej łyżeczce

Nawet problematyczne aspekty nowej wystawy POLIN – nadmiar treści, chaotyczna struktura, za dużo bodźców – ostatecznie bronią się jako reprezentacja doświadczenia wielkomiejskiej ulicy.

Fot. Materiały promocyjne wydawnictwa KP

Dzieci znikały w prewentorium, były wykreślane z dziennika, a potem wracały

Z Michałem Jędryką, autorem książki „Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia”, rozmawia Kaja Puto.

Fot. Wikimedia Commons CC0

Czego uczy nas historia polskiej Żydówki i lesbijki, która skończyła w Auschwitz

Historia Evy Kotchever, polskiej Żydówki, która prowadziła otwarcie lesbijski klub w Nowym Jorku, pokazuje, czym grozi podsycanie nienawiści do mniejszości.

Fot. retlaw snellac/flickr.com

Kłamstwa w majestacie

Historie propagowane przez kolejne rządy, zwłaszcza dotyczące stosunków pomiędzy Zjednoczonym Królestwem i innymi narodami, to długi ciąg wierutnych kłamstw.

Fot. billow 926/Unsplash

W gospodarce nie chodzi o pieniądze. Chodzi o to, żeby było co jeść

Sednem ekonomii jest dystrybucja żywności. Realna gospodarka sprawia, że na stołach pojawia się jedzenie.

Fot. Thomas Hawk/flickr.com

USA: Krótka historia walki z dyskryminacją osób LGBTQ+

Halo, polscy politycy, którzy uwielbiacie kopiować wszystko co amerykańskie! Polecamy tę historię waszej uwadze.

Niepokorne 1976–1989 wywiad

Kobiety „na zapleczu” i „na salonach”

Lekceważenie udziału kobiet jest pomijaniem kwintesencji rzeczywistości. Rozmowa z Agnieszką Grzybek i Anną Czerwińską, kuratorkami wystawy opowiadającej o roli kobiet w opozycji z czasów PRL.

Fot. damian entwistle/flickr.com CC BY-NC 2.0

„Niewdzięczne wobec narodu” LGBT

Naziści forsowali heteroseksistowski rygor i binarny porządek płci. Wykraczający poza sztywne normy stawali się wrogami narodu.

Fot. MGM Studios

Co zrobić z „Przeminęło z wiatrem”?

HBO Max usunęło na jakiś czas ze swojej platformy film, który jest elementem historii kultury, w tym kultury rasistowskiej. Cenzura to najłatwiejsze rozwiązanie.

Fot. Youtube.com, Twitter. Edycja KP.

Trzeba czasem zburzyć ten czy inny pomnik. Dla dobra demokracji

Każde demokratyczne społeczeństwo potrzebuje uczciwej rozmowy o swojej rasistowskiej czy antysemickiej przeszłości i o tym, jak ją upamiętnić w przestrzeni społecznej, by zadośćuczynić potomkom ofiar.

Fot. Wayne Hsieh, Kelly Kline/flickr.com. Edycja KP

Black Lives Matter. Kościuszko to mówił 250 lat temu

Kościuszko był jedną z niewielu postaci z początków amerykańskiej historii, która w pełni podpisałaby się pod hasłem dzisiejszych czarnych demonstrantów.

Fot. Edycja KP

Nie damy, by nas znetfliksił wróg!

Wbrew wizji Reduty Dobrego Imienia z polską kulturą nie jest tak źle, by ekspozycja jednego pokolenia na Netflixa miała nas wynarodowić.

Fot. Jakub Szafrański. Edycja KP

Wzmacnianie tendencji spadkowych metodami operacyjnymi

Dzisiaj w Polskim Radiu mamy do czynienia z zarządzaniem na podstawie „prawa esemesowo-mailowego”. Czy nominacja Jakuba Strzyczkowskiego na szefa Trójki doprowadzi do zmian w sposobie kierowania stacją?

Fragment okładki. Fot. Materiały prasowe.

„Bez żadnego udziału Niemców”. Jak polska granatowa policja mordowała Żydów

Według części polskich policjantów (jak i w opinii wielu ich kolegów z konspiracji) nie było większej sprzeczności między mordowaniem Żydów a walką o wolną Polskę.

Fot. Jakub Szafrański

Legendy o „zdradzie elit” i te o „złotym wieku” służą politykom. Ludzkie doświadczenie się w nich nie mieści [rozmowa z autorkami „Cięć”]

Z Aleksandrą Leyk i Joanną Wawrzyniak, autorkami książki „Cięcia. Mówiona historia transformacji”, rozmawia Michał Sutowski.

Robotnica z czasów Wielkiego Kryzysu w USA. Fot. Dorothea Lange, CC0

Mamy w Polsce długą historię elit, które na kryzys reagowały zaciskaniem cudzego pasa

Większą katastrofę, niż zaliczyliśmy w latach 30., trudno sobie wyobrazić nawet po koronawirusie. Rozmowa z Adamem Leszczyńskim.

Ludowa historia Stanów Zjednoczonych | Howard Zinn

Faszystowskie Stany [fragment „Ludowej historii Stanów Zjednoczonych”]

Howard Zinn opisuje, jak po ataku na Pearl Harbor traktowane były osoby pochodzenia japońskiego.

File source: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albert_Einstein_and_his_wife_Mileva_Maric.jpg

Einstein był dupkiem. A wielu innych mężczyzn nimi nie było

Tam, gdzie mężczyźni mieli otwarte głowy, w każdych czasach pojawiały się kobiety, które na równi z nimi zmieniały świat.

Fot. wikimedia commons CC0

Epidemia, która urodziła kapitalizm

Pandemia dżumy okazała się jednym z najbardziej znaczących dla rozwoju współczesnego świata wydarzeń historycznych. Gdyby nie ona, nie narodziłby się najpewniej kapitalizm.

„Weźcie dziewczynę, niech ona to policzy!” Kim była Katherine Johnson

Trajektorię lotu wyliczył komputer, ale astronauta John Glenn zażądał, by obliczenia sprawdziła Katherine Johnson, jedna z pierwszych Afroamerykanek w NASA.

Fot. materiały promocyjne WAB

Piątek: Moja historia o odbudowie Warszawy to krzepiący mit

Z Grzegorzem Piątkiem, autorem książki „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949”, rozmawia Michał Sutowski.

Mitt Romney. Fot. Gage Skidmore/flickr.com CC BY-SA 2.0

Nowy Mitt i stary mit

Amerykańskie centrum znów żyje złudzeniem o bezstronnym republikańskim herosie.

Michał Zygmunt. Fot.Jakub Szafrański

Krew i honor [fragment książki]

Ta powieść cię zachwyci i zmieni twoje spojrzenie na polską historię.

1917 Sam Mendes recenzja

Lekcja z horroru XX wieku

Dawno nie widziałem w kinie obrazu, który w tak przekonujący sposób, jak czyni to „1917” Sama Mendesa, pokazywałby demokratyczne braterstwo – pisze Jakub Majmurek.

Omar-Tall-Sabre-Sword-Senegal

Europa musi oddać Afryce zrabowane dziedzictwo

W muzeach byłych potęg kolonialnych Europy znajdują się setki tysięcy zabytków zrabowanych z Afryki. Czas je zwrócić ich prawowitym właścicielom.

Fot. Dawid Krawczyk

20 wydarzeń, które zmieniły Amerykę od 2000 roku

Od zamachów z 11 września po atak na Iran – Agata Popęda przedstawia przegląd najważniejszych wydarzeń z USA.

1953_Iranian_coup_d'état_-_Mohammad_Reza_Pahlavi_in_Tehran_Airport

Iran: niebezpieczna obsesja Ameryki

Dlaczego Stany Zjednoczone tak „uwzięły się na Iran? Jeffrey Sachs przypomina ostatnie 70 lat historii.

Montjuic_Cemetery_Barcelona_IMGP9458

Hiszpania rozdrapuje rany

My, Polacy, mieliśmy trochę szczęścia w naszej historii, nigdy nie poszliśmy ze sobą tak ostro na noże, żeby została nam tak wielka rana w pamięci.

andrew smith wywiad

Oni chodzili po Księżycu. A później spadli na Ziemię

Depresja, alkoholizm, bieda. Powrót z orbity Księżyca na Ziemię okazał się dla astronautów trudniejszy niż sama misja. Rozmowa z Andrew Smithem, autorem książki „Księżycowy pył”.

MDW

Marek Dunin-Wąsowicz zeznawał w procesie byłego SS-mana, strażnika w Stutthofie

30 października Marek Dunin-Wąsowicz spotkał na sali rozpraw w Hamburgu Bruno Deya − byłego SS-mana oskarżonego o udział w morderstwie 5230 osób.

Halina Rubin2

Którejś nocy mama chciała, żeby ojciec nas zabił

Rozmowa z Haliną Rubin, autorką książki „Czas odnaleziony”.

murberliński

Zmarnowana rewolucja? Na pewno komedia pomyłek. 30 lat temu obalono mur berliński

30 lat temu runął mur berliński. Obaliła go wiara w Zachód jako projekt cywilizacyjny.

krol ktory uciekl napiecek wywiad

XVI-wieczni elektorzy często kierowali się żołądkiem i doraźnymi korzyściami. Jak jest dziś?

Czy z historii pierwszej wolnej elekcji możemy wyciągnąć jakąś lekcję na temat współczesności? Rozmowa z Jędrzejem Napieckiem, autorem powieści „Król, który uciekł”.

gomułka recenzja

Czy komuniści wierzyli w to, co mówili?

Pytanie, czy wierzyli, niesie w sobie już na wstępie dość wyraźne założenie: jak można było w te bzdury wierzyć? Kinga Dunin czyta biografie Bieruta, Gomułki i Cyrankiewicza.

Fot FB @AndrzejWronaKracze

Turbopatriotyzm proponuje powrót do wspaniałej przeszłości

Fragment książki Marcina Napiórkowskiego „Turbopatriotyzm” .

Wyniki wyborów samorządowych w Polsce w 1998 roku. Koalicje w sejmikach. Fot. Wikimedia Commons

„Razem możemy więcej”

To egzotyczne z dzisiejszego punktu widzenia porozumienie zajęło 3. miejsce z wynikiem łącznym 12,04% głosów, a w powyborczych układankach sejmikowych stało się swoistym języczkiem u wagi.

Zan_Zig_performing_with_rabbit_and_roses,_magician_poster,_1899-2

Ekonomia to magia białego człowieka

Autorytet zachodniej ekonomii będzie trwać dopóty, dopóki będzie trwać autorytet Zachodu. A ten właśnie się rozsypuje.

signing-of-the-treaty-of-versailles-1919

Europa powtarza błędy sprzed stu lat

Za politykę oszczędności Europa płaci horrendalną cenę – tak w dzisiejszej Grecji, jak przed stu laty w Republice Weimarskiej.

sylwetki-i-cienie-okładka-kadr

Ludobójstwo w Kanadzie i prawdziwy PRL

Prawda może nas nie wyzwoli, ale kłamstwa i przemilczenia to bagno. Kinga Dunin czyta reportaż o ludobójstwie rdzennej ludności Kanady i komiks „Sylwetki i cienie”.

balcerowicz-kaczynski-magia

Złota era po 1989? Buahaha!

Pokolenie ’89 ocenia polską transformację gospodarczą przez pryzmat jej skutków, a nie jej przebiegu.

solidarnosc_ireth

1989, czyli niedokończona rewolucja

Czy w rocznicę czerwcowych wyborów powinniśmy głośno powtórzyć „wybierzmy przyszłość!” i uznać, że rok 1989 i jego następstwa to temat na seminaria, muzealne wystawy i rocznicowe akademie?

niebo-1989-teodorczyk

Niebo 1989

4 czerwca 1989 roku w powiatowym szpitalu o godzinie dwudziestej drugiej zero siedem urodził się Karolek.

Karol Modzelewski

Całe życie w solidarności

W oczach budowniczych polskiego kapitalizmu Modzelewski uchodził za relikt minionej epoki. Dziś jego przestrogi zaczynają się spełniać.

2017-parada-rownosci (22)

Samozaoranie królów polskich

W ramach „humorystycznego happeningu” przeciwko Paradzie Równości król Bolesław II Szczodry zżymał się na to, że „teraz chłopcom każą zakładać spódniczki”.

LEAD Technologies Inc. V1.01

Wymalować Polskę na czerwono

75 lat temu polskie podziemie obiecało rodakom Polskę naprawdę ludową.

marzec-1968-antysemityzm

Pogrom marcowy

Czy aby zasadne i uprawnione było mówienie o pogromie, potrzeba ofiar śmiertelnych?

brakujaca-polowa-dziejow-okladka

Kowalczyk: Role i władza podzielone są przeważnie po staremu

Rozmowa z Anną Kowalczyk, autorką książki „Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich”.

wykleci-mural-nowa-ruda

Narodowy dzień pamięci antysemitów wyklętych

Antysemityzm był ważnym elementem w refleksji politycznej i propagandzie „wyklętych”. Dopuszczali się oni licznych zbrodni na Żydach, jak też innych mniejszościach narodowych i wyznaniowych – mówi historyk August Grabski.

traktar-z-trianon-ceremonia

Rymy z historii Europy

Jak pisał Mark Twain, „Historia się nie powtarza, lecz rymuje”. Niestety, jesteśmy pokoleniem ślepym na historię.

Constance-Lytton-Annie-Kenney-Mary-Gawthorpe-3

Sufrażystki z klasy robotniczej

Wiele się mówi o sławnych sufrażystkach z uprzywilejowanych klas społecznych, a odważne kobiety z kopalnianych dołów, fabryk i slumsów często bywały wymazywane z historii.

KC_2017_We_Live_in_Silence_XVIIII_Tony_East_s_conflicted_copy_2018_09_22_

Kobiety, których zabrakło w panteonie

Rozmowa z Magdą Lipską, kuratorką wystawy „Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy” w warszawskim MSN.

Cypr. fot. CC

Stary konflikt jeszcze śpi. Problem cypryjski

Cypr. Uśpiony konflikt Unii Europejskiej

„Siłaczki”, reż. Marta Dzido, Piotr Śliwowski

Akuszerki nowych er

Lidia i Julia Pańków opisały biografie dziesięciu wybitnych Polek, które zerwały z tradycyjną rolą kobiety w społeczeństwie i kształtowały nowe obyczaje.

1983-poster

„1983” to nie odgrzewany antykomunizm

Antyutopia w serialu „1983” to Polska, w której model liberalno-demokratyczny został zastąpiony chińskim. To niepokojąco aktualna wizja rzeczywistości.

Intervencion_The_Handmaid's_Tale_mala_junta_santa_fe_por_el_aborto_seguro_legal_y_gratuito_en_Argentina_09

14 godzin harówy to pestka [rozmowa z Joanną Kuciel-Frydryszak]

Z Joanną Kuciel-Frydryszak, autorką książki „Służące do wszystkiego”, rozmawia Olga Wróbel.

sluzba_domowa

W warunkach pospolitych, ze służącą moich rodziców

Młode służące nagminnie były narażone na seksualne napaści ze strony pracodawców.

Ignacy Daszyński i Józef Piłsudski, rok 1928. Fot. domena publiczna

„Zabić, powiesić, poćwiartować” – prawica wobec pierwszych rządów niepodległej Polski

Niepodległość kształtowała się w warunkach ostrego konfliktu, a prawica zwalczała lewicowe rządy wszelkimi możliwymi środkami.

maciej-zaremba-bielawski

Zaremba Bielawski: Antysemityzm Dmowskiego jako projekt integracyjny

Istnieje jakiś inny naród, który ma podobnie? Którego niemal całe narodowe skrzydło, by móc się samookreślić, musi odbić się od „żydowskości”?

Święto Niepodległości. Fot. KPRM

Lewica nie wygra, jeśli nie odbije prawicy słowa „patriotyzm”. Jak to można zrobić?

Lewica zachowuje się jak uczeń, którego nie docenił nauczyciel: wyrywa się z ławki, macha ręką i krzyczy: „Psze pana! psze pana! my też jesteśmy patriotami!”.

Przemilczane-okladka-fragment

Zorganizowany gwałt w warunkach terroru

Fragment książki „Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej” Joanny Ostrowskiej.

zalipie

W kwestii elit i ludu [o Marii Dąbrowskiej]

129 lat temu urodziła się Maria Dąbrowska. Szkoda, że nie chcą o niej pamiętać uczestnicy debaty o wymazanej chłopskiej genealogii, o prześnionej rewolucji i fantomowym ciele politycznym.

assasins_creed_odyssey

Wybierz życie! Wybierz płeć! Wybierz swój los!

Tyrania wyboru w czasach wojny peloponeskiej.

lechina_empire

Rasistowskie imperium Lechitów

Ujawniamy kto jest bardziej aryjski od aryjczyków.

Eugene-Debs

Ostatnie słowo oskarżonego

Równo 100 lat temu amerykański działacz związkowy i socjalista Eugene V. Debs wygłosił słynne antywojenne przemówienie.

perspektywa-wieku-dojrzewania

Nekromancja i witalizm

Szapocznikow, Wróblewski, Wajda – co nowego można jeszcze o nich powiedzieć? Andzie Rottenberg z zespołem udało się jednak z pozornie oczywistego tematu zrobić interesującą, otwierającą wiele wątków wystawę.

marcin-dorocinski-303-bitwa-o-anglie

Dywizjon 303 razy dwa, czyli tęsknota za polską „Listą Schindlera”

Znamy te wszystkie pomysły, żeby robić superprodukcje na miarę „Listy Schindlera”, dzięki którym świat się dowie, jak dzielni byli Polacy.

aleja włókniarek-kadr

Nad włókniarkami nikt nie zapłakał

„Stoczniowcy czy inni dostawali duże odprawy, kiedy były likwidowane ich zakłady. My – nic”. Fragment książki „Aleja Włókniarek”.

jozef-rotblat-noblista-z-nowolipek

Od bomby atomowej do pokojowego Nobla

Józef Rotblat, choć miał wspaniały życiorys i Pokojową Nagrodę Nobla na koncie, jest W Polsce postacią raczej zapomnianą.

rycerze

Czy Piastowie kochali dzieci?

Pewno kochali, tylko nieco inaczej. Młodziutkie córki wydawali za mąż, żeby potwierdzić sojusze. Chłopcy uczyli się zabijać.

Ben_Gurion_Signing_the_Declaration_of_Independence

Izrael wygrał, Izrael przegrał

70 lat od swoich narodzin Izrael jest państwem high-tech, bogatym i postmodernistycznym, ale zatracił swoje korzenie. Rozmowa Włodka Goldkorna z Danem Dinerem

Zygmunt Bauman

Bauman o Marksie: Drogi do utopii – od Marksa do św. Pawła

5 maja mija 200. rocznica urodzin Karola Marksa. Przypominamy fragment książki „Socjalizm. Utopia w działaniu”.

porwanie_edgarda

Porwanie Edgarda Mortary

Przez dziesiątki lat w Państwie Kościelnym odbierano rodzicom sekretnie ochrzczone żydowskie dzieci.

marzec-1968

„Boli mnie fakt, że zostałem zmuszony do wyjazdu” [fragment „Księgi wyjścia”]

Słuchałem przemówienia Gomułki, rozumiałem każde słowo. Wiesz, co on do mnie wtedy mówił? Żydzi, won, szukajcie sobie nowej ojczyzny.

dlug-kredyt-pozyczka

Dług. O doświadczeniu moralnego zamętu

Jak mówi amerykańskie przysłowie, jeśli jesteś winien bankowi sto tysięcy dolarów, masz problem. Jeśli jesteś winien sto milionów dolarów, problem ma bank.

Prof. Jerzy Jedlicki. Fot. Bartosz Bobkowski/Agencja Gazeta za fnp.org.p

Zmarł prof. Jerzy Jedlicki

Wybitny historyk i działacz opozycji demokratycznej Jerzy Jedlicki miał 87 lat.

Mausoleum: ritual model

Ocalić od zapomnienia, tylko po co?

Stulecie rewolucji październikowej to nie tylko okazja do przypomnienia aktualności tego wydarzenia, ale czasem też pretekst do wydania książek, które powstały nie wiadomo po co.

Fot. Noaz, Flickr.com

Silny, kolonizujący Izrael jako zaprzeczenie słabego Żyda z getta

Pokoju z tego nie będzie. A wojna? Marta Tycner rozmawia z Alą Qandil.

fot. Kamila Adamowicz

Wystawa „Fabryka Sensów Osobistych – FSO 2017”

Reportaż fotograficzny podejmujący dialog z tożsamością i historią związaną z fabryką.

Agata Kubis - FSO (37)

Spacer akustyczny „Fabryka Sensów Osobistych – FSO 2017”

Spacer akustyczny po terenach dawnej Fabryki Samochodów Osobowych FSO na Żeraniu.

Vito Russo w czasie protestów ACT UP pod koniec lat 80. Fot. Rick Gerharter/HBO Documentary Films

Vito Russo w 1988 roku: Umieram przez rasizm, homofobię i politykę, nie przez AIDS

Tak wyglądały początki epidemii HIV i walki ze społecznym ostracyzmem i polityczną obojętnością.

Stalin-rzeźba

Stalin i naukowcy

Stalin, jak powszechnie wiadomo, znał się na wszystkim. Ochoczo zabierał głos także w sprawach nauki. Pisze o tym Simon Ings w książce „Stalin i naukowcy”.

Spacer akustyczny po FSO

Fabryka Sensów Osobistych przywraca społeczną historię FSO

Sentyment za fabryką, poczuciem dumy i trauma transformacji. O historii mówionej FSO.

Tablica_upamietniajaca_Kazimierza_Puzaka_na_warszawskich_Powazkach

Pod czerwonym znakiem. Kazimierz Pużak wobec rewolucji rosyjskiej

Czy faktycznie Pużaka bardziej niż rewolucja w Rosji interesowała niepodległość Polski?

Wstaje-świt-okładka-kadr

Świt nowej Polski

Zbiór dzienników młodych ludzi z lat 1945–1949 przyda się jako remedium na demonizację okresu tużpowojennego.

lenin-crop

Kto dziś ma odwagę Lenina (i dlaczego właśnie prawica)?

Dlaczego dziedzictwo rewolucji październikowej jest dziś dużo bardziej aktualne dla prawicy niż dla lewicy? Esej Davida Osta

Fot. luter2017.pl

Luter miał dużo szczęścia!

O tym, jak nikomu nieznany mnich zmienił swoje niewielkie miasto w centrum wydawnicze, zaistniał jako najsławniejsza osoba w Europie i zapoczątkował reformację.

Tadeusz Kościuszko

Wodiczko: Kościuszko może być nazwany radykalnym demokratą

Kościuszko był wyjątkowym żołnierzem rewolucji, bo najbardziej interesowała go sprawa wyzwolenia i emancypacji ludzi biednych, był po stronie biedoty i ciemiężonych mniejszości.

Cholernie-mocna-miłość_kadr

Cholernie mocna miłość, cholernie mocny strach

Jedyny polski świadek skazany na mocy paragrafu 175 penalizującego homoseksualizm w nazistowskich Niemczech którego historię znamy, zrobił wiele, by w Polsce pozostała ona w ukryciu.

jakubszafranski-6

Snyder, Shore: Francuzi i Niemcy wymyślą sposób na nową koalicję bez Polski

Tradycyjny lewicowy błąd to idea Europy bez państw, natomiast tradycyjny prawicowy to tworzenie państw bez Europy.

Drzwi-gnieznienskie

Polska była kiedyś nie tyle peryferiami Zachodu, ile razem z całym Zachodem byliśmy wspólnie peryferiami świata islamu

Z Kacprem Pobłockim, autorem książki „Kapitalizm. Historia krótkiego trwania” rozmawia Jakub Majmurek

Fot. archiwum rodzinne Henryki Krzywonos

Duża Solidarność, mała solidarność

Ten moment strajku przejdzie do solidarnościowej legendy. To kobiety uratowały strajk, który dał początek Solidarności.

Józef Piłsudski ze sztabem, wiosna 1920. Fot. wikipedia

Rok 1920, czyli państwo nie tylko teoretyczne

Zamiast stawiać łuk triumfalny, wyciągajmy wnioski.

Fot. Jacques Ballard

Reportaż nie może być tylko osobistą terapią [rozmowa z Anną Pamułą]

Moja książka nie wyrosła z poczucia winy, ona wyrosła z poczucia odpowiedzialności historycznej – mówi Anna Pamuła, autorka książki „Polacos. Chajka jedzie do Ameryki”.

Fot. Museum of Jewish Heritage, via YouTube.com

Timothy Snyder: Nazistowskie sny o zniewolonej Ukrainie

Celem II wojny światowej z punktu widzenia Hitlera było podporządkowanie Ukrainy. Timothy Snyder o ślepej plamce niemieckiej pamięci historycznej.

Simone Veil w Parlamencie Europejskim rok 1979, fot. Claude Truong-Ngoc

Bernard-Henri Lévy: Hołd dla Simone Veil

W 1974 roku stanęła naprzeciw francuskiego parlamentu i wygłosiła przemówienie, które miało zmienić życie francuskich kobiet. Nikt nie opisał osobliwości Holokaustu tak dokładnie jak ona. BHL wspomina Simone Veil.

Stalin z córką, rok 1935, fot. domena publiczną

Wróbelek w końcu przegrał z grawitacją

Czy można przestać być córką Stalina? Swietłana Alliłujewa próbowała to zrobić przez całe życie.

Fot. GIPHY.com

Szara plama puszcza płyty

Dlaczego lubimy czytać o dyktatorach? Jakub Bożek recenzuje dwie książki o Stalinie.

Muzeum II Wojny Światowej

Nigdy więcej wojny, czyli złogi komunistycznej propagandy

Muzeum II Wojny Światowej odbębnia punkty ważne dla obu skłóconych polityk historycznych: lewicowej i prawicowej.

Muzeum II Wojny Światowej

Muzeum refleksyjne, czyli sprzeczne z polską racją stanu

Zobaczyliśmy je, zanim zamkną, i piszemy, jak jest.

klasa

Strajk przeciwko złej zmianie

Wyobraźcie sobie, że władze zawieszają działalność nauczycielskiego związku zawodowego, bo nie podoba im się numer związkowego czasopisma.

Matka-boska-w-pulapce

Reportaż: Matka Boska Balkonowa, czyli kto by nie chciał pogadać sobie z Bogiem

Jeśli ktoś się w tym mieście objawił, to jedynie prezydent Biedroń – Magda, 21 lat, studentka.

Woroszyłow-Mołotow-Stalin_Jeżow

80 lat temu Stalin dał sygnał do „wielkiej czystki”

Sformułował wtedy tezę o zaostrzaniu się walki klasowej w miarę postępów budowy socjalizmu.

zaćma

Krwawa Luna i żydokomuna

Postać Julii Brystiger doskonale obsługuje polskie fobie i resentymenty.

Rachel-Weisz-Denial
Fot. begemot_dn, cc, flickr.com

Cała postprawda o Imperium Lechitów

Przepis na pseudohistoryczny bestseller.

Fot. Kazimierz Osmański, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-P-326-4

Na kolana i do pana

Sny o kolonialnej potędze są źródłem polskiego rasizmu.

polskie-obozy-Luszczyna

Nowi właściciele niemieckich obozów

60 tysięcy osób zamordowanych w polskich obozach koncentracyjnych to rzeczywiście mało w porównaniu z niemieckimi, ale to wciąż o 60 tysięcy osób za dużo.

polskie-obozy-koncentracyjne

Kolędowanie

Kolęda bożonarodzeniowa jest dla mnie radością zranioną, weselem naznaczonym zapowiedzią przyszłego cierpienia.

rewolucja1905

Chcę mieć koszulkę z Okrzeją

Odwołując się do ruchu robotniczego, ruchu związkowego, chcieliśmy pokazać ciągłość walk o progresywne zmiany społeczne. Rozmowa z Michałem Gauzą.

Jerzy-Pomianowski

Jerzy Pomianowski nie żyje

W wieku 95 lat zmarł wybitny pisarz, eseista, tłumacz „Archipelagu Gułag”.

kaja-puto-archiwum1

Zamienię dyplom na metrykę z Sosnowca

Sosnowiec to polskie Detroit

wychowanie-patriotyczne-dunin

Wychowanie patriotyczne, a po kiego grzyba?

Skupianie się na narodzie (własnym) i rodzinie (jeszcze bardziej własnej), to trening do egoizmu grupowego, a indywidualnego egoizmu nauczy już rynek.

muzycy_i_uczestnicy_koncertu_w_getcie_ostrowieckim_fot

Szmul Muszkies – fotograf nowoczesny

Na wielu starych ostrowieckich zdjęciach można zobaczyć pieczątki jego zakładu. Rozmowa z Wojtkiem Mazanem.

laurapalmer

Polityka historyczna, czyli kto zabił Laurę Palmer? [rozmowa z Piotrem Osęką]

Z Piotrem Osęką o tym, jak historia obsługuje bieżący konflikt polityczny, rozmawia Jakub Dymek.

niech_zyje_pzpr_baner_na_woli_lata_70

Zaremba: Koniec bigosowego socjalizmu

Jak od bigosowego socjalizmu Polska przeszła w latach 70. do wielkiego rozczarowania, z którego rodził się KOR?

wolyn-plakat

„Wołyń”: Kino w wojnie pamięci

Film Smarzowskiego jest przestrogą przed tym, do czego prowadzić może nacjonalistyczna mobilizacja mas i narodowy szowinizm.

okladka-lament-ost

Śledzę historię przez dziurkę od klucza [rozmowa z Aleksandrą Domańską]

Z tej perspektywy Hitlera nie widać. Widać wykonawców jego zaleceń.

max-cegielski

Państwo Piastów za muzułmańskie pieniądze

Jeśli nasza „nieskalana jak łza” ojczyzna nie mogłaby powstać bez islamskich pieniędzy, to czy od Bałtyku po Bieszczady w 2016 roku nie powinny trwać modły dziękczynne dla bagdadzkich sponsorów chrztu?

screen_shot_2016-03-04_at_09

Majmurek o „Historii Roja”: Kino programowej bezmyślności

Nie znam innego filmu tak spłycającego najnowszą historię Polski i tak kibolskiego w treści.

23425039465_4651fb88f9_h

Zaremba: Wyblakłe powstanie i chłopaki z lasu

PiS nie ma legendy solidarnościowej, a mit powstania warszawskiego się już trochę zużył, więc zostali im „żołnierze wyklęci”.

okrzeja

Gauza: Okrzeja hołubiony w PRL? Nie jest to prawda

W Krasnymstawie zaproponowano zmianę nazwy ulicy Stefana Okrzei na aleję Jana Pawła II.

marking_polish-german_border_in_1945

Grzebałkowska: Nigdy nie wiesz, co byś zrobił na ich miejscu [rozmowa]

Mój własny morał z historii jest taki: nie oceniajmy.

szypulski

Byłem w strasznym miejscu. Pogoda ładna

O pocztówkach z Auschwitz z Pawłem Szypulskim rozmawia Jakub Gawkowski.

ludzie_z_marca

Osęka: Ludzie Marca spotykają ludzi Maja

„Myśmy raczej praktykowali rewolucję seksualną, niż teoretyzowali na ten temat”.

robotnica_z_kielnia_na_osiedlu_a

Dunin: Moje siostry komunistki?

Ich biografie przeczytam z ciekawością i wcale nie po to, żeby się od nich odcinać i demonstrować antykomunizm.

ulica_cioci_oli-6

Mrozik: Komunistki

Co jest tam takiego strasznego, że aż boimy się zajrzeć?

wlokniarki

Luty ’71 – pamiętajmy o łódzkich włókniarkach

Strajk lutego ’71 politycznie zamykał to, co otworzyło Wybrzeże. Dlaczego nie uczymy się o tym w szkole?

janko_malazaglada_m
362795828_b032d1f2fd_z

Grzebalska, Paziński, Gdula: Babranie się w miejskiej przeszłości

Nie chodzi ani o to, żeby zburzyć pomnik, ani żeby postawić swój.

wujec_cover2bc

Wujcowie: Nie robiliśmy znowu takiej strasznej konspiry

Jak lubisz człowieka i zaczynasz z nim rozmowę, to na dzień dobry masz do niego zaufanie.

screen_shot_2014-08-01_at_2

Ostolski: Lewica w powstańczym Disneylandzie

Prawica uparcie wykorzystuje powstanie. Lewica potrafi je tylko krytykować.

wl_stanislaw_likiernik_635

Likiernik: Jedyna sensowna rzecz w konspiracji to było nauczanie podziemne

Choć i tak prawie wszyscy maturzyści z tajnych kompletów zginęli.

jewish_museum

Grabowski: Upamiętnianie Polaków Niosących Pomoc

Mnożenie pomników nie przyczyni się do poważnej refleksji nad okupacyjnymi postawami Polaków.

rewo_1905-plakat_b2_q-01

Tych: Rewolucja 1905 roku to początek nowoczesnej polityki

9 grudnia premiera „Rewolucji 1905. Przewodnika KP” z udziałem F. Tycha, J. Piniora, I. Desperak i W. Marca.

powstanie_loboestepario

Ciechanowski: Powstanie odniosło odwrotny skutek, niż zamierzano

Zamiast uniemożliwić komunistom przejęcie władzy w Polsce – pomogło im w tym.

283900_286596281476810_254004454_n

Wiśniewska: Biografia w cieniu polityki

Naprawdę sukces Pienkowskiej to nie wywalczenie podwyżek w służbie zdrowia, a udowodnienie, że jest godna Borusewicza?

1905-fire-2

Gauza: Barykady, z których możemy być dumni

Łódź to trudna miłość. Godzisz się z tym i nawet nie wiesz, że możesz być dumny z tych, którzy tu walczyli.

ludzie_micmo

Majmurek: Ludowa historia Polski

Nostalgia za PRL-em nie tchnie życia w ruchy studenckie czy młodych ludzi organizujących się przeciw umowom śmieciowym.

fist_moonwaves

Leder: Kto nam zabrał tę rewolucję?

W Polsce w latach 1939–1956 dokonała się rewolucja społeczna. Ta rewolucja pozostaje jednak nieobecna w świadomości społecznej.

polskawalczaca_drabikpany

Głowiński: Każdy tekst mówi również to, czego nie mówi expressis verbis

Interpretacja polega na wydobywaniu tych ukrytych sensów.

bitwa_warszawska02

Laskowski: Historia panów w garniturach

Polska szkoła przekazuje ideologię, która państwu wydaje się korzystna. Obojętność uczniów na nią to zdrowa reakcja obronna.

solidarnosc_wedlug_kobiet

Dla kogo ta wolność?

Odczuwamy na własnej skórze konsekwencje działań „Solidarności” bez kobiet, pozytywne i negatywne – mówią Marta Dzido i Piotr Śliwowski, autorzy filmu „Solidarność według kobiet”.

festung

Eksplodujące mity

W Warszawie mamy funkcjonujące osobno opowieści o Warszawie żydowskiej, osobno o Warszawie np. powstańczej. W Festung Warschau” starałam się uniknąć tej strategii.

Jestem historykiem tej polskiej pamięci

Polskie państwo podziemne w dużej mierze było emanacją przedwojennych polskich elit politycznych.

Zamknij