Publikujemy listę podpisów pod listem otwartym.
List otwarty do Komitetu Budowy Pomnika Sprawiedliwych przy Muzeum Historii Żydów Polskich
Szanowni Państwo,
chcemy wyrazić głęboki sprzeciw wobec akcji budowy pomnika Sprawiedliwych w pobliżu Muzeum Historii Żydów Polskich. Tym bardziej boleśnie nas to dotyka, że pomysł ten wyszedł ze strony środowiska żydowskiego.
Nie chodzi nam o to, żeby nie wznosić pomnika dla Sprawiedliwych lub by w inny sposób nie oddać im szacunku. Chodzi o lokalizację i jej wymowę.
Postawienie pomnika Sprawiedliwych obok MHŻP to egzorcyzmowanie tej przestrzeni. Dokładniej – przeganianie z niej duchów żydowskich narracji, niewygodnych dla samopoczucia większości, po to, by w centrum umieścić narrację dominującą, zgodną z polityką historyczną i wyobrażeniami większości. Ustawienie pomnika w sąsiedztwie MHŻP pomniejsza też znaczenie Muzeum, ustawiając je z góry w relacji wobec przesłania pomnika Sprawiedliwych. Ustawienie pomnika w tym miejscu jest aktem symbolicznym.
Ten symbol odbiera głos tysiącom istniejących żydowskich świadectw i liczniejszym jeszcze tym, które nie zostały zapisane, ponieważ ich bohaterowie nie przeżyli, i które nie są opowieścią o Sprawiedliwych, lecz o szantażach, donosach, wykorzystaniu, wyrzuceniu, wytropieniu, ograbieniu i śmierci.
Chcielibyśmy, żeby Muzeum zostało uszanowane jako miejsce autonomicznej, niezależnej żydowskiej narracji. Projekt lokalizacji pomnika Sprawiedliwych obok Muzeum odbieramy z przykrością jako gest zgodny z dawniejszym, diasporowym sposobem działania, gdy Żydzi byli w sytuacji pogardzanej i realnie zagrożonej mniejszości. Czuli się wtedy często zobowiązani, jak sądzili, dla własnego bezpieczeństwa, do uprzedzania i spełniania, prawdziwych lub nie, oczekiwań większości. Te oczekiwania wiązały się z aktami żydowskiej samodegradacji, poniżania się, z potwierdzaniem narracji i przekonań większości przeciwko własnym racjom i emocjom.
Dla zainteresowanych prawda o Sprawiedliwych jest znana, dla większości jednak nadal pozostaje mglista. Nadal nie dość powtarzać, że NIE działali oni w imieniu narodu polskiego.
Była ich garstka, a największym, śmiertelnym zagrożeniem dla nich byli inni Polacy; sąsiedzi, znajomi, niejednokrotnie członkowie własnej rodziny, a także członkowie narodowo zorientowanych sił podziemia lub ci z każdej innej formacji, którzy przy różnych poglądach politycznych mieli silne antysemickie przekonania. Polski antysemityzm był przed wojną wszechobecny i pozbawiony skrupułów. Żydów traktowano z rosnącą wrogością i pogardą. Taki był kontekst działania Sprawiedliwych, którzy działali WBREW, a nie za przyzwoleniem większości, stając się we własnym kraju mniejszością, z wszystkim, co to oznacza.
Pomnik Sprawiedliwych w sąsiedztwie Muzeum to przedstawienie wyjątku jako reguły. Ratujący będą zasłaniać – a w dyskursie dominującym już zasłaniają – tych, którzy donosili, przez których ginęli oni i ich podopieczni. Bez objaśnienia kontekstu, bez podkreślenia ich wyjątkowości, odwagi cywilnej i NIEREPREZENTATYWNOŚCI kpi się z nich, kpi się z historii, kpi się z Żydów ocalonych i nieocalonych. Nawet gdyby wszyscy Polacy ratowali wszystkich Żydów w czasie okupacji (tak jak to sugeruje np. pomnik autorstwa Czesława Bieleckiego w Łodzi, gdzie orzeł osłania gwiazdę Dawida), to i tak ta lokalizacja pomnika byłaby najgorsza z możliwych jako wtargnięcie zewnętrznej narracji w przestrzeń narracji żydowskiej, jako rodzaj zawłaszczenia i manipulacji.
W Polsce wciąż dominuje stereotyp propagowany od marca 1968 roku, czyniący ze Sprawiedliwych delegatów większości, podkreślający liczbę kilku tysięcy tzw. polskich drzewek w Yad Vashem (choć realny procent Sprawiedliwych w społeczeństwie był dramatycznie znikomy, a Zagłada nie odbywała się w innych krajach, więc nie ma tu podstaw do porównań). Stereotyp ten ufundowany jest także na micie „żydowskiej niewdzięczności”. Niektórzy Żydzi występowali i po Marcu 1968 i wcześniej w obronie tzw. dobrego imienia Polski i Polaków, kierując się życzeniowym myśleniem, konformizmem, czasem (zgeneralizowanymi) doświadczeniami własnej rodziny albo/i pod naciskiem. Dzisiaj nie ma już jednak realnych powodów, dla których Żydzi mieliby włączać się w kolejną oficjalną polską kampanię wizerunkową, dowodząc „żydowskiej wdzięczności”.
Chcemy, by Państwo znali nasze odczucia. Choć zrozumienie byłoby dla nas najcenniejsze.
Bożena Keff, Helena Datner, Elżbieta Janicka
Pod listem podpisali się również:
Halina Adamczak, Los Angeles (USA)
Małgorzata Adamczyk
Suzi Andreis, Warszawa
Agata Araszkiewicz, Bruksela (Belgia)
Alicja Arcimowicz, Warszawa
Vladimir Artman, Thousand Oaks (USA)
Paweł Barabasz, Warszawa
Łukasz Biedka, Warszawa
Jerzy Borensztajn, Tel Awiw (Izrael)
Shlomo Brandel, Los Angeles (USA)
Michał Brandt, Illinois (USA) (dawniej Warszawa)
Zenia Brandt, Illinois (USA) (dawniej Łódź)
Katarzyna Bratkowska, Warszawa
Piotr Bratkowski, Warszawa
Juliusz Brzeziński, Göteborg (Szwecja)
Aranzazu Calderon Puerta, Warszawa
Tomasz Chwałek
Maria Cyranowicz, Warszawa
Przemysław Czapliński, Poznań
Michalina Dank, Even Jehuda (Izrael)
Zvi Dank, Even Jehuda (Izrael)
Mikołaj Denderski
Anna De Tusch-Lec (Dania)
Agata Diduszko-Zyglewska, Warszawa
Anna Dodziuk, Warszawa
Damian Domski, Londyn (Wielka Brytania)
Victoria Dorosz, Londyn (Wielka Brytania)
Paweł Dybel, Warszawa
Monika Dzik, Warszawa
Zuzanna Dziuban, Berlin (Niemcy)
Liliana Elbaum, Boston (USA)
Stanley Elbaum, Boston (USA)
Majka Elczewska (USA, DS)
Piotr Filipkowski, Warszawa
Michael Firestein, West Point (USA)
Henryk Flicker, Toronto (Canada)
Gabriela Flicker, Toronto (Canada)
Piotr Forecki, Poznań
Rodolphe Gasche, Buffalo (USA)
Róża Goldfarb Holmgren, Szwecja
Marian Gołębiowski, Sprawiedliwy z Warszawy: „Jestem zdania, że Muzeum Historii Żydów Polskich i plac wokół niego winny upamiętniać tragedię, walkę, rozpacz i śmierć Żydów polskich. Idea pomnika Sprawiedliwych jest dla mnie wzruszająca i słuszna, ale moim zdaniem powinien on stanąć w innym miejscu Warszawy”.
Monika Gołębiowska-Milewska
Maria Górnicka-Zozula, Warszawa
Joseph Greenbaum, Bloomfield Hills (USA)
Regina Grol, Chapel Hill (USA)
Dorota Gruszka, Malmö (Szwecja)
Henryk Grynberg (USA)
Sofia Grzybowska-Web, New York (USA)
Andrzej Grzybowski, Warszawa: „Mój ojciec i jego rodzina posiadają medal Sprawiedliwych”
Jerzy Grzybowski
Henryk Gwiazda, Göteborg (Szwecja)
Abram Hammer, Laval (Kanada)
Helena Hammer, Laval (Kanada)
Brygida Helbig Mischewski, Berlin (Niemcy)
Alex Henner, Manchester (Wielka Brytania)
Jakub Herczyński, Warszawa
Anita Hochberg, Lod (Izrael)
Henryk Hollender, Warszawa
Magdalena Hollender, Milanówek
Mary Hrabowska, New York (USA)
Inga Iwasiów, Szczecin
Marta Janczewska, Warszawa
Joanna Jaszuńska-Kobielska, Warszawa
Natalia Judzińska, Warszawa
Alex Kaganowicz, New York (USA)
Alina Kaganowicz, New York (USA)
Mariusz Kałczewiak, Tel Awiw (Izrael)
Bronka Karst, Buffalo (USA)
Piotr Kendziorek, Warszawa
Marzanna Bogumiła Kielar, Warszawa
Kasia Kietlińska, Gross Pointe, Miami (USA)
Tomasz Kietliński, Gross Pointe, Miami (USA)
Maciej Klauzner, Göteborg (Szwecja) – Warszawa (Polska)
Michał Klinger, Warszawa
Wiesław Kochański, Sztokholm (Szwecja)
Elisabeth Kofman, Grenoble (Francja)
Marta Konarzewska, Warszawa
Janina Kornel, Warszawa
Yga Kostrzewa, Warszawa
Sergiusz Kowalski, Warszawa
Ewa Koźmińska-Frejlak, Warszawa
Joanna Krakowska, Warszawa
Andrzej Krakowski (USA, DS)
Bartłomiej Krupa, Warszawa
Anne Kuka, Berlin (Niemcy)
Robert Kulpa, Londyn (Wielka Brytania)
Roman Kurkiewicz, Warszawa
Joseph Kwadrat, London (Wielka Brytania)
Anna Kwiatkowska, Białystok
Bartosz Kwieciński, Kraków
Borys Lankosz, Warszawa
Jan Lapter (Szwecja/Polska)
Anna Lewkowicz, Ottawa (Canada)
Henryk Lewkowicz, Ottawa (Canada)
Marcin Liber, Warszawa
Dariusz Libionka, Lublin
Dorota Liliental, Warszawa
Sebastian Liszka, Kraków
Krzysztof Łukasiewicz, Warszawa
Anna Mach, Warszawa
Elżbieta Magenheim, Warszawa
Magdalena Majewska, Warszawa
Rafał Majka, Warszawa
Anna Makówka-Kwapisiewicz, Kraków
Magdalena Marszałek, Potsdam (Niemcy)
Rafał Maszkowski, Warszawa
Konrad Matyjaszek, Edynburg (Wielka Brytania)
Wojciech Mazan
Aleksander Milchtach Slaw, Kopenhaga (Dania)
Andrzej Milewski
Jarosław Mikos, Warszawa
Olek Mincer, Rzym (Włochy)
Joanna Mizielińska, Warszawa
Anna Molda
Grzegorz Molda
Alina Molisak, Warszawa
Magdalena Mosiewicz, Warszawa
Agnieszka Mrozik, Warszawa
Lilia Neuman
Marcin Obuchowski, Biała Podlaska
Arkadiusz Pacholski, Kalisz
Michał Pałka-Keff, Warszawa
Agata Patalas, Warszawa
Maria Pawłowska, Warszawa
Marek Pelc, Frankfurt nad Menem (Niemcy)
Piotr Pęziński, Warszawa
Tomasz Piątek, Warszawa
Joanna Piotrowska, Warszawa
Michał Płaczek, Warszawa
Monika Płatek, Warszawa
Jan Popiel (Kanada)
Michał Pospiszyl, Warszawa
Joanna Preizner, Kraków
Katarzyna Prot, Warszawa
Bogdan Puszkarczyk, Monachium (Niemcy)
Iwona Puszkarczyk, Monachium (Niemcy)
Laura Quercioli-Mincer, Rzym (Włochy)
Grzegorz Rabanowski, Warszawa
Katarzyna Rabanowska, Warszawa
Anna Rabczyńska, Paryż (Francja)
Jacek Rakowiecki, Kraków
Natalie Ringler, Sztokholm (Szwecja)
Ewa Romkowska, Warszawa
Fred Rothzeid, Cincinati (USA)
Karina Rothzeid, Cincinati (USA)
Freda Rozenbaum Uziyel, Londyn (Wielka Brytania) – Tel Aviv (Izrael)
Rickard Rozenberg, Göteborg (Szwecja)
Walter Różycki, Denver (USA)
Małgorzata Ewa Rybicka, Gdańsk
Hanna Samson, Warszawa
Paula Sawicka, Warszawa
Jaff Schatz, Lund (Szwecja)
Ester Segalis Różycki, Aurora (USA)
Ewa Skowrońska Slaw, Kopenhaga (Dania)
Maria Słyk, Warszawa
Leopold Sobel, Lund (Szwecja)
Marta Sokołowska, Warszawa
Henryk Spalter (Izrael)
Beata Stasińska, Warszawa
Katrin Stoll, Warszawa
Marek Susdorf, Warszawa
Artur Szachter (Izrael)
Katarzyna Szaniawska, Warszawa
Maja Sznirling, Szczecin
Edward Szpruch, Riszon LeCyjon (Izrael)
Lili Szpruch, Riszon LeCyjon (Izrael)
Piotr Szumlewicz, Warszawa
Bella Szwarcman-Czarnota, Warszawa
Leon Szyfer, Toronto (Kanada)
Teresa Śmiechowska, Warszawa
Marcin Teodorczyk, Warszawa
Andrzej Titkow, Warszawa
Joanna Tokarska-Bakir, Warszawa
Zofia Tylim-Duracz, Sztokholm (Szwecja)
Grzegorz Uzdański, Warszawa
Krzysztof Wagner, Warszawa
Magdalena Waligórska, Bremen (Niemcy)
Sara Wasersztrum, Sztokholm (Szwecja)
Marek Web, New York (USA)
Ewa Weber, Kopenhaga (Dania)
Halina Weintraub, Sztokholm (Szwecja)
Katarzyna Weintraub, Berlin (Niemcy)
Piotr Weiser, Kraków
Daniel Wencel, San Jose (USA)
Bożena Werbart, Lund (Szwecja)
Wojciech Wilczyk, Kraków
Joanna Winter (Szwecja)
Irena Wiszniewska, Warszawa
Jan Woleński, Sucha Beskidzka
Małgorzata Wołyńska
Tad Wojnicki, Hsinchu (Taiwan)
Magdalena Wójcik
Dominika Wróblewska, Warszawa
Ewa Yerushalmi, Londyn (Wielka Brytania)
Anna Zawadzka, Warszawa
Max Zinger, Thornhill (Canada)
Agnieszka Ziółkowska, Warszawa
Tomasz Żukowski, Warszawa
List otwarty został opublikowany na stronie Dziennika Opinii 27 marca. Podpisy zbierane były do 10 kwietnia.
Zobacz też: strona Czy upamiętnić Sprawiedliwych na terenie byłego getta
