Het stalkend paard van de Roemeense presidentsverkiezingen bleek Călin Georgescu te zijn, die in veel peilingen niet als een belangrijke kandidaat werd gezien. Hij won de meeste stemmen en zijn mogelijke overwinning zou een grote ommekeer betekenen in de Roemeense politiek - vooral als de komende parlementsverkiezingen ook succes brengen voor radicaal rechts.
This text has been auto-translated from Polish.
In tegenstelling tot de voorspellingen die Călin Georgescu rond de 2 procent steun gaven, kreeg de politicus tien keer zoveel stemmen, grotendeels dankzij een social media offensief dat een paar dagen voor de stemming in een stroomversnelling kwam. In razend populaire video's op TikTok riep hij op om de hulp aan Oekraïne stop te zetten en trok hij zelfs het NAVO-lidmaatschap van Roemenië in twijfel. Zijn doel is een land dat op alle mogelijke gebieden zelfvoorzienend is en minder geïntegreerd met zijn huidige bondgenoten.
In de tweede ronde staat Georgescu tegenover een kandidaat die in veel opzichten zijn tegenpool is. Elena Lasconi vertegenwoordigt centrumrechts, is liberaal op moreel gebied en behoort tot de meest pro-EU krachten in Roemenië. Nu spreekt haar politieke kamp over een existentiële bedreiging voor het land en roept op tot de verdediging van de democratie, maar weinigen hadden verwacht dat Lasconi dit zou gaan doen.
De nederlaag van de favorieten
In de peilingen voorafgaand aan de verkiezingen werd de deelname van Marcel Ciolac aan de tweede ronde van de presidentsverkiezingen als vanzelfsprekend beschouwd. De zittende premier heeft de afgelopen vier jaar de Sociaal Democratische Partij (PSD) geleid, die atypisch is voor haar Europese tegenhangers omdat ze vrij conservatieve standpunten inneemt over wereldbeschouwelijke kwesties en zich bijvoorbeeld verzet tegen LGBT-rechten. Ciolac zelf wordt soms beschreven als een linkse nationalist en beschuldigd van autoritaire neigingen, geïnspireerd door de politiek van buurland Hongarije.
Lange tijd leek het er ook op dat de belangrijkste rivaal van de premier een politicus met dezelfde achtergrond zou zijn, namelijk Mircea Geoană, ooit leider van de PSD en haar presidentskandidaat in 2009. Toen verloor hij op een haar na en, gesterkt door zijn internationale ervaring (tot voor kort was hij plaatsvervangend hoofd van de NAVO) en de steun van een aantal ngo's, hoopte hij zijn resultaat te verbeteren, maar na een trage campagne viel hij uit de gratie.
Zijn plaats werd ingenomen door George Simion, die de extreemrechtse Alliantie voor Roemeense Eenheid (AUR) vertegenwoordigt. Een van zijn belangrijkste eisen is de annexatie van Moldavië bij Roemenië, terwijl hij de natie verdedigt tegen "genderideologie", migranten, secularisme, enz. Internationaal hebben de Roemeense nationalisten zich geallieerd met Wet en Rechtvaardigheid en Orban, die een van de radicalere ECR-ledenpartijen in het Europarlement vormen.
Simions stijgende populariteit was tekenend voor de huidige stemming onder het publiek, maar het was geen verrassing dat zijn plaats in de tweede ronde werd ingenomen door een andere extreemrechtse kandidaat, die in het verleden herhaaldelijk door de AUR werd voorgedragen voor de post van premier als een 'deskundige' kandidaat. Călin Georgescu won 23 procent van de stemmen, terwijl Lasconi de steun kreeg van 19 procent van de kiezers, iets voor premier Ciolac. Simion eindigde op de vierde plaats, met Geoană op grote achterstand.
Een antiwesterse ommekeer
Georgescu, die in de eerste stemronde als winnaar uit de bus kwam, heeft nooit een gekozen functie bekleed en heeft in plaats daarvan een carrière bij openbare en internationale instellingen geleid. Hij was onder andere actief in VN-organen, was enkele jaren speciaal rapporteur van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en leverde expertise als expert op het gebied van landbouw en duurzame ontwikkeling.
Zo'n CV zou geen voorbode zijn geweest van een politieke carrière aan de zijde van extreem rechts of nog minder van het verspreiden van samenzweringstheorieën, maar toch heeft Georgescu naam gemaakt door bijvoorbeeld vaccins te bekritiseren tijdens de pandemie van het coronavirus of het bestaan van klimaatverandering in twijfel te trekken. Hij maakt ook geen geheim van zijn scepsis tegenover het Westen, beschuldigt de EU ervan zich Roemeense rijkdommen toe te eigenen en beschuldigt de NAVO ervan het conflict in Oekraïne te laten escaleren. Hij beschouwt het bestaan van het Amerikaanse raketschild in Roemenië als een nationale schande, terwijl hij Poetin prijst als een man die van zijn land houdt en zijn landgenoten uitlegt dat hun land zou profiteren van een beetje "Russische wijsheid".
Het Westen heeft des te meer reden om bezorgd te zijn omdat Roemenië tot nu toe een van de zekerste punten van internationale allianties leek. De regering en het grootste deel van de oppositie zijn pro-Europese partijen, en hoewel de radicale AUR de EU bekritiseert en twijfels heeft over het helpen van Oekraïne, roept het niet op tot het verlaten van de Unie, laat staan het Noord-Atlantische Pact. De zittende president, Klaus Iohannis, was in feite een van de belangrijkste favorieten voor de functie van hoofd van de NAVO voordat Mark Rutte in die functie werd gekozen. Maar de dagen dat hij de koploper van de NAVO was, zijn misschien wel voorbij.
In de tweede ronde, liberalisme versus nationalisme
Georgescu heeft zijn boodschap wat afgezwakt in de hoop gematigdere kiezers aan te trekken door enkele van zijn meest controversiële standpunten te laten varen. Hij heeft zijn oproepen voor een 'vreedzaam' beleid echter niet losgelaten, wat in de praktijk betekent dat hij op Russische eisen ingaat. Het is ook niet waarschijnlijk dat hij zijn mening over de geschiedenis zal loslaten - hij noemt degenen die deelnamen aan de Holocaust bondgenoten van het Derde Rijk, zoals dictator Ion Antonescu, nationale helden van Roemenië.
De ultranationalist zal worden aangevallen door Elena Lasconi, een voormalig oorlogsverslaggeefster en tv-presentatrice, die wordt gekozen door een blok van centrumrechtse oppositiepartijen. Zij heeft een totaal andere visie op het buitenlands beleid en geeft voorrang aan nauwere samenwerking met Europese partners en zegt haar steun aan Oekraïne toe. Daarentegen zijn beide kandidaten verenigd door hun afkeer van de regerende PSD-PNL-coalitie, die wordt beschuldigd van corruptie en machtsmisbruik.
De nederlaag van het regerende kamp wordt het best aangetoond door het feit dat het, hoewel het (ruwweg) pro-Westers sociaal conservatisme vertegenwoordigt, voor de tweede ronde voor een dilemma stond of het een anti-Westerse nationalist of een progressieve economische liberaal moest steunen. De centrumrechtse PNL koos al snel voor het laatste, terwijl de PSD, geschokt door haar nederlaag (voor het eerst in 30 jaar zal zij geen kandidaat stellen in de tweede ronde), vooralsnog geen beslissing heeft aangekondigd en deze uitstelt tot de parlementsverkiezingen die gepland staan voor zondag 1 december, tussen de twee ronden van de presidentsverkiezingen in.
Wat wel zeker is, is dat de sociaaldemocraten er intern kapot van zullen gaan - na de nederlaag kondigde premier Ciolacu aan dat hij zijn leiderschapsposities in de staat en de partij zou neerleggen, ongeacht de uitslag van de volgende stemming. Het is moeilijk te voorspellen in hoeverre de radicaal rechtse wending in Roemenië zal worden bevestigd in het parlement. Georgescu heeft geen eigen partij en hoewel AUR hiervan zou moeten profiteren, is het niet onmogelijk dat de PSD-PNL haar meerderheid behoudt. In dat geval zou Roemenië te maken krijgen met een jarenlang conflict tussen de regering en de president of het presidentschap, ongeacht wie er na acht december aantreedt.
