Konferencja naukowa „Systemy klasowe w Europie Środkowej”

[ZOBACZ WIDEO]

W Europie Środkowej analiza klasowa przez kilka dekad była w odwrocie. Kojarzono ją z oficjalnym językiem autorytarnych partii i uważano za całkowicie nieprzydatną w opisie zmian, jakich doświadczały społeczeństwa regionu. Działo się to w czasie, gdy różnice materialne między ludźmi wyraźnie się powiększały, instytucje gwarantujące spójność społeczną rozpadały się lub słabły, a koszty reform dotykały przede wszystkim klasy robotniczej.

Dziś analiza z perspektywy klas społecznych jest coraz częściej wykorzystywana jako narzędzie pozwalające lepiej zrozumieć niedawną historię społeczeństw Europy Środkowej i dzisiejsze uwarunkowania wielu dziejących się procesów. Powrotowi do kategorii klas towarzyszy znaczne zróżnicowanie wypracowywanych koncepcji. Konferencja będzie okazją do skonfrontowania ze sobą różnorodnych sposobów badania i ujmowania klas w Europie Środkowej – ze szczególnym naciskiem na przypadek Polski – i okazją do zastanowienia się nad specyfiką regionu wobec innych części świata. Szczególny nacisk położony zostanie na refleksję nad możliwymi kierunkami przekształceń systemów klasowych i konsekwencji tych przemian dla rzeczywistości politycznej.

Zmierzymy się również ze szczególnym przypadkiem Niemiec: kraju, gdzie społeczeństwo post-socjalistyczne zostało włączone w strukturę wysoko rozwiniętego kapitalizmu i nowoczesnego państwa opiekuńczego. Postawimy pytania, czy zjawisko prekarnej pracy w Niemczech i w post-socjalistycznej Europie Środkowej są jakkolwiek porównywalne, jak kategoria klasy średniej funkcjonuje na pół-peryferiach oraz jakie płyną z tego wnioski dla obywatelskich i partyjnych sił progresywnej lewicy i socjaldemokracji.

Pragniemy w ten sposób nawiązać do świetnego dziedzictwa intelektualnego środkowoeuropejskich socjologów – ponad sto lat temu polski marksista, Kazimierz Kelles-Krauz swą analizę klasową Królestwa Polskiego formułował w odniesieniu do wielkich debat w ramach niemieckiej socjaldemokracji, a największym dla niego wyzwaniem było „przepisanie” wypracowanych w krajach centrum kategorii klasowych na kontekst lokalny.

PROGRAM

16 listopada, środa, godz. 18.00
Instytut Studiów Zaawansowanych, ul. Foksal 16

Wykład wprowadzający / Einführungsvortrag
prof. Klaus Dörre: Nowe społeczeństwa klasowe. Podziały społeczne, prawicowo-populistyczna rewolta, alternatywy // Neue Klassengesellschaften. Soziale Spaltungen, rechtspopulistische Revolte, Alternativen
Wykład w języku niemieckim tłumaczony symultanicznie na język polski. / Der Vortrag wird in Deutsch gehalten und deutsch/polnisch simultan übersetzt.
[Abstrakt wykładu na dole strony]

17 listopada, czwartek, godz. 10.00–15.30
Dom Innowacji Społecznych „Marzyciele i Rzemieślnicy”, ul. Bracka 25

Nowe perspektywy analizy klasowej w Europie Środkowej

Sesja poranna,  godz. 10.00-–12.00
prof. Henryk Domański / Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Mechanizmy stratyfikacji klasowej w latach 1988–2013

dr Magda Szcześniak / Instytut Kultury Polskiej UW
Obrazy klasy. Kultura wizualna a badania wyobrażeń klasowych

dr hab. Maciej Gdula / Instytut Socjologii UW
Jaka analiza klasowa pozwala zrozumieć współczesność?

przerwa lunchowa

Sesja popołudniowa, godz. 13.00-–15.30
dr Sylwia Urbańska / Instytut Socjologii UW
Normy szacowności oraz wzorce płci jako oś napięć i przekształceń klasowych w procesach migracji

dr hab. Adam Mrozowicki / Instytut Socjologii UWr
Od proletariatu do prekariatu? Doświadczenie klasy w biografiach robotników i młodych pracowników sprekaryzowanych w Polsce

dr Mikołaj Lewicki / Instytut Socjologii UW
„Słoiki” i osiadli na warszawskiej Białołęce. Kompozycja i zróżnicowanie klasy średniej

Komentarz i podsumowanie konferencji
prof. Klaus Dörre
dr hab. Maciej Gdula

__________

prof. Henryk Domański – kierownik Zespołu Badań Struktury Społecznej w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, badacz klas społecznych i uwarstwienia w krajach post-socjalistycznych. Autor m. in. książek Polska klasa średnia (2002), Struktura społeczna (2007), Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce (2008), Czy są w Polsce klasy społeczne? (2015).

prof. Klaus Dörre – wykładowca Friedrich-Schiller-Universität w Jenie, współzałożyciel Instytutu Solidarnej Nowoczesności, zajmuje się teorią kapitalizmu i rynków finansowych, a także problematyką prekaryzacji oraz organizacji świata pracy. Współautor i redaktor m. in. książek Prekarität, Abstieg, Ausgrenzung: Die soziale Frage am Beginn des 21. Jahrhunderts (2010) oraz Sociology, Capitalism, Critique (2015).

dr hab. Maciej Gdula – pracuje w Zakładzie Socjologii Ogólnej Instytutu Socjologii UW, zajmuje się badaniem stratyfikacji społecznej i klas w Polsce, a także refleksją nad źródłami współczesnej teorii społecznej. Współautor raportu Praktyki kulturowe klasy ludowej (2014), autor m. in. książek Trzy dyskursy miłosne (2009), Style życia i porządek klasowy w Polsce (2012, wspólnie z P. Sadurą) oraz Uspołecznienie i kompozycja (2015).

dr Mikołaj Lewicki – pracuje w Zakładzie Psychologii Społecznej Instytutu Socjologii UW, zajmuje się socjologią ekonomiczną i problematyką mediów masowych, kulturą gospodarczą Polski oraz socjologią czasu. Współautor badań nt. kredytu hipotecznego w kontekście projektów życiowych polskiej klasy średniej, a także raportu Praktyki kulturowe klasy ludowej (2014).

dr hab. Adam Mrozowicki – pracuje w zakładzie Socjologii Ogólnej Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego, zajmuje się socjologią pracy i stosunków przemysłowych, socjologicznymi teoriami podmiotowości oraz socjologią zmian społecznych. Autor m. in. książki Coping with Social Change. Life Strategies of Workers in Poland’s New Capitalism (2011).

dr Magda Szcześniak – kulturoznawczyni, pracuje w Zakładzie Filmu i Kultury Wizualnej Instytutu Kultury Polskiej UW, badaczka kultury wizualnej. Zajmuje się tematyką polskiej transformacji po 1989 roku, ze szczególnym uwzględnieniem przemian kultury wizualnej i sfery publicznej. Autorka książki Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji (2016).

dr Sylwia Urbańska – pracuje w Zakładzie Metodologii Instytutu Socjologii UW, wykłada na kierunku Język i Społeczeństwo, zajmuje się socjologią rodziny oraz gender studies, a także metodologią nauk społecznych (etnografia, badania biograficzne). Autorka m. in. książki Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989-2010 (2010).

Referaty będą prezentowane w języku polskim i niemieckim z tłumaczeniem symultanicznym. Zgłoszenia na konferencję przyjmujemy za pośrednictwem formularza znajdującego się w panelu obok.
Liczba miejsc ograniczona, wstęp wolny.

Koncepcja: Maciej Gdula
Koordynacja: Izabela Jasińska, Michał Sutowski
Zespół organizacyjny: Marcin Chałupka, Pat Kulka, Mikołaj Syska
Projekt graficzny: Syfon Studio

Organizator
Instytut Studiów Zaawansowanych
ul. Foksal 16, 00-372 Warszawa
0048 22 505 6690
www.instytut–studiow.pl

Konferencja współorganizowana przez Fundację im. Friedricha Eberta

 

____________________________

prof. Klaus Dörre
Nowe społeczeństwa klasowe. Podziały społeczne, prawicowo-populistyczna rewolta, alternatywy

Dramatyczny wzrost nierówności między wielkimi grupami społecznymi w ostatnich 30 latach jest już dobrze potwierdzony we wszystkich krajach OECD. W obliczu postępującej polaryzacji społecznej wybija godzina socjologii – można by pomyśleć. A jednak naukom o społeczeństwie brakuje dziś kategorii, które nadawałyby się do adekwatnego ujęcia zmian struktury społecznej i klasowej. Powrót do teorii klasowych wydaje się problematyczny o tyle, o ile polityczne i związkowe organizacje klasowe, które dostarczając pozytywnych tożsamości zbiorowych sprzyjały przemianie zbiorowości statystycznych w zmobilizowane klasy – albo osłabły, albo nie istnieją w ogóle.

Od tej właśnie dysproporcji zaczynam swe rozważania. Klasy – oto moja teza – mają znaczenie również wówczas, gdy politycznym ruchom czy organizacjom nie udaje się tak powiązać doświadczeń ludzi, aby doprowadziły ich do zbiorowego zaangażowania na rzecz poprawy wspólnej sytuacji życiowej. A to dlatego, że jak pisze w swej wspaniałej książce Powrót do Reims Didier Eribon, „kiedy po prostu usuniemy «klasy» i «stosunki klasowe» z ram myślowych i pojęciowych, a tym samym z dyskursu politycznego, to nie sprawimy bynajmniej, że ludzie, którzy mają obiektywnie do czynienia ze stosunkami, jakie się za tymi pojęciami kryją, przestaną się czuć zostawieni na lodzie”.

Gdy jednak brakuje tych intelektualnych punktów orientacyjnych, które mogłyby mobilizację klas zainspirować, stosunki klasowe rozgrywają się na zasadach konkurencji, w efekcie permanentnego oddzielania wygranych od przegranych, jak również za sprawą zbiorowego dowartościowywania bądź degradowania. Główną rolę odgrywa tutaj państwo, które w nowoczesnych ustrojach kapitalistycznych rozdziela, pośrednio lub bezpośrednio, od 40 do 60 procent PKB. Poprzez przydział bądź obcięcie dóbr społecznych – zbiorowej własności, która zabezpiecza egzystencję, czyniąc pracowników obywatelami socjalnymi – działalność państwa ma znaczny wpływ na klasową strukturyzację społeczeństwa. Polityczne wyznaczanie granic, jakie wiąże się z rozdziałem dóbr społecznych, wpływa na kształtowanie się klas poprzez zbiorową degradację i stygmatyzację grup społecznych. I na tym właśnie terenie rozkwita rewolta wyobraźni prawicowego populizmu. W swym wykładzie profesor Klaus Dörre zarysuje podstawy teorii klasowych i zastosuje je do społeczeństwa.