Prowadzenie: Antoni Michnik
Uniwersytet Krytyczny | W stronę teorii 'doorsien’: polityczność przestrzeni filmowej | Spojrzenie władzy – od sporów o kinematograf po przestrzenie inwigilacji: Godard, Hitchcock, Haneke
Prowadzenie: Antoni Michnik
4 listopada, środa, godz. 18.00
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
XVII wiek to czas, w którym wykształciła się w pełni nowożytna wizualność, oparta na renesansowym wynalazku perspektywy oraz szeregu optycznych urządzeń wykorzystywanych do obrazowania rzeczywistości wedle jej prawideł. To również okres, w którym początki swych narracji umieszcza wielu spośród współczesnych badaczy archeologii kina. Camera Obscura oraz szereg innych przyrządów kadrujących nowożytne widzenie stały się metaforami używanymi w filozoficznych koncepcjach postrzegania rzeczywistości.
W latach 60. i 70. XX wieku dominującą pozycję w kręgach francuskich filmoznawców zyskała teoria ujmująca kino jako urządzenie (aparat) sprawowania ideologicznej hegemonii przez burżuazję. Bazując na neomarksizmie Althussera oraz pismach psychoanalityków z Lacanem na czele, zwolennicy teorii aparatu utrzymywali, że kino reprodukuje burżuazyjną ideologię poprzez bazowanie na tradycji realistycznej, mimetycznej reprezentacji w oparciu o Albertiańską perspektywę oraz Camerę Obscurę.
W pierwszej części drugiego wykładu na temat polityczności przestrzeni filmowej powrócimy do dyskusji jakie toczyli w latach 70. francuscy filmoznawcy. Wychodząc od słynnej tezy Erwina Panofskiego o perspektywie jako „formie symbolicznej” przyjrzymy się przestrzeniom jakie powstają, gdy reżyser tworzy film, oraz gdy widzowie uczestniczą w seansie. Przestrzeniom tym będziemy się przyglądać poprzez pryzmat nowożytnych optycznych urzadzeń, interpretacji XIXwiecznego malarstwa formułowanych przez Michaela Frieda oraz prowadzonych przez Anne Friedberg analiz modernistycznych dyskusji wokół Corbusierowskich okien oraz niestandardowych formatów ekranu proponowanych przez Siergieja Eisensteina.
W drugiej części przyjrzymy się temu, jak te rozpoznania przekładają się na konkretne rozwiązania przestrzenne w twórczości Alfreda Hitchcocka, Jean-Luca Godarda oraz Michaela Hanekego. Przyjrzymy się sytuacjom, w których w ich filmach spojrzenie sprawuje władzę / władza jest sprawowana poprzez spojrzenie. Kontekst dla tych rozważań będzie stanowić szereg innych filmów podejmujących temat różnych sposobów inwigilacji.
_________
Cykl wykładów i projekcji opowiadający o politycznych znaczeniach przestrzeni filmowej poprzez XVII-wieczne niderlandzkie malarstwo oraz jego teorię. Dlaczego właśnie malarstwo holenderskie XVII wieku? Ponieważ był to czas narodzin globalnego kapitalizmu, ponieważ nowożytna wizualność cały czas na nas oddziałuje, ponieważ żyjemy w czasach neobaroku, ponieważ w Niderlandach powstały wtedy podwaliny nowoczesnej sfery i przestrzeni publicznej. Ponieważ pytania, które stawiają dzisiaj tamte sztuki wizualne, pozwalają inaczej spojrzeć na współczesność.
Cykl składa się z odbywających się na przemian wykładów oraz projekcji filmów poprzedzonych wstępnymi referatami.
Antoni Michnik – absolwent Instytutu Historii Sztuki UW, historyk kultury, performer. Członek założyciel researchersko-performatywnej Grupy ETC oraz Zespołu Badań Praktyk Późnej Nowoczesności przy IKP UW. Od jesieni 2013 w redakcji „Glissanda”. Publikował między innymi w „Kwartalniku Filmowym”, „Kontekstach“, „Zeszytach Literackich”, „Kulturze Popularnej” , „Przeglądzie Humanistycznym”. Współredaktor książki Grupy ETC Fluxus w trzech aktach. Narracje – estetyki – geografie.
________
Kolejne spotkania cyklu:
18.11: FILM | Postkolonializm: Werner Herzog, Fata Morgana (RFN, 1971) i Jag Mandir (Niemcy, 1991)
2.12: WYKŁAD | Przestrzenie władzy – strategie kontroli: od British Heritage Movies do horrorów
16.12: FILM | Klasa: Bong Joon-ho, Snowpiercer (Korea Południowa, 2013)
13.01: WYKŁAD | Narracje władzy – pamięć/historia: między Zeszłego Lata w Marienbadzie aBlade Runnerem
27.01: FILM | Przestrzenność pamięci: Christopher Boe, Allegro (Dania, 2005)
Pozostałe seminaria Uniwersytetu Krytycznego w semestrze jesiennym.
Projekt „Uniwersytet Krytyczny 2014-2016” realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.
