Seminarium Uniwersytetu Krytycznego prowadzone przez Antoniego Michnika
Uniwersytet Krytyczny | W stronę teorii 'doorsien’: polityczność przestrzeni filmowej | Między nowożytnością a (po)nowoczesnością – kapitalizm, teatralizacja, kultura mieszczańska: wokół filmów Petera Greenaway’a
Prowadzenie: Antoni Michnik
7 października, środa, godz. 18.00
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
Pojęcie doorsien oznacza otwarcie przestrzeni obrazu przez wprowadzenie w nim dalszego planu. Pojawia się w pierwszym traktacie dotyczącym malarstwa, jaki ukazał się drukiem w języku holenderskim – Het schilderboeck Karela van Mandera (1604).
Doorsien oznaczało coś więcej niż tylko użycie perspektywy – stało się określeniem odnoszacym się do specjalizacji niderlandzkich artystów w nowatorskim przedstawianiu przestrzeni. Współcześni badacze historii sztuki, kultury wizualnej oraz archeologii mediów. Wskazują na to, że właśnie wtedy zaczęła się tworzyć nowoczesna wizualność (np. Alpers), równolegle do początków globalnego kapitalizmu, powstania nowej sfery publicznej (Habermas), narodzin nowoczesnego mieszczaństwa (np. Maravall) oraz nowożytnego, „klasycznego” przeobrażenia sposobów postrzegania świata (Foucault). Idąc tym tropem, postaram się zaproponować nowe spojrzenie na przestrzeń filmową przenosząc analizy zabiegów otwierania przestrzeni z malarstwa XVII wieku na grunt kina.
Jedną z konsekwencji nowożytnych przemian społecznych stało się przeobrażenie szeregu rytuałów w konwenanse, a co za tym idzie – narodziny poczucia 'teatralności’ życia codziennego, zdaniem niektórych badaczy kultury (np. Egginton) – kluczowego elementu nowoczesnej kondycji ludzkiej.
Podczas pierwszego z cyklu wykładów przyjrzymy się przestrzeniom filmowym, które wykorzystują otwieranie planów do tego by sproblematyzować teatralność świata przedstawionego. Za nić przewodnią posłuży nam twórczość Petera Greenawaya, który wszak nieustannie czerpie z kultury wizualnej XVII-wiecznych Niderlandów. Od XVII-wiecznego malarstwa oraz filmów Greenawaya odbijemy się aby porozmawiać (także w kontekście filmów innych reżyserów) o związkach między teatralizacją życia, 'spektaklem’, kapitalizmem oraz kulturą mieszczańską.
_________
Cykl wykładów i projekcji opowiadający o politycznych znaczeniach przestrzeni filmowej poprzez XVII-wieczne niderlandzkie malarstwo oraz jego teorię. Dlaczego właśnie malarstwo holenderskie XVII wieku? Ponieważ był to czas narodzin globalnego kapitalizmu, ponieważ nowożytna wizualność cały czas na nas oddziałuje, ponieważ żyjemy w czasach neobaroku, ponieważ w Niderlandach powstały wtedy podwaliny nowoczesnej sfery i przestrzeni publicznej. Ponieważ pytania, które stawiają dzisiaj tamte sztuki wizualne, pozwalają inaczej spojrzeć na współczesność.
Cykl składa się z odbywających się na przemian wykładów oraz projekcji filmów poprzedzonych wstępnymi referatami.
Antoni Michnik – absolwent Instytutu Historii Sztuki UW, historyk kultury, performer. Członek założyciel researchersko-performatywnej Grupy ETC oraz Zespołu Badań Praktyk Późnej Nowoczesności przy IKP UW. Od jesieni 2013 w redakcji „Glissanda”. Publikował między innymi w „Kwartalniku Filmowym”, „Kontekstach“, „Zeszytach Literackich”, „Kulturze Popularnej” , „Przeglądzie Humanistycznym”. Współredaktor książki Grupy ETC Fluxus w trzech aktach. Narracje – estetyki – geografie.
________
Kolejne spotkania cyklu:
21.10: FILM | Neobarok: Peter Greenaway, Four American Composers: John Cage, Robert Ashley (UK, 1983)
4.11: WYKŁAD | Spojrzenie władzy – od sporów o kinematograf po przestrzenie inwigilacji: Godard, Hitchcock, Haneke
18.11: FILM | Postkolonializm: Werner Herzog, Fata Morgana (RFN, 1971) i Jag Mandir (Niemcy, 1991)
2.12: WYKŁAD | Przestrzenie władzy – strategie kontroli: od British Heritage Movies do horrorów
16.12: FILM | Klasa: Bong Joon-ho, Snowpiercer (Korea Południowa, 2013)
13.01: WYKŁAD | Narracje władzy – pamięć/historia: między Zeszłego Lata w Marienbadzie a Blade Runnerem
27.01: FILM | Przestrzenność pamięci: Christopher Boe, Allegro (Dania, 2005)
Pozostałe seminaria Uniwersytetu Krytycznego w semestrze jesiennym.
Projekt „Uniwersytet Krytyczny 2014-2016” realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.
