Seminarium "Co to jest współczesność" w ramach Uniwersytetu Krytycznego.
Uniwersytet Krytyczny | Co to jest współczesność? | Polityka wzrostu. Horyzonty kapitalizmu
Prowadzenie: Wiktor Rusin i Jacek Szaban (Orgia Myśli), dr Michał Kozłowski (IF UW, „Bez Dogmatu”)
15 maja, czwartek, godz. 19.00
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
Spośród wielu znaczących pojęć, wywodzących się z dziedziny ekonomii, „wzrost gospodarczy” czy „rozwój gospodarczy” był bez wątpienia jednym z najbardziej klasycznych i uniwersalnych: łącząc w XIX i XX wieku różne, czasem skrajnie odmienne, spektra polityczne: od zwolenników nieskrępowanego leseferyzmu począwszy, aż po „komunistycznych” propagatorów państwowego centralizmu i planowania gospodarczego. Można powiedzieć, w pewnym uproszczeniu, że spory w tym zakresie, często przecież fundamentalne, były bardziej sporami o metodę niż o cel: postęp ekonomiczny, wzrost bogactwa, ciągła modernizacja produkcji. Obecnie przeciwko „filozofii wzrostu” wysuwa się przede wszystkim trzy serie zarzutów. Pierwszą, natury historycznej; zgodnie z tymi uwagami, wzrost gospodarczy rozumiany jako sukcesywne mnożenie bogactwa i modernizacja gospodarki byłby w historii ludzkiej cywilizacji czymś nieoczywistym. Zaobserwowany – jak twierdzą niektórzy- w bardziej konsekwentnym wymiarze dopiero w pionierskich państwach kapitalistycznych Zachodu gdzieś w XVIIII w., byłby z całej perspektywy dziejowej bardziej wyjątkiem niż regułą. Być może zatem zaobserwowane w ostatnich 30 latach spektakularne porażki różnych modeli wzrostu w najzamożniejszych krajach kapitalistycznych, wskazują, na razie w krajach najwyżej rozwiniętych, na bardziej długofalowy, poważniejszy trend: „Epoka wzrostu, trwająca 200, najwyżej 300 lat się skończyła”. Jak w takim razie mielibyśmy się odnaleźć w „epoce bez wzrostu”? Jakie by to miało – by wyjść poza samą ekonomię – implikacje – polityczne, kulturowe, socjologiczne czy wręcz psychologiczne? Po drugie, powracają anty-modernistyczne koncepcje „romantyczne”, zgodnie z którymi wzrost ekonomiczny prowadzi nieuchronnie do zatraty, ślepego konsumpcjonizmu, eksploatacji natury, a finalnie zagłady planetarnej, być może nawet dosłownie rozumianej; w szczególności kwestie ekologiczne przydają owym lękom nieco podstaw empirycznych. Po trzecie, krytyce poddane zostaje przydanie wzrostowi gospodarczemu priorytetowej roli w walce o postęp cywilizacyjny – z tej perspektywy zwraca się szczególną uwagę nie tylko na inne kwestie ekonomiczne, związane np. z problemem egalitarnej dystrybucji dóbr, lecz również na kluczową rolę poza-ekonomicznych fundamentów szczęścia i dostatku – Jakie jednak zasady miałyby zastąpić ową „ideologię wzrostu”?
Zastanawiając się nad tymi kwestiami, skupimy się – między innymi – również na perspektywie lokalnej tj. ideologii oraz potrzeb wzrostu w kontekście Polski po 1989 r.
Wiktor Rusin – członek-współzałożyciel inicjatywy kulturalnej „Orgia Myśli”; autor powieści „Wakacje” oraz innych tekstów prozą, jak również esejów dotyczących problematyki filozofii i sztuki, w tym ich związków z polityką, publikowanych na łamach „Orgii Myśli” oraz w innych czasopismach i antologiach; współautor koncepcji i scenariuszy filmów eksperymentalnych, w których epizodycznie występował.
Jacek Szaban – studiował prawo i filozofię; od 2007 związany z niezależnym portalem filozoficzno-literackim „Orgia Myśli”, na którego łamach publikował eseje (m.in. o G. Flaubercie i E. Jüngerze) oraz teksty literackie.
___
W rzeczywistości, której kształt determinuje ekscesywny i dynamiczny przepływ informacji, faktów, interpretacji, komentarzy, wielość dyskursów i rosnąca złożoność procesów społecznych i ekonomicznych, problemem najbardziej być może palącym staje się ustanowienie jakiejkolwiek „teorii współczesności”, odpowiedź na pytanie „co się w istocie dzieje?”, która byłaby tyleż syntetyczna, bezstronna i całościowa w ujęciu obecnego stanu rzeczy, co i w miarę możliwości jednoznaczna i ukierunkowująca nasze praktyki i polityki. Być może udzielenie takiej odpowiedzi okaże się zresztą niemożliwe, a „teoria współczesności” musi zakończyć się już na sproblematyzowaniu własnej niemożliwości i zakwestionowaniu samego pojęcia tego, co współczesne. Nie unieważnia to jednak samego pytania i wszystkich dalszych kwestii, do jakich ono prowadzi; rozmaitości tematów, jakie można przy jego okazji poruszyć, zarówno polskich, jak i globalnych.
Seminarium Orgii Myśli pt. „Co to jest współczesność?”, zorganizowane w ramach Uniwersytetu Krytycznego i Instytutu Studiów Zaawansowanych, poświęcone jest teoretycznej eksploracji wielu składających się na naszą obecną rzeczywistość wątków i zagadnień; jego celem ma być raczej synteza i wszechstronność niż specjalizacja i bezpośrednie zastosowanie. Zasadniczym założeniem cyklu jest także stałość uczestników (przy drzwiach otwartych dla wszystkich zainteresowanych wyłącznie konkretnym zagadnieniem), ciągłość „wątków przewodnich”, takich jak „kapitalizm”, „kryzys”, „globalność”, „Polska”, „kultura”, „myśl współczesna”, możliwość lektur obowiązkowych dla uczestników (o których będziemy z wyprzedzeniem informować), a także zaproszenia dla „gości specjalnych”.
Orgia Myśli to istniejąca od 2005 r. niezależna, ochotnicza spółdzielnia kulturotwórcza mająca na celu inicjowanie i inspirowanie nowych prądów myśli, teorii i sztuki. Zainteresowana literaturą, filozofią, kulturą, społeczeństwem, polityką i historią, Orgia Myśli dąży do połączenia potrzeby zabawy z potrzebą refleksji, wpisując się we współczesny krajobraz intelektualny organizowanymi wydarzeniami (debaty, seminaria, imprezy i in.) oraz magazynem internetowym www.orgiamysli.pl . Od początku swej działalności Orgia Myśli, pozostając przy zasadzie nomadyzmu i pozainstytucjonalności, a zarazem wyznając wartości oświecenia i emancypacji, dąży do współdziałania z innymi instytucjami i organizacjami kultury, wraz z którymi chce przyczynić się do kulturowych i społecznych przemian, jakie uczynią z Polski kraj bardziej przyjazny dla mieszkających w nim jednostek.
_____
Kolejne spotkania cyklu:
29.05: Indywidualizm dziś (prowadzenie Jacek Dobrowolski i Joanna Ziółkowska)
12.06: Co nam zostało z Nietzschego? (prowadzenie Wiktor Rusin i Jacek Dobrowolski)
_____
Projekt „Uniwersytet Krytyczny 2014-2016” realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.
