Seminarium "Co to jest współczesność" w ramach Uniwersytetu Krytycznego.
Uniwersytet Krytyczny | Co to jest współczesność? | Indywidualizm dziś – czyli jak być jednostką i nie dać się na tym złapać?
Prowadzenie: Jacek Dobrowolski, Joanna Ziółkowska
(Orgia Myśli)
29 maja, czwartek, godz. 19.00
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
Wśród wielu kategorii filozoficzno-moralnych nowoczesności, indywidualizm jeszcze do niedawna błyszczał jako jedna z wartości najbardziej humanitarnych, upodmiatawiających i żywotnych. Pod jego hasłem dążono do wyniesienia wartości człowieka do najwyższych rejestrów, a zarazem do nadania wszystkim jednostkom prawa do samostanowienia i autonomii. Po upadku komunizmu (raczej anty-indywidualistycznego, choć u samego Marksa wiele może wskazywać na odmienne interpretacje), indywidualizm celebrowano wręcz jako ostatnią prawdę i jedyny niekwestionowany fakt społeczny; a ze wszystkich wielkich idei humanizmu wydawał się on jedyną nieskompromitowaną. W ostatnich czasach jednak reputację indywidualizmu nadszarpują coraz częstsze i głośniejsze podejrzenia o jego korupcję i brudne interesy. Główny zarzut dotyczy uczestnictwa w antyegalitarnej konspiracji, w ramach której indywidualizm – wbrew swemu publicznemu wizerunkowi uniwersalnego dobra (warto choćby zwrócić uwagę np. na indywidualistyczne fundamenty filozofii „praw człowieka”) – tanio oddał losy większości indywidualnych jednostek na pożarcie kapitalizmowi, doprowadzając tym kosztem do hierarchizacji stopni upodmiotowienia i powstania kasty uprzywilejowanych. Oskarża się go również o odchylenie fallocentryczne i uprzywilejowanie raczej męskiej perspektywy – przypisując indywidualizmowi tendencje do samolubności i samotnictwa, egocentryzmu i konkurencyjności. Indywidualizacja odpowiedzialności za własne położenie, której towarzyszy zarazem wzrost kosztów jednostkowych utrzymania, sprawiają, że naga rzeczywistość indywidualizacji prowadzi ostatecznie do alienacji i przynosi efekt odwrotny do emancypacyjnego – doświadczenie atomizacji, deprywacji, frustracji. Wszystko to bez wątpienia czyni z indywidualizmu podstawową dziś być może odmianę ideologii klas dominujących i formę legitymizacji powszechnej opresji – trudno jednak wyobrazić nam sobie zarazem jakąkolwiek narrację tożsamościową nowoczesnego podmiotu, która całkowicie pomijałaby strategie indywidualnej różnicy i pojedynczości. Jak zatem wymknąć się ze schematów ideologicznych a zarazem nie przestać „być sobą?” Czy jest to w ogóle możliwe i jak? Co to jeszcze może znaczyć, w teorii i praktyce codziennego życia, że jest się człowiekiem pojedynczym? Czy można myśleć o własnym życiu poza tą kategorią?
Jacek Dobrowolski – pisarz, z wykształcenia filozof, adiunkt w Instytucie Filozofii UW, nauczyciel filozofii, redaktor oraz współzałożyciel internetowego magazynu „Orgia myśli”. Debiutował w „Twórczości” w roku 1998. Opublikował szereg opowiadań i esejów oraz powieść 120 godzin(Czytelnik), nagrodzoną w konkursie Fundacji Kultury, a także traktat filozoficzny Filozofia głupoty (PWN). Inspiruje się filozofią i literaturą europejską XX wieku, zwłaszcza modernizmem i awangardą. Do jego zainteresowań filozoficznych należą: nowoczesna filozofia polityki (zwł. w jej aspekcie emancypacyjnym i wolnościowym), indywidualizm, ateologia i ateizm, liberalizm, poststrukturalizm francuski oraz „Polska”. Obecnie prowadzi seminarium filozoficzne „Filozofia bez Boga. Oblicza i konstelacje nowoczesnego ateizmu”.
Joanna Ewa Ziółkowska – doktor nauk humanistycznych, studiowała filozofię oraz dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim; zajmuje się filozofią polityki i analizą procesów społecznych. W 2010 ukazała się jej książka Państwo narodowe w perspektywie wspólnoty europejskiej. Z Orgią Myśli nieformalnie związana od 2008 roku, do grona redakcji dołączyła w roku 2010.
___
W rzeczywistości, której kształt determinuje ekscesywny i dynamiczny przepływ informacji, faktów, interpretacji, komentarzy, wielość dyskursów i rosnąca złożoność procesów społecznych i ekonomicznych, problemem najbardziej być może palącym staje się ustanowienie jakiejkolwiek „teorii współczesności”, odpowiedź na pytanie „co się w istocie dzieje?”, która byłaby tyleż syntetyczna, bezstronna i całościowa w ujęciu obecnego stanu rzeczy, co i w miarę możliwości jednoznaczna i ukierunkowująca nasze praktyki i polityki. Być może udzielenie takiej odpowiedzi okaże się zresztą niemożliwe, a „teoria współczesności” musi zakończyć się już na sproblematyzowaniu własnej niemożliwości i zakwestionowaniu samego pojęcia tego, co współczesne. Nie unieważnia to jednak samego pytania i wszystkich dalszych kwestii, do jakich ono prowadzi; rozmaitości tematów, jakie można przy jego okazji poruszyć, zarówno polskich, jak i globalnych.
Seminarium Orgii Myśli pt. „Co to jest współczesność?”, zorganizowane w ramach Uniwersytetu Krytycznego i Instytutu Studiów Zaawansowanych, poświęcone jest teoretycznej eksploracji wielu składających się na naszą obecną rzeczywistość wątków i zagadnień; jego celem ma być raczej synteza i wszechstronność niż specjalizacja i bezpośrednie zastosowanie. Zasadniczym założeniem cyklu jest także stałość uczestników (przy drzwiach otwartych dla wszystkich zainteresowanych wyłącznie konkretnym zagadnieniem), ciągłość „wątków przewodnich”, takich jak „kapitalizm”, „kryzys”, „globalność”, „Polska”, „kultura”, „myśl współczesna”, możliwość lektur obowiązkowych dla uczestników (o których będziemy z wyprzedzeniem informować), a także zaproszenia dla „gości specjalnych”.
Orgia Myśli to istniejąca od 2005 r. niezależna, ochotnicza spółdzielnia kulturotwórcza mająca na celu inicjowanie i inspirowanie nowych prądów myśli, teorii i sztuki. Zainteresowana literaturą, filozofią, kulturą, społeczeństwem, polityką i historią, Orgia Myśli dąży do połączenia potrzeby zabawy z potrzebą refleksji, wpisując się we współczesny krajobraz intelektualny organizowanymi wydarzeniami (debaty, seminaria, imprezy i in.) oraz magazynem internetowym www.orgiamysli.pl . Od początku swej działalności Orgia Myśli, pozostając przy zasadzie nomadyzmu i pozainstytucjonalności, a zarazem wyznając wartości oświecenia i emancypacji, dąży do współdziałania z innymi instytucjami i organizacjami kultury, wraz z którymi chce przyczynić się do kulturowych i społecznych przemian, jakie uczynią z Polski kraj bardziej przyjazny dla mieszkających w nim jednostek.
_____
Kolejne spotkanie cyklu:
12.06: Co nam zostało z Nietzschego? (prowadzenie Wiktor Rusin i Jacek Dobrowolski)
_____
Projekt „Uniwersytet Krytyczny 2014-2016” realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.
