Gościni: Justyna Sobolewska. Prowadzenie: Wiktor Rusin, Jacek Dobrowolski
Uniwersytet Krytyczny | Co to jest współczesność? | Śmierć literatury?
Gościni: Justyna Sobolewska
Prowadzenie: Wiktor Rusin, Jacek Dobrowolski (Orgia Myśli)
20 marca, czwartek, godz. 19.30
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
Na pozór literatura istnieje. Może nawet nigdy nie było jej więcej niż obecnie, gdy pomyśleć o liczbie autorów i publikacji. Wciąż przyznawane są nagrody literackie, a w bardziej rozwiniętych krajach także stypendia; światowe zjazdy autorów glob-lit przyciągają vipów, a międzynarodowe targi cieszą się wzięciem u masowego czytelnika i dobrą prasą. Każdy miesiąc przynosi nowe bestsellery i nie wszystkie z nich są na niskim artystycznie poziomie. Podobno są nawet gdzieś telewizje, które wciąż oddają literaturze „najcenniejszy czas antenowy”, a krytyków literackich kreują na publiczne autorytety. Jeśli zaś uwolnimy się od rytualnego wyklinania „niskiego poziomu czytelnictwa”, zwłaszcza w Polsce, zauważymy, że nawet 40% czytających to wciąż nie tak mało. Zainteresowanie literaturą nadal uchodzi za szlachetne i dystynktywne, a ci, którzy otwarcie to negują, ciągle jeszcze w wielu kręgach narażają się na kompromitację. A jednak można mieć wrażenie, że za tymi pocieszającymi pozorami literatura – zwłaszcza epika – wiedzie życie po życiu, stając się zjawiskiem coraz bardziej marginalnym i „hobbystycznym”, pod względem publicznego autorytetu i oddziaływania coraz bliższym np. akwarystyce, a coraz dalszym od niegdysiejszej chwały. O miejscu literatury w życiu społecznym i indywidualnym decydują bowiem dwa czynniki niezależne od jej jakości i ilości – ilość czasu wolnego (tempo życia) oraz rozwój alternatywnych technik narracji (determinujących tempo opowieści). Oba te czynniki nie tylko działają na niekorzyść literatury, ale i wzajemnie się sprzęgają, sprawiając, że książka (z zasady żądająca od odbiorcy względnej powolności i skupienia) nie nadąża za dynamicznymi przemianami w neurologii percepcji, coraz bardziej kierującej się ku fragmentacji i dekoncentracji, a zarazem staje się przywilejem kurczącej się grupy ludzi, którzy w ogóle jeszcze mają na nią czas. To, że tylko najwięksi szczęściarze wśród autorów mogą z pisania się utrzymać, jest kolejną oznaką anachronizmu, jaką turbo-kapitalistyczna rzeczywistość wysyła pod adresem literatury. Może więc nastał czas ostatecznego schyłku tej formy aktywności kulturowej, a sprzeciw wobec tego procesu jest tylko wyrazem nobliwego konserwatyzmu niektórych co bardziej sentymentalnych post-mieszczan? Co jeśli to mit, że po to, by być kulturalnym, trzeba czytać książki?
Wiktor Rusin – członek-współzałożyciel inicjatywy kulturalnej „Orgia Myśli”; autor powieści „Wakacje” oraz innych tekstów prozą, jak również esejów dotyczących problematyki filozofii i sztuki, w tym ich związków z polityką, publikowanych na łamach „Orgii Myśli” oraz w innych czasopismach i antologiach; współautor koncepcji i scenariuszy filmów eksperymentalnych, w których epizodycznie występował.
Jacek Dobrowolski – pisarz, z wykształcenia filozof, adiunkt w Instytucie Filozofii UW, nauczyciel filozofii, redaktor oraz współzałożyciel internetowego magazynu „Orgia myśli”. Debiutował w „Twórczości” w roku 1998. Opublikował szereg opowiadań i esejów oraz powieść 120 godzin (Czytelnik), nagrodzoną w konkursie Fundacji Kultury, a także traktat filozoficzny Filozofia głupoty (PWN). Inspiruje się filozofią i literaturą europejską XX wieku, zwłaszcza modernizmem i awangardą. Do jego zainteresowań filozoficznych należą: nowoczesna filozofia polityki (zwł. w jej aspekcie emancypacyjnym i wolnościowym), indywidualizm, ateologia i ateizm, liberalizm, poststrukturalizm francuski oraz „Polska”. Obecnie prowadzi seminarium filozoficzne „Filozofia bez Boga. Oblicza i konstelacje nowoczesnego ateizmu”.
___
W rzeczywistości, której kształt determinuje ekscesywny i dynamiczny przepływ informacji, faktów, interpretacji, komentarzy, wielość dyskursów i rosnąca złożoność procesów społecznych i ekonomicznych, problemem najbardziej być może palącym staje się ustanowienie jakiejkolwiek „teorii współczesności”, odpowiedź na pytanie „co się w istocie dzieje?”, która byłaby tyleż syntetyczna, bezstronna i całościowa w ujęciu obecnego stanu rzeczy, co i w miarę możliwości jednoznaczna i ukierunkowująca nasze praktyki i polityki. Być może udzielenie takiej odpowiedzi okaże się zresztą niemożliwe, a „teoria współczesności” musi zakończyć się już na sproblematyzowaniu własnej niemożliwości i zakwestionowaniu samego pojęcia tego, co współczesne. Nie unieważnia to jednak samego pytania i wszystkich dalszych kwestii, do jakich ono prowadzi; rozmaitości tematów, jakie można przy jego okazji poruszyć, zarówno polskich, jak i globalnych.
Seminarium Orgii Myśli pt. „Co to jest współczesność?”, zorganizowane w ramach Uniwersytetu Krytycznego i Instytutu Studiów Zaawansowanych, poświęcone jest teoretycznej eksploracji wielu składających się na naszą obecną rzeczywistość wątków i zagadnień; jego celem ma być raczej synteza i wszechstronność niż specjalizacja i bezpośrednie zastosowanie. Zasadniczym założeniem cyklu jest także stałość uczestników (przy drzwiach otwartych dla wszystkich zainteresowanych wyłącznie konkretnym zagadnieniem), ciągłość „wątków przewodnich”, takich jak „kapitalizm”, „kryzys”, „globalność”, „Polska”, „kultura”, „myśl współczesna”, możliwość lektur obowiązkowych dla uczestników (o których będziemy z wyprzedzeniem informować), a także zaproszenia dla „gości specjalnych”.
Orgia Myśli to istniejąca od 2005 r. niezależna, ochotnicza spółdzielnia kulturotwórcza mająca na celu inicjowanie i inspirowanie nowych prądów myśli, teorii i sztuki. Zainteresowana literaturą, filozofią, kulturą, społeczeństwem, polityką i historią, Orgia Myśli dąży do połączenia potrzeby zabawy z potrzebą refleksji, wpisując się we współczesny krajobraz intelektualny organizowanymi wydarzeniami (debaty, seminaria, imprezy i in.) oraz magazynem internetowym www.orgiamysli.pl . Od początku swej działalności Orgia Myśli, pozostając przy zasadzie nomadyzmu i pozainstytucjonalności, a zarazem wyznając wartości oświecenia i emancypacji, dąży do współdziałania z innymi instytucjami i organizacjami kultury, wraz z którymi chce przyczynić się do kulturowych i społecznych przemian, jakie uczynią z Polski kraj bardziej przyjazny dla mieszkających w nim jednostek.
_____
Kolejne spotkania cyklu:
3.04: Co się stało? Polska 1989-2014 (część druga) (prowadzenie Jacek Dobrowolski + gość specjalny Andrzej Leder)
17.04: Czy jesteśmy już nieśmiertelni? Problem wartości w epoce „sztucznych rajów” (prowadzenie Jacek Szaban)
15.05: Polityka wzrostu. Horyzonty kapitalizmu (prowadzenie Wiktor Rusin i Jacek Szaban)
29.05: Indywidualizm dziś (prowadzenie Jacek Dobrowolski i Joanna Ziółkowska)
12.06: Co nam zostało z Nietzschego? (prowadzenie Wiktor Rusin i Jacek Dobrowolski)
