Seminarium Uniwersytetu Krytycznego prowadzone przez Antoniego Michnika
Uniwersytet Krytyczny | W stronę teorii 'doorsien’: polityczność przestrzeni filmowej | Koniec historii: Louis Buñuel „Widmo wolności”
Prowadzenie: Antoni Michnik
9 marca, środa, godz. 18.00
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, II p., Warszawa
Podstawową iluzją (po)nowoczesności jest słynna, budząca dziś jedynie uśmiech, teza o „końcu historii” Francisa Fukuyamy. Tego typu wizje stanowią znacznie częstszy element nowoczesnych historiozofii, niż można byłoby przypuszczać – sądząc po standardowych tezach o nowoczesności jako erze ideologii postępu.
A jednak znaczna część wizji postępu zakłada horyzont, poza którym de facto „historia kończy się” – nastaje stan postulowany jako punkt szczęśliwego kresu, za którym pojęcie historii zmienia de facto swoje znaczenie.
Poczucie ludzkiej sprawczości historii, tego, że to ludzie są podmiotem historii, upowszechniło się dopiero w wyniku Rewolucji Francuskiej. Nowoczesność, to okres, w którym historia zostaje ostatecznie wyodrębniona jako sfera działania ludzi, a nie Planu Zbawienia oraz igraszek ponadludzkich jednostek.
W najmniejszym stopniu te zmiany docierają oczywiście do świata arystokracji. Mało który filmowiec potrafił to równie doskonale opisywać, jak Buñuel. Kontynuując wątki z poprzedniego spotkania, wyjdziemy od przestrzeni zamkniętej jako metaforze społecznego kryzysu. Wyjdziemy zatem od „Anioła Zagłady”, ale będą nas interesować również inne realizacje tego przestrzennego schematu. W tym kontekście wrócimy również do wcześniejszych rozpoznań dotyczących przestrzeni filmowej.
„Anioł Zagłady” to być może najmniej doceniany z wielkich filmów Buñuela – nakręcony w roku 1960, zanim odzyskał i ugruntował swoją pozycję w europejskim kinie. A jednak nie sposób dzisiaj nie przyznać, że w filmie o elitach nie mogących wyjść z pokoju spotykają się niby w soczewce przeróżne wątki jego wcześniejszych oraz późniejszych dokonań.
Naszym punktem dojścia będzie zaś Buñuelowska wizja rewolucji zawarta w „Widmie wolności”.
_________
Cykl wykładów i projekcji opowiadający o politycznych znaczeniach przestrzeni filmowej poprzez XVII-wieczne niderlandzkie malarstwo oraz jego teorię. Dlaczego właśnie malarstwo holenderskie XVII wieku? Ponieważ był to czas narodzin globalnego kapitalizmu, ponieważ nowożytna wizualność cały czas na nas oddziałuje, ponieważ żyjemy w czasach neobaroku, ponieważ w Niderlandach powstały wtedy podwaliny nowoczesnej sfery i przestrzeni publicznej. Ponieważ pytania, które stawiają dzisiaj tamte sztuki wizualne, pozwalają inaczej spojrzeć na współczesność.
W drugim semestrze zajmiemy się przede wszystkim wykorzystaniami filmowych rozwiązań przestrzennych do krytyki współczesności. Oczywiście można powiedzieć, że w utajony sposób zajmowaliśmy się tym już przez cały pierwszy semestr, jednak teraz zmienimy nieco ogniskową naszego spojrzenia.
Będziemy analizować przestrzenie filmowe przede wszystkim z perspektywy porażek „nowoczesności” i „ponowoczesności”, czy raczej wiązanych z nimi nadziei. Będziemy więc mówić o (po)nowoczesnych iluzjach / złudzeniach, które ujawniają się poprzez konkretne rozwiązania przestrzenne zastosowane przez konkretnych twórców. Perspektywa kultury wizualnej XVII wieku będzie jednak regularnie powracać jako kontekst/punkt odniesienia.
Cykl składa się z odbywających się na przemian wykładów oraz projekcji filmów poprzedzonych wstępnymi referatami.
Antoni Michnik – absolwent Instytutu Historii Sztuki UW, historyk kultury, performer. Członek założyciel researchersko-performatywnej Grupy ETC oraz Zespołu Badań Praktyk Późnej Nowoczesności przy IKP UW. Od jesieni 2013 w redakcji „Glissanda”. Publikował między innymi w „Kwartalniku Filmowym”, „Kontekstach“, „Zeszytach Literackich”, „Kulturze Popularnej” , „Przeglądzie Humanistycznym”. Współredaktor książki Grupy ETC Fluxus w trzech aktach. Narracje – estetyki – geografie.
________
Kolejne spotkania cyklu:
23.03: WYKŁAD | Iluzja obecności – nie-miejsca: od Bigelow do Cronenberga
6.04: FILM | Immersja: David Cronenberg „Videodrome”
20.04: WYKŁAD | Iluzja odrębności – prywatne/publiczne: Fassbinder, Akerman, Campion, Gorris
4.05: FILM | Gender: Lizzie Borden „Born in Flames”
18.05: WYKŁAD | Iluzja transparencji: miedzy „Autorem Widmo” a „Limits of Control”
1.06: FILM | Powtórzenie: Peter Greenaway „Four American Composers – Meredith Monk, Phillip Glass”
Pozostałe seminaria Uniwersytetu Krytycznego w semestrze wiosennym.
Projekt „Uniwersytet Krytyczny 2014-2016” realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.
