#PRL

Nowe:

Kadr z filmu „Błękitny krzyż". Fot. WFDiF

Internacjonalizm, czyli jak powstaje solidarność przekraczająca podziały etniczne

W kulturze pierwszej połowy lat 50. dużo mówiło się o internacjonalizmie. Chciałbym odkopać sens tego sposobu patrzenia na świat spod niechętnych mu interpretacji.

Obchody tysiąclecia „chrztu Polski" w Lubaczowie. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Dzieci Wyszyńskiego i Gomułki. Od 1980 roku robimy wszystko, by umacniać ich wersję mitu narodowego

Polityka migracyjna, klimat, prawa mniejszości – w dzisiejszej Polsce prawie wszędzie konserwatyzm idzie w zawody ze skrajnym konserwatyzmem i jakoś nie widać ani końca, ani wyjścia. Skąd to się wzięło?

Fot. Facebook/Instytut Pamięci Narodowej

Instytut Polityki Niepamięci i krucjata oszołomów

Wszystkie „dekomunizacyjne” działania IPN mają w tej chwili jasny cel. Pamięć o polskich żołnierzach walczących u boku armii radzieckiej ma krok po kroku ulec wymazaniu.

Przeładunek nawozów na samolot na polu PGR w miejscowości Szołdry. Fot. Grażyna Rutowska/NAC

Pijaństwo, lenistwo i degeneracja: skąd wziął się negatywny stereotyp PGR-ów (i dlaczego wciąż żyje)

Gdy prosiłem pracowników dawnych PGR-ów o rozmowę, przeważnie słyszałem: „Wreszcie ktoś chce nas wysłuchać. Wreszcie ktoś chce opowiedzieć, jak było naprawdę” – mówi Bartosz Panek, autor książki „Zboże rosło jak las”.

Newsletter

Najważniejsze wiadomości o tym, co robimy. W Twojej skrzynce email.

Pomnik Karola Wojtyły w Kaliszu. Fot. Kachigarasu PL (busy)/Flickr.com

Papieska mitologia. Jak katolicyzm stał się kluczem do polskości

Państwo – uważał Jan Paweł II – powinno podporządkować się „ładowi moralnemu”, w praktyce stając się zakładnikiem katolicyzmu.

Kadr z filmu „Przygoda na Mariensztacie".

„Przygoda na Mariensztacie”: Co pociągającego mogło być w stalinowskiej kulturze?

Potraktujmy poważnie „Przygodę na Mariensztacie” (1954). Przecież to film o rewolucji.

Ludwika Wujec. Fot. Fundusz Obywatelski im. Henryka Wujca

Rzeczpospolita Przyjaciół. Michał Sutowski żegna Ludwikę Wujec

To przyjaciołom Ludka poświęcała najwięcej czasu, gdy mówiła o swym knuciu przeciw władzy i o pracy organicznej, o swym internowaniu czy marzeniu o wolnej i sprawiedliwej Polsce.

Fragment okładki książki „Dwie i pół duszy. Folk noir". Wyd. Powergraph

Jest taka wieś. Nazywa się „Kiedyś”

Kinga Dunin czyta „Tajnych dyrygentów chmur” Wioletty Grzegorzewskiej, „Dwie i pół duszy. Folk noir” Justyny Hankus i „Białe noce” Urszuli Honek.

Kadr z serialu „Czterdziestolatek". Fot. TVP

Dyrektor Karwowski i łuki drzwiowe półkoliste

O wyzwaniach, przed jakimi staje inżynier Karwowski, awansując i przesuwając się w drabinie społecznej.

Kadr z serialu „Czterdziestolatek". Fot. TVP

„Zawsze uwielbiałem budowy”, czyli jak powstawał serial „40-latek”

Fragment książki Rafała Dajbora „40-latek. Kulisy kultowego serialu”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Kadr z serialu „Czterdziestolatek". Fot. TVP

To se nevrátí

Vendula Czabak i Krzysztof Tomasik rozmawiają o książkach Wydawnictwa Krytyki Politycznej.

Jerzy Urban. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia Commons

Urban był za mądry, żeby się powiesić na naszej linie

Jerzy Urban uważał, że Polskę można i trzeba modernizować, ale od środka. Dlatego przyłączył się do władzy i tę władzę chciał zmieniać – mówią Marek Sterlingow i Dorota Karaś, autorzy biografii byłego rzecznika rządu.

Fragment okładki książki „Urban. Biografia". Wydawnictwo Znak.

Skandalista Jerzy Urban. O „Nie” w latach 90. powinien powstać film

Dojrzała wspólnota potrafiłaby pogodzić dialog różnych pamięci o Jerzym Urbanie. „Urban. Biografia” to dobry krok w tym kierunku.

Fragment okładki książki Michała Witkowskiego, „Autobiografia, t. 1, Wiara 1975-1990". Wydawnictwo Znak

Drama queen i epicki konfabulant

Okno życia jest zawsze za małe i chciałoby się, odchodząc z tego świata, podobnie jak Rudnicki, wziąć wszystko na wynos.

Kadr z serialu „Daleko od szosy". Fot. TVP

„Daleko od szosy”, czyli hybryda kapitalistyczno-socjalistyczna

„Daleko od szosy” jest pierwszą socjalistyczną opowieścią awansu, w której miłość państwa do przedstawiciela klasy ludowej i wynikającą z niej dobroczynność wprost zastąpiono indywidualną miłością przedstawiciela klasy wyższej do przedstawiciela klasy ludowej.

Kadr z filmu „Milioner". Fot. TVP

Państwa dziecko ma pęknięty habitus

Jak zmieniało się podejście władz do awansu klasowego w okresie PRL i w jaki sposób przedstawiali go reżyserowie i socjolożki, twórcy czarnego dokumentu i pisarze nurtu chłopskiego? Rozmowa z Magdą Szcześniak, autorką książki „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce”, która właśnie ukazała się w Wydawnictwie Krytyki Politycznej.

Fragment okładki książki „Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL". Ilustracja: Wydawnictwo Czarne

Dom jako futerał i meblowy głód w PRL-u

Instytucję kolejki i rządzące nią prawa trudno pojąć.

Wanda Wasilewska. Fot. Wikimedia Commons

Wasilewska spadła Stalinowi z lewicowego nieba

Między marcem a majem 1940 roku, między pierwszym a drugim spotkaniem Stalina z Wasilewską, wymordowano polskich oficerów. Stalin karczował wielowiekową puszczę, by zasadzić swoją odmianę polskiego inteligenta.

Defilada Tysiąclecia Państwa Polskiego. Fot. NAC

7 najprawdziwszych prawd, jakie znajdziecie w materiałach Polskiej Kroniki Filmowej

Jak pokazują niektóre kroniki, w kwestiach społecznych stalinowska ortodoksja bywała nieraz bliższa rzeczywistości niż odwilżowa narracja „polskiej drogi do socjalizmu”.

Okładka komiksu „Festiwal". Rys. Jacek Świdziński

Kilka kresek na krzyż: polski komiks na sezon festiwalowy

Na podstawie licznych i różnorodnych źródeł Świdziński stworzył PRL całkowicie poważny: tragiczny, trochę zabawny, pełen pary, znojny, potoczny, tętniący zarówno nadzieją, jak i rozczarowaniem. Radosław Pulkowski czyta i ogląda „Festiwal” Jacka Świdzińskiego.

Czesław Miłosz. Fot. Artur Pawłowski/Wikimedia Commons

Komunizm, który rozbił się o atom duszy

Czesław Miłosz w rozmowie z Aleksandrem Watem z „Mojego wieku” pyta o Polskę lat 20. i 30., wpływy ZSRR i pisarzy rosyjskich, „Miesięcznik Literacki” oraz o to, jak się dochodzi i odchodzi od komunizmu.

Chłopka sfotografowana w 1941 roku. Fot Narodowe Archiwum Cyfrowe, CC0

Mężowi nogi umyć i brud wypić. Jak żyły chłopki? [rozmowa]

Paulina Januszewska rozmawia z Joanną Kuciel-Frydryszak, autorką książki „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”.

Bloki mieszkalne między ul. Dziką i ul. Inflancką w Warszawie w 1977 roku. Fot. Grażyna Rutowska/Narodowe Archiwum Cyfrowe

Wajda, kręcąc „Ziemię obiecaną”, nie musiał robić w Łodzi rekonstrukcji historycznej

Rozmowa z historykiem Marcinem Zarembą, autorem książki „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności”.

Fragment okładki książki „Prezydent. Aleksander Kwaśniewski w rozmowie z Aleksandrem Kaczorowskim." Fot. Marek Szczepański, wydawnictwo Znak

Etyka pokolenia Kwaśniewskiego [Gdula o książce „Prezydent”]

Pokolenie Kwaśniewskiego ma swoje wielkie dokonania. Nie będzie jednak przesadą stwierdzenie, że młodsze pokolenie lewicy definiuje się w opozycji do niego.

Stanisław Pyjas. Fot. Archiwum IPN

Wierzyłem, że znajdę nazwisko osoby, która odpowiada za śmierć Pyjasa [rozmowa z Łazarewiczem]

W latach 90. tylko wariaci i esbecy – w naszym przekonaniu – mogli mówić, że przecież nie ma dowodów na jego zabójstwo.

Piotr Wróblewski i Elektrownia Jądrowa Żarnowiec. Fot. Maksym Boldashev, Jakub Szafrański, ed. KP

Żarnowiec: dlaczego w Polsce nie udało się wybudować elektrowni atomowej [rozmowa]

Z Piotrem Wróblewskim, autorem książki „Żarnowiec. Sen o polskiej elektrowni jądrowej”, rozmawia Michał Sutowski.

Elektrownia Jądrowa Żarnowiec. Fot. Maksym Boldashev

Czy Żarnowiec mógłby powtórzyć scenariusz Czarnobyla?

Istnieje przekonanie, że katastrofa w Czarnobylu rozpoczęła zmianę społeczną, która doprowadziła do protestów przeciwko budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec, a w konsekwencji do wstrzymania nad nią prac. Czy tak było naprawdę?

Fot. Katie Moum/Unsplash

Polska Madonna, czyli pochwała lenistwa

Emancypacja przez dzielność to specjalna, bardzo polska odmiana feminizmu, doskonale uchwycona przez Agnieszkę Osiecką.

Demonstracja pracowników sektora energetycznego w Warszawie. Fot. Jakub Szafrański

Ikonowicz: Skoro jest demokracja, to dlaczego nie mamy nic do powiedzenia?

W III RP klasa pracująca jest niemal całkowicie odsunięta od procesu decyzyjnego. To nieracjonalne i urąga demokracji.

Fragmenty ekspozycji w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej. Fot. Jakub Szafrański

W latach 90. w społeczną potęgę Kościoła wierzyło tylko środowisko „Gazety Wyborczej” [rozmowa]

Iluzja, że Kościół jest bardzo silnie zakorzeniony, bierze się wciąż z jego siły politycznej, ale ta jest coraz wyraźniej kwestionowana. Rozmowa z Brianem Porterem-Szűcsem, autorem książki „Wiara i ojczyzna. Katolicyzm, nowoczesność i Polska”.

Fot. Wikimedia Commons, ed. KP

Od Gierka i Chomejniego do czerwonego Batmana: Polska w spirali nieustających przyspieszeń

Kluczem do świata, który wyłonił się po roku „zimy stulecia”, jest pojęcie przyspieszenia.

Fot. Karina Perez/flickr.com

Świat dogonił metal. Dziś metalowcy mogą powiedzieć „a nie mówiliśmy?”

Z Jarkiem Szubrychtem, autorem książki „Skóra i ćwieki na wieki. Moja historia metalu”, rozmawia Jakub Majmurek.

Fot. Wikimedia Commons, Wikiimages/Pixabay, ed. KP

Wawel, Powązki, śmierciarka: na jaką pamięć zasłużył Jerzy Urban?

Śmierć Urbana może prowokować do płaskich podsumowań. Odsądzających od czci i wiary lub infantylnie polubownych. Moim zdaniem Urbanowi należy się inny rodzaj pamięci.

Jerzy Urban. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia Commons, ed. KP.

Żywot kontrarianina niepoczciwego

Być może byłoby lepiej dla Polski, gdyby sztandar antyklerykalnego oświecania w latach 90. podniósł nie Urban, ale ktoś z piękną opozycyjną kartą. Chętnych jednak nie było.

Zima stulecia. Fot Narodowe Archiwum Cyfrowe

Fasada fajna, a z tyłu dziadostwo. Jak zima stulecia obnażyła katastrofę Polski węglowej

Zimą 1979 roku temperatura w szpitalach spadała do 10 stopni, w mieszkaniach nawet do 7. Z Marcinem Zarembą, historykiem i socjologiem, rozmawia Michał Sutowski.

Jan Szafrański na swojej działce. Fot. Jakub Szafrański

Przestańcie mi, tchórze, rodzinę dezubekizować

Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policyjnych szacuje, że zmarło już ponad 4000 osób spośród tych, którzy podjęli walkę z ustawą dezubekizacyjną. W statystykach sądowych liczba ta widnieje w rubryce „inne załatwienie sprawy”.

Agnieszka Kościańska Michał Petryk

„Z autobusem Arabów” – lęk i fascynacja

Czy rasizm jest częścią polskości? Publikujemy fragment książki Agnieszki Kościańskiej i Michała Petryka „Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie”.

Magdalena Figur, najsłynniejsza polska traktorzystką i przodownica pracy Fot. Jerzy Baranowski/Wikimedia Commons

Markiewka: Na wsi kobiety budowały Polskę od podstaw [rozmowa]

Świetlica, kościół i szkoła były dla wiejskich kobiet tymi miejscami, gdzie mogły działać publicznie. I tworzyć to coś, co w skrócie nazywamy Polską.

Wieś Polska lata 50.

„Nic się nie działo” – na wsi to oznaczało egzystencjalne bezpieczeństwo

Doświadczenie braku kontroli nad wielkimi zmianami dziejowymi przerodziło się w swoistą filozofię życiową: wiejski stoicyzm. Fragment książki Tomasza S. Markiewki „Nic się nie działo”.

Tarnobrzeg Fot. Magdalena Okraska

Okraska: Jestem piewczynią wspólnoty, i to wspólnoty w wydaniu polskim

Z Magdaleną Okraską, autorką książki „Nie ma i nie będzie”, rozmawia Paulina Siegień.

Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii (1991), ed. KP

To ona opisała, co to znaczy być kobietą w Polsce

Irena Reszke zmarła 11 kwietnia. Miała 92 lata. W PRL była prekursorką badań nad pozycją społeczną i zawodową kobiet.

Fot. Jindřich Nosek/Wikimedia Commons, ed. KP

Michnik wybiórczo polityczny

Bliska Krasowskiemu wizja polityki, gdzie w zasadzie nie ma miejsca na idee, drażniła redukcjonizmem już w jego trylogii o historii III RP. Drażni tym bardziej w książce o Michniku.

Fot. Jakub Szafrański, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ed. KP

„Aż do Żoliborza mamy wszystkie sklepy poobrażane”

Epizodyczna rola Wandy Stanisławskiej-Lothe w filmie „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz” jest chyba nie mniej znana miłośnikom polskiego kina niż występ u Piwowskiego. Fragment książki „Mój mąż jest z zawodu dyrektorem, czyli Jak u Barei 2”.

Fot. Docteur Spitalier Philippe/flickr.com

Kto uważał, że lekarze to „czynnik kosztotwórczy”? I czy za komuny było lepiej? Krótka historia problemów ochrony zdrowia

Pytanie brzmi, co jest ważniejsze: czy wolność wyboru szpitala i wędrowania po systemie, czy gwarantowany dostęp do opieki dla każdego? Z Markiem Balickim rozmawia Michał Sutowski.

Kadr z video nakręconego ukrytą kamerą na wyspie Manus Fot. Guardian News/youtube.com

Od wyspy Manus do PRL – literatura ma znaczenie

Znamy z historii takie sytuacje – zastraszających represji stosowanych wobec przypadkowych ludzi, którzy stają się zakładnikami. Oto jedna z takich sytuacji. Kinga Dunin czyta „Tylko góry będą ci przyjaciółmi. Słowa z więzienia Manus” i „Trzy tłumaczki”.

Fot. Stadtarchiv Linz am Rhein, Krzysztof D./flickr.com, ed. KP

Ostolski: Utracona cześć Edwarda Gierka

Gierek, podobnie jak Jan Paweł II, jest postacią mityczną. Kult papieża ma jednak charakter urzędowy, a kult Gierka płynął raczej podziemnym nurtem… aż powstał o nim film.

Fot. Wikimedia Commons, materiały promocyjne dystrybutora Mówi Serwis, ed. KP

Towarzysz Edward nie zasłużył na takie potraktowanie

Naprawdę dramatycznie złe w filmie „Gierek” jest to, że wzlot i upadek jego rządów na ekranie nie mówi nam nic o realnym dramacie, jaki się w peryferyjnej Polsce lat 70. rozegrał.

Gierek

Majmurek o „Gierku”: Jest to nawet gorsze, niż się spodziewałem

Co nie wyszło? Wyliczmy: scenariusz, reżyseria, dramaturgia, aktorstwo. Czyli niemal wszystko.

Wojciech Jaruzelski Fot. Wikimedia Commons CC0

Stan wojenny nie skończył się do dziś

Rozmowa z Igorem Rakowskim-Kłosem, autorem książki „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981”.

Fragment okładki Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, IPN, Warszawa 2021

Liczył, że unowocześni socjalizm, a wprowadził do Polski kapitalizm

Jako obserwator i człowiek czytający politykę Mieczysław Rakowski był wprost wybitny, ale jako polityk czynny nie odniósł sukcesu. Rozmowa z Michałem Przeperskim, autorem książki „Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna”.

Fragment okładki Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, IPN, Warszawa 2021

Rakowski, albo dlaczego w PRL nie było Skandynawii na miarę naszych możliwości

Nie bójcie się pieczęci IPN na okładce tej książki. „Mieczysław F. Rakowski” to kawał politycznej biografii, za którą jego autorowi należą się brawa.

z27597499V,Kadr-z-filmu--Ucieczka-na-Srebrny-Glob--Kuby-Mikur

Na srebrny glob można uciec, ale nie można tam zostać

„Na srebrnym globie” to film nigdy niedokończony, film, wokół którego narosło wiele mitów. Jakub Majmurek rozmawia z Kubą Mikurdą, reżyserem filmu „Ucieczka na srebrny glob”.

Żeby nie było śladów

„Żeby nie było śladów”: To nie jest wyłącznie film historyczny

Policyjna przemoc, skłonna ją kryć władza, państwo używające służb do niszczenia własnych obywateli, podporządkowana rządzącym prokuratura i sądy to nie tylko problemy PRL.

Fot. Discovery Channel/Youtube.com

Wczorajsze ślady naszych stóp

„W labiryncie” skończono nadawać 30 lat temu. Serial pokazał fascynujący moment przemian, rozpadu starego i układania nowego świata. I jak to bywa z końcami świata, są one spektakularne tylko w ekspresjonistycznych poematach czy filmach von Triera. Rzeczywistość kawek i herbat pitych w bufecie instytutu nie kończy się na jednym cięciu.

Legenda Radmoru

Legenda w przedmiotach zaklęta

Z poświęconej słynnemu gdyńskiemu przedsiębiorstwu „Legendy Radmoru” wyraźnie wyziera fascynująca opowieść o technologicznym rozwoju, snuta poprzez dizajn i materialną historię.

Plan tysiącletni

Sen o elektryfikacji

W „Planie tysiącletnim” marzenia młodych inżynierów pracujących dla Polski Ludowej nie różnią się specjalnie od marzeń partyzantów, prowadzących z PRL bezsensowną, skazaną na klęskę walkę.

Bohdan Pniewski i

Elity zawsze chcą, żeby było nowocześnie, ale nie dziwacznie

Bohdan Pniewski wykreował oblicze stolicy i jako architekt władzy przetrwał wszelkie burze polityczne. Jakby „dobra zmiana” miała swojego Pniewskiego, kogoś tak efektywnego w realizowaniu jej wizji, to trochę strach. Rozmowa z Grzegorzem Piątkiem.

kobiety-w-polsce-prl

Czy PRL wyzwolił kobiety?

Zwykłyśmy słyszeć, że powojenną emancypację kobiet w Polsce należy brać w cudzysłów, bo była odgórnie zadekretowana, przymusowa i fasadowa. Czy to prawda?

Fot. Maciej Kraus/Flickr.com

Matyja: Niemal za każdym skokiem rozwojowym stoi jakiś pojedynczy lub grupowy wariat

Co przesądzało o rozwoju miast w Polsce? Zabory, komuna, globalny kapitalizm czy może prawo magdeburskie? Częściej jednak łut szczęścia lub historyczny pech, ale najbardziej determinacja lokalnych elit – przekonuje prof. Rafał Matyja w rozmowie z Michałem Sutowskim.

Ekspozycja w Wenecji Fot. Jacopo Salvi

Bez wsi nie poradzimy sobie z wyzwaniami przyszłości

Często to wieś jest poligonem, gdzie testuje się rozwiązania, które później zostaną przejęte przez miasta. Rozmowa z kuratorami wystawy „Trouble in Paradise” prezentowanej na Biennale Architektury 2021 w Wenecji.

borewicz44

„Żonaty? To do uśpienia!” Serial o Borewiczu nie był tak staroświecki, jak go pamiętamy

Jeśli kojarzycie „07 zgłoś się” jako serial do cna seksistowski, to możliwe, że pamiętacie raczej jego popularną parodię. W warstwie obyczajowej wyprzedzał swoją epokę.

marek beylin

Beylin: Rewolucje demokratyczne skonfiskowała nam sanacja, komuniści, a potem Kościół

Byłbym nawiedzonym osłem, gdybym uważał, że takie teksty jak moja książka mogą same zmienić świat. Ale też uważałbym siebie za cieniasa, gdybym nie wierzył, że trzeba robić, co tylko można, by ludzi do zmian przekonywać. Z Markiem Beylinem rozmawia Michał Sutowski.

„07 zgłoś się”

„07 zgłoś się” jest dokumentem epoki

Zmarł Bronisław Cieślak. Telewizje przypominają serial „07 zgłoś się” o poruczniku Borewiczu, milicjancie, który cytuje literaturę piękną, używa Old Spice’a, a w tenisa gra z Mieczysławem Wilczkiem.

michnik adam-100

„Demiurg” – biografia Adama Michnika, która nie zadaje najważniejszych pytań

Roman Graczyk, pisząc o Michniku, zadaje jego niezwykłej biografii pytania, które są dziś kompletnie nieinteresujące, te interesujące zadaje w nieodpowiedni sposób, najważniejszych zaś nie zadaje wcale.

mieszkanie prl jachira

Mieszkania, ochrona zdrowia i inne przeżytki z PRL-u. Elementarz dla obrońców konstytucji

Czy obrońcy konstytucji mogliby ją wreszcie przeczytać od deski do deski? I całą sobie zinternalizować? Z góry dziękujemy.

Bauman Zygmunt

Iść własną drogą, nie oddawać pola

Brak debaty Kołakowski–Bauman na przełomie wieków oznaczał oddanie intelektualnej władzy nad rzeczywistością konserwatywnym liberałom i zadowolenie się lewicy prawem do obecności na marginesie.

Zygmunt Bauman

Domosławski: Za swój komunizm Bauman nie chciał się kajać. Ale rozliczył się intelektualnie – „Nowoczesnością i Zagładą”

Z Arturem Domosławskim, autorem książki „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”, rozmawia Michał Sutowski.

jakubszafranski-30

Domosławski: Świat nie ma kłopotu z Baumanem, Polska ma

Zygmunt Bauman najwyraźniej Polskę uwiera. Pytanie: dlaczego? Fragment książki Artura Domosławskiego „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”.

Fot. Wikimedia Commons CC BY-SA 3.0

Lem, prorok w peryferyjnym kraju

W latach 70. władze PRL robiły z Lema symbol sukcesu „drugiej Polski”, obok Fiata 126p i Huty Katowice. Michał Sutowski rozmawia z Wojciechem Orlińskim.

ospa wrocław epidemia 8s

Obowiązkowe szczepienia i cała władza w ręce lekarzy. Jak PRL uporał się z epidemią

Jeśli antyszczepionkowiec zaraził kogoś innego, mógł trafić do więzienia nawet na 15 lat. Nie tylko wymierzano kary, lecz informacje o nich podawano też na bieżąco w prasie lokalnej.

Anna Dobrowolska. Fot. Jakub Szafrański

Historia seksualności może nam wiele powiedzieć o społeczeństwie

Chciałam podważyć pamięć społeczną usług seksualnych okresu PRL i obalić mizoginistyczny język, który o niej opowiada. Rozmowa z Anną Dobrowolską, autorką książki „Zawodowe dziewczyny”.

Eliza Recymbel

Serial TVP o Osieckiej warto oglądać tylko dlatego, że jest o Osieckiej

Miałam i mam duże oczekiwania wobec tego serialu, dlatego że to świetny życiorys.

Przedwojenna robotnica w Łódzkiej przędzalni. Fot. Ignacy Płażewski/Wikimedia Commons

Po co nam ludowa historia Polski?

„Ludowa historia Polski” to może najważniejsza książka 2020 roku, ale pozostawia niedosyt.

Mieszkanki Nowej Huty. Rok 1965. Fot. Bagnowka/Youtube.com

Nowa Huta została zbudowana na kobietach

W pewnym momencie zdałam sobie sprawę, że kobiety opowiadają cudze historie i należy zrobić coś, żeby wreszcie opowiedziały własne – mówi Katarzyna Kobylarczyk, autorka książki „Kobiety Nowej Huty. Cegły, perły i petardy”.

Fot. fragment okładki

Pielęgniarki nie były jedyną grupą dotkniętą zarzutami o seksualną rozwiązłość

Po publikacji „Poematu dla dorosłych” Adama Ważyka kwestią prostytucji zainteresowano się na najwyższych szczeblach partyjnej hierarchii.

Fot. Fragment okładki/Wydawnictwo Czarne

Przemilczane sukcesy polskich olimpijek

Sport i zwycięstwa kobiet w PRL służyły do chwilowego rozbudzania emocji. Do święcenia tych „prawdziwych” tryumfów był jednak potrzebny męski sukces.

Polska_Górniczka

Prześniona emancypacja górnośląskich kobiet

Ten wątek, jak większość związanych z kobietami, słabo wybrzmiewa na lekcjach historii.

(C) Amelien Bayle

7 wakacyjnych zdobyczy, które dał nam PRL

All inclusive w Egipcie czy weekend na działce albo tydzień na Mazurach, pod żaglami?

EN_00207036_0027

Niemożliwe wakacje od PRL

Najciekawsze wątki w wakacyjnym kinie PRL przedstawia Jakub Majmurek.

Fot. Fragment okładki

Dziewczyny szły na matematykę, marząc o karierze księgowej. A odkrywały „maszyny cyfrowe”

Karolina Wasielewska: cyfrodziewczyny robiły fascynujące rzeczy, których na początku nikt nawet nie rozumiał.

Niepokorne 1976–1989 wywiad

Kobiety „na zapleczu” i „na salonach”

Lekceważenie udziału kobiet jest pomijaniem kwintesencji rzeczywistości. Rozmowa z Agnieszką Grzybek i Anną Czerwińską, kuratorkami wystawy opowiadającej o roli kobiet w opozycji z czasów PRL.

Fot. Josh Felise/Unsplash, The White House/flickr.com. Edycja KP.

Co czytają kandydaci na prezydenta?

Chcecie wiedzieć? Najpierw jednak opowiem, co ja ostatnio przeczytałam. Kinga Dunin o „Spowiedzi Hana Solo” Cezarego Borowego i „Wydechu” Teda Chianga.

teaser

7 postkomunistycznych osiedli, na których chciałabyś mieszkać

Kiedy Europę Wschodnią dopadło rozlewanie się miast i dzika deweloperka, jej mieszkańcy znów docenili stare, dobre bloki. O swoich faworytach opowiada siedmioro dziennikarzy z regionu.

Fot. Jakub Szafrański

Legendy o „zdradzie elit” i te o „złotym wieku” służą politykom. Ludzkie doświadczenie się w nich nie mieści [rozmowa z autorkami „Cięć”]

Z Aleksandrą Leyk i Joanną Wawrzyniak, autorkami książki „Cięcia. Mówiona historia transformacji”, rozmawia Michał Sutowski.

Fot. Fragment okładki/materiały prasowe

Anna Walentynowicz, czyli zbuntowana ikona systemu

Anna Walentynowicz budzi różne uczucia – od zachwytów po zarzuty o to, że była konfliktowa. 10 lat temu Walentynowicz zginęła w katastrofie smoleńskiej.

Fot. materiały promocyjne WAB

Piątek: Moja historia o odbudowie Warszawy to krzepiący mit

Z Grzegorzem Piątkiem, autorem książki „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949”, rozmawia Michał Sutowski.

Stacja_CPN_przy_ul._Markowskiej_w_Warszawie

W projektowaniu widać powrót do spuścizny PRL-u

Urodziłem się w 1989 roku, więc na projekty z tamtej epoki mogę spojrzeć w miarę obiektywnie.

Upiór w bloku

Biedni milenialsi patrzą na PRL

Liberałów ogarnęła panika. Boją się, że młodzi chcą nam urządzić PRL bis. A wszystko dlatego, że śmieli wspomnieć o państwie, które buduje mieszkania.

bright-sun-over-the-city-of-warsaw-poland

Czy bylibyśmy dziś bogatsi, gdyby komunizm zabił w Polsce więcej ludzi?

Marcin Piątkowski, ekonomista z Banku Światowego, napisał fascynującą książkę o polskim sukcesie gospodarczym. Przekonuje, że zawdzięczamy go komunizmowi, który zniszczył stare struktury społeczne. Ma rację?

festiwale wyklete

A w nagrodę – Złoty Samowar i podróż „Pociągiem przyjaźni” do ZSRR

Kiedy Zachód miał Woodstock, my mieliśmy Zieloną Górę i Kołobrzeg. Fragment książki Bartosza Żurawieckiego „Festiwale wyklęte”.

gomułka recenzja

Czy komuniści wierzyli w to, co mówili?

Pytanie, czy wierzyli, niesie w sobie już na wstępie dość wyraźne założenie: jak można było w te bzdury wierzyć? Kinga Dunin czyta biografie Bieruta, Gomułki i Cyrankiewicza.

Piekarnia przy ul. Nowotki w Łodzi, 1991 r.

Polska transformacja: czy była modernizacyjna alternatywa?

Czy transformację gospodarczą Polski można było przeprowadzić inaczej? Odpowiada profesor Jerzy Osiatyński.

sylwetki-i-cienie-okładka-kadr

Ludobójstwo w Kanadzie i prawdziwy PRL

Prawda może nas nie wyzwoli, ale kłamstwa i przemilczenia to bagno. Kinga Dunin czyta reportaż o ludobójstwie rdzennej ludności Kanady i komiks „Sylwetki i cienie”.

polar

Jak Ukraińcy, Polacy i Niemcy patrzą dziś na Rosję?

30 lat temu runął mur berliński, wraz z nim dotychczasowy porządek na świecie. Dziennikarze z Polski, Niemiec i Ukrainy opisują, jak w ich krajach przez ten czas zmienił się stosunek do Rosji.

Paweł Adamowicz, fot. facebook @adamowiczgdansk

Strajk. Jak to się robi? [archiwalna rozmowa z Pawłem Adamowiczem]

9 lat temu poprosiliśmy Pawła Adamowicza o opowiedzenie nam o strajku studenckim na Uniwersytecie Gdańskim pod koniec lat 80.

„Siłaczki”, reż. Marta Dzido, Piotr Śliwowski

Akuszerki nowych er

Lidia i Julia Pańków opisały biografie dziesięciu wybitnych Polek, które zerwały z tradycyjną rolą kobiety w społeczeństwie i kształtowały nowe obyczaje.

W labiryncie

„W labiryncie”, czyli wielka fantazja o tym, jak PRL-owscy inteligenci przekształcą się w nowoczesną klasę średnią

Jeśli chcecie zrozumieć fascynację waszych rodziców Leszkiem Balcerowiczem, zarzućcie chomika i machnijcie sobie choć kilkanaście odcinków.

1983

Maciej Musiał i Kamień Filozoficzny

Świat serialu „1983” ma więcej wspólnego z Harrym Potterem niż z tym, czym mógł się stać PRL. Albo z jedną z wschodnioeuropejskich krain, które wymyśla sobie amerykańska popkultura.

staszow

Stulecie polskich nierówności

Jeśli chcemy doczekać się kolejnych Marii Skłodowskich, musimy jeszcze bardziej zadbać o równość szans.

Osiedle-Muranów-w-latach-60

Architektura PRL: nie tylko polityka

Architekci – jak inni twórcy w PRL – też walczyli o swoje dzieło. Jakub Majmurek rozmawia z Anną Cymer, autorką książki „Architektura w Polsce 1945-1989”.

1_Maja_Jacek_Kuroń

Od walki z bikiniarzami do planu Balcerowicza, czyli żywot człowieka politycznego

„Jacek” Anny Bikont i Heleny Łuczywo opowiada swego bohatera na nowo. Jest tu wielka polityka, jest obyczajówka, jest tło epoki, jest wreszcie weryfikacja Kuroniowych legend.

ksiezyc_z_peweksu_fragment

Kupiona za dewizy „wolność od” przeciętności PRL

Michał Sutowski czyta „Księżyc z Peweksu”.

Wstaje-świt-okładka-kadr

Świt nowej Polski

Zbiór dzienników młodych ludzi z lat 1945–1949 przyda się jako remedium na demonizację okresu tużpowojennego.

Fot. archiwum rodzinne Henryki Krzywonos

Duża Solidarność, mała solidarność

Ten moment strajku przejdzie do solidarnościowej legendy. To kobiety uratowały strajk, który dał początek Solidarności.

W labiryncie

„W labiryncie ludzkich spraw zagubieni ty i ja”

Pozornie bezideowe programy rozrywkowe czy seriale okazują się często bogatym złożem bardzo politycznych konceptów i struktur.

broniewscy_zgubilem_okulary_exp-5

Groteska kościańska

Anka leżała w poprzek tapczanu, obok niej książka. Władek był przerażająco opanowany.

kaja-puto-archiwum1

Zamienię dyplom na metrykę z Sosnowca

Sosnowiec to polskie Detroit

gomulka_speech

Zapomniany październik

Październik ’56 radykalnie nie pasuje do współczesnej polityki historycznej. Dzięki temu możemy za to spojrzeć z ukosa na wiele jej mniej lub bardziej skrytych założeń.

8454138-jestem-morderca-900-374

Oskarżam PRL

Polskie kino odkryło potencjał historii seryjnych morderców z czasów PRL. Czy go wykorzystuje?

zjednoczone-stany-milosci

Klatka PRL-u [rozmowa z Tomaszem Wasilewskim]

Kasety wideo, fascynacja postaciami kobiecymi i emocje.

solidarnosc_wedlug_kobiet

Bo tak już jest (że kobiet Solidarności nie ma)

Dyskutują: Dunin / Krakowska / Michnik / Mosiewicz / Szaniawska / Szpakowska.

padraic

Kenney: Czy naprawdę wiemy, jak wyglądało życie w PRL-u?

Słyszymy dziś tylko o bohaterach i zdrajcach.

robotnica_z_kielnia_na_osiedlu_a

Dunin: Moje siostry komunistki?

Ich biografie przeczytam z ciekawością i wcale nie po to, żeby się od nich odcinać i demonstrować antykomunizm.

wlokniarki

Luty ’71 – pamiętajmy o łódzkich włókniarkach

Strajk lutego ’71 politycznie zamykał to, co otworzyło Wybrzeże. Dlaczego nie uczymy się o tym w szkole?

082-natalia_ll_sztuka_konsumpcyjna_1974done

Mistrzowie seksu [rozmowa z Agnieszką Kościańską]

Deklaracji wiary seksuologów nie będzie. Ale to konserwatywne środowisko – mówi Agnieszka Kościańska, autorka książki „Płeć, przyjemność i przemoc”.

clean_house

Rokiś i kraina brudnych naczyń

Czysty dom to oznaka zmarnowanego życia – ta żelazna zasada krzątaczej ekonomii się nie zmieni, choćby przyszło tysiąc Jolant Brach-Czain i napisało tysiąc uwznioślających esejów.

ludzie_micmo

Majmurek: Ludowa historia Polski

Nostalgia za PRL-em nie tchnie życia w ruchy studenckie czy młodych ludzi organizujących się przeciw umowom śmieciowym.

Zamknij