#Ameryka Łacińska

O wymykającym się językowi doświadczeniu ayahuaski, związanej z nią turystyce i komercjalizacji Banisteriopsis caapi mówi Mateusz Marczewski, autor książki „Pasażerowie. Ayahuasca i duchy Amazonii”.

Wybory prezydenckie w Wenezueli oficjalnie wygrał urzędujący od 2013 roku Nicolás Maduro. W to zwycięstwo nie uwierzyła jednak ani opozycja, ani większość społeczeństwa. W kraju od dwóch tygodni nie ustają protesty, brutalnie tłumione przez wojsko i policję.

Gdyby Claudia Sheinbaum, faworytka w nadchodzących wyborach, przejechała ciężarną zakonnicę na pasach i przegrała, urząd prezydenta i tak powędruje do kobiety, jej główną rywalką jest bowiem Xóchitl Gálvez.

Haiti to aktualny przykład tego, jak wygląda państwo dysfunkcyjne w wersji ekstremalnej.

Gdy w Chile wybuchły protesty, prezydent Piñera wyprowadził wojsko na ulice i ogłosił, że kraj jest na wojnie z potężnym i nieprzejednanym wrogiem.

Radykalny apostoł wolności i wolnego rynku zaczął kadencję od surowego ograniczenia prawa do protestu.

Nie chcę zniechęcać do „Nocy szpilek”, bo dobrze mi się ją czytało, ale chyba dziś już nie kupujemy takich narracji bezkrytycznie?

Po upadku lewicowego projektu nową konstytucję Chile próbowała napisać skrajna prawica. Kobiety powiedziały: nie!

Minął rok, odkąd ludowy prezydent Peru Pedro Castillo został usunięty z urzędu po tym, gdy drogą zamachu stanu próbował uwolnić się od blokady, jaką na jego administrację nałożył zdominowany przez prawicę kongres.

Henry Kissinger przez całe życie wiernie służył amerykańskim elitom politycznym i biznesowym.

Henry Kissinger ponosi odpowiedzialność za śmierć co najmniej trzech milionów ludzi.

Kraje Ameryki Łacińskiej nie mają wpływu na politykę Izraela wobec Gazy, a jednak głosy ich liderów brzmią wyraźniej i krytyczniej niż głos prezydenta USA.

Nadchodzące wybory będą kluczowe dla określenia kierunku, w którym podąży pogrążona w kryzysie finansowym Argentyna. Obecnie 40 proc. jej mieszkańców żyje w biedzie, a szalejąca inflacja sięga niemal 140 proc. rok do roku.

Faworyt w wyborach na prezydenta Argentyny Milei chce całkowicie zlikwidować państwo opiekuńcze. I zakazać aborcji, oczywiście.

Brak wody, konflikty o zasoby, rosnące koszty i geopolityczne napięcia – oto laboratorium globalnego kryzysu.

Różowa fala nie trwała długo. W Argentynie i Chile większość jest gotowa wybrać skrajną prawicę.

Jeśli wciąż chcemy żywić nadzieję na jakąś demokrację, musimy przyjąć do wiadomości, że nie będzie to socjaldemokracja. A już z pewnością nie demokracja liberalna.

11 września mija 50 lat od puczu w Chile, który obalił prezydenta Salvadora Allende, i ustanowienia rządów junty wojskowej Augusto Pinocheta. Historyczną pamięć tamtych lat przywraca pisarka Nona Fernandez. Prezentujemy fragment jej powieści „Strefa mroku”.

Dla wielu, zwłaszcza po lewej stronie, obalony 50 lat temu prezydent Salvador Allende ma status świętego. Ale równolegle funkcjonuje inna opowieść, w której Allende to proto-Chavez, pchający swój kraj w stronę socjalistycznej katastrofy.

Zaledwie kilka godzin przed zamachem Villavicencio opowiadał w telewizji o pogróżkach, które dostał od kartelu narkotykowego.

W antropocenie podróże nie kształcą. Potwierdzają tylko najbardziej przykre raporty z globalnego Południa.

Europa wie, że walka z kryzysem klimatycznym wymaga odejścia do traktatów o ochronie inwestycji. Dlaczego karze kraje globalnego Południa, które idą w jej ślady?

Decyzja o nacjonalizacji złóż litu w Chile może być jednym z pierwszych kroków do utworzenia kartelu litowego w stylu OPEC w Ameryce Łacińskiej.

Javier Cercas i Juan Gabriel Vásquez nie ufają do końca fikcji i piszą z politycznym zacięciem, aby angażować się w debatę polityczną w swoich krajach.

Niektórym trudno rezygnować z handlu, ale Zachód nie powinien też lekceważyć wpływów rosyjskiej propagandy.

Gwałtowne antyrządowe protesty opanowały kraj i nie wykazują oznak spowolnienia.

Brazylia nie rozliczyła okrucieństw dyktatury generałów. A wojsko wciąż próbuje walczyć z lewicowym „wrogiem wewnętrznym”.

Szturm na parlament to ukoronowanie pogłębiającej się od wielu miesięcy polaryzacji brazylijskiego społeczeństwa.

Nowa lewicowa fala w Ameryce Łacińskiej wyłania się z oddolnego ruchu społecznego, walczącego z niesprawiedliwością i patriarchatem.

Co trzecia osoba w Ameryce Łacińskiej żyje w biedzie. I nie przez nieudolność czy korupcję obecnych rządów.

Dyktatura Castela Branca po tym, jak znudziło jej się wrzucanie do ognia lub do zatoki Guanabara książek rosyjskich autorów: Dostojewskiego, Tołstoja, Gorkiego, skazawszy na wygnanie, więzienie lub śmierć całe mnóstwo Brazylijczyków, przystąpiła do najważniejszego: przekazała Amerykanom żelazo i wszystko inne.

Analitycy prognozują, że za kapitanem, który zresztą w latach 80. został wyrzucony z armii, wojsko raczej nie pójdzie. Należy jednak pamiętać, że 58 milionów wyborców poparło politykę Jaira Bolsonaro.

Spośród 10 kandydatów na urząd prezydencki w Brazylii od początku liczyła się tylko dwójka z nich. Skrajnie odmienne poglądy, którymi charakteryzują się Lula i Bolsonaro, doprowadziły do niespotykanej polaryzacji całego narodu, czego efektem był wynik niedzielnych wyborów.

Kryzys zadłużenia ściągnęły na Argentynę neoliberalne rządy junty wojskowej. Od tej klątwy kraj wciąż nie może się uwolnić.

Z prywatnych mediów należących do oligarchów płynął jeden przekaz: nowa konstytucja to zamach na wolność i wielowiekową, katolicką tradycję.

Meksyk jest ósmym krajem w Ameryce Łacińskiej, w którym w ostatnich latach zalegalizowano aborcję na życzenie. Jak udało się to osiągnąć?

„Powiedzmy, że facetowi umiera ojciec. Co robi? Bije żonę. Nie dlatego, że to jej wina, tylko dlatego, że nie ma pojęcia, co ze sobą zrobić”.

Bezprawie w Amazonii ma długą historię, ale za prezydentury Bolsonaro sytuacja znacznie się pogorszyła.

Pierwszy ważny krok na rzecz stworzenia społeczeństwa otwartego na mniejszości seksualne w Brazylii miał miejsce już w roku 1830.

Zwycięstwo Gustavo Petro i Francii Márquez sprawiłoby, że Kolumbia dołączyłaby do nowej lewicowej fali w Ameryce Południowej.

Zaczęło się od sabotażu maszyn leśnych i przejmowania majątku koncernów. Państwo odpowiedziało represjami, aresztowaniami i zabójstwami.

W świecie walczącym wciąż z COVID-19 żaden rząd demokratyczny nie może i nie powinien zaakceptować warunków nakazujących cięcia wydatków.

W Argentynie działa już aborcja bez ograniczeń, w Chile powstanie nowa, oddolnie pisana konstytucja. Ale Ameryką Łacińską targają pandemia i kryzysy gospodarcze.

W meksykańskim stanie Veracruz dziurawiono dziennikarzy kulami i torturowano. Prokuratura nie łączyła tych zbrodni z ich pracą.

I znów dobijamy do końca roku w pandemicznej mgle. Oto moje subiektywne podsumowanie 2021.

Polityka Bolsonaro wobec rdzennych społeczności Amazonii nosi znamiona ludobójstwa i ekobójstwa.

Lewica w Chile świętuje zwycięstwo Gabriel Borica. Czas pokaże, czy wciąż silna prawica i interesy amerykańskiego biznesu pozwolą mu rządzić tak, jak obiecuje.

Historia Belén stała się symbolem opresji wobec kobiet i walki o ich prawa, w tym o to podstawowe – prawo do aborcji.

„Odkrycie” Brazylii dla rdzennych mieszkańców było początkiem inwazji. Walka rdzennych mieszkańców trwa już ponad 500 lat. Dziś bronią swojej ziemi przed najazdem kapitalizmu.

Mimo embarga i kryzysu gospodarczego Kuba opracowała dwie szczepionki na COVID-19. Obie wydają się skuteczne.

Kinga Dunin czyta „Kształt ruin” Juana Gabriela Vásqueza i „Potwora pamięci” Yishai Sarida.

Jednym z głównych celów społecznego gniewu stała się dotychczasowa konstytucja – umacniająca dominację modelu neoliberalnego. Większość domaga się zmiany.

Oto pięć wniosków, które na temat decyzji Salwadoru wyciągnęli nie dyskutanci z amerykańskiego Twittera, lecz ludzie z regionu.

Jedna na cztery osoby, które przegrały walkę z covidem na świecie, zmarła w Brazylii. A prezydent Bolsonaro nadal walczy z „komunawirusem”.

Kiedy bankierzy zażądali ograniczenia liczby urodzeń, w Peru zaczęto przymusowo sterylizować rdzenne mieszkanki. Tak prezydent Fujimori likwidował biedę.

Kanadyjczycy przyznali rzece prawo do przepływu. Gdyby osobowość prawną miały Wisła czy Odra, łatwiej byłoby walczyć z niszczycielskimi zapędami rządu.

To gdzie w tym roku na wakacje?

Lenin Moreno wygrał wybory jako lewicowiec, rządził Ekwadorem jak neoliberał. O drugą kadencję nawet się nie ubiegał.

Argentyna dołączyła do nielicznego grona krajów Ameryki Łacińskiej, w których kobiety będą miały prawo do legalnej aborcji. Jak doszło do tej przełomowej zmiany?

Czyli nie tylko koroną człowiek żyje.

W związku z pandemią w wielu rdzennych wspólnotach zapanował zamęt, zwłaszcza w pobliżu miast, gdzie ludzie w znacznej mierze utrzymywali się z ayahuaski.

Wizerunek lewicowego bohatera mas, który przeszedł drogę od slumsów do bogactwa i sławy, zbudowany jest na posiniaczonych ciałach kobiet.

Jeanine Cummins napisała tę książkę tak tandetnie, że co rusz musi przypominać własnej bohaterce, że jest Meksykanką.

Kinga Dunin czyta „Złoty róg” Jacka Dehnela i Piotra Tarczyńskiego, „Drżę o ciebie matadorze” Pedro Lemebla i „K. Relację z pewnych poszukiwań” Bernardo Kucinskiego.

Te wybory były ostatnią nadzieją i jedynym dobrym rozwiązaniem politycznego chaosu, który trwał od zeszłego roku.

W Meksyku tylko 10 proc. morderców kobiet trafia do więzienia – i tylko 2 proc. sprawców gwałtu. Okupacja rządowego budynku jest protestem przeciwko temu bezprawiu.

W najgorszym miesiącu pandemii paramilitarne bojówki w Kolumbii dokonywały jednego mordu co drugi dzień. Ofiary to ludność pochodzenia afrykańskiego, rdzenna i wiejska.

Francja powinna zwrócić Haiti co najmniej 28 miliardów dolarów w ramach restytucji.

Mimo że słowo pokój odmienia się tu przez wszystkie przypadki, Kolumbia wciąż pogrążona jest w konflikcie.

Lekarze z Kuby dają przykład, jak może wyglądać powszechny system zdrowia publicznego. Dlatego część państw woli się ich pozbyć.

Co trzeci Wenezuelczyk często nie ma czego włożyć do garnka, a w szpitalach brakuje nie tylko maseczek i rękawiczek, ale również mydła, wody i prądu.

Międzynarodowi finansiści powinni mieć na tyle oleju w głowie, by nie wywoływać kryzysu, który mógłby przejść do historii jako katastrofa COVID-19 z 2020 roku. Ich mądrość zostanie wkrótce wystawiona na próbę.

Rozmowa z Maciejem Okraszewskim, autorem podcastu Dział Zagraniczny.

Nieprzypadkowo pandemia tak silnie uderza w Iran i Wenezuelę – dwa kraje, które znalazły się na celowniku Ameryki.

Nowy prezydent Argentyny wie, że z recesji i bezrobocia nie wychodzi się przez coraz silniejsze mocniejsze zaciskanie pasa.

2019 był rokiem globalnej fali protestów. Jan Rojewski wybrał i przypomina pięć z nich.

Wyborcy rozczarowani rządami Moralesa otworzyli drzwi do władzy ekipie, która okazała się prawdziwą dyktaturą – tym gorszą, że faszystowską, strzelającą do ludzi z Biblią w ręku.

Kłopoty w Chile wynikają z gigantycznych nierówności ekonomicznych oraz prywatyzacji usług publicznych. Przyjrzyjmy się tej sytuacji, by móc z niej wyciągnąć wnioski dla Polski i Europy.

Po czterech latach rządów centroprawica przegrała wybory prezydenckie w Argentynie. Zwycięska lewica obiecała walkę z pogłębiającym się ubóstwem, głodem i bezrobociem.

Zamknięte osiedla, mury, szlabany, ochroniarze, prywatne plaże − nierówności są w Chile widoczne na każdym kroku.

Amazonia, ze swymi gigantycznymi zasobami, to jeden z niewielu nieotwartych dotąd rezerwuarów wzrostu. Gospodarcze potęgi świata właśnie zaczynają z niego czerpać.

Co jest ważniejsze? Czysta woda w kranie czy czysty zysk?

Wiele kobiet w regionie staje przed dramatycznym wyborem: uciekać przed ubóstwem czy zachować bezpieczeństwo?

Boliwijscy niepełnosprawni przez ponad miesiąc jechali na wózkach przez Andy do stolicy, by zażądać od prezydenta renty.

Z nie do końca zrozumiałych powodów światowe media przyjęły stadion piłkarski za standardową miarę wylesiania. Mówią: w brazylijskiej Amazonii wycina się tyle a tyle stadionów dziennie.

Bez rozbicia zorganizowanej przestępczości, która zagraża naturalnym obszarom pochłaniającym dwutlenek węgla, redukcja emisji może być bezcelowa.

W 2017 roku Trump oświadczył, że USA powinny pójść na wojnę z Wenezuelą. Miał powiedzieć na posiedzeniu: „Tyle ropy mają, tuż za naszymi drzwiami”.

Skutki konserwatywnej polityki zdrowotnej i edukacyjnej są zawsze odwrotne do zamierzonych.

To prawda, że swoimi rządami Nicolás Maduro zapracował na kryzys w Wenezueli. Mniej więcej połowa społeczeństwa nie popiera jednak ani lewicowego prezydenta, ani prawicowej opozycji.

Religijne ruchy antyaborcyjne są coraz lepiej skoordynowane i coraz ambitniejsze, a teraz rekrutują nastolatków.

Meksykański Sąd Najwyższy orzekł, że zakaz używania marihuany jest nielegalny.

Jak biblioteka w biednej dzielnicy Salwadoru pomaga ratować dzieci przed gangami.

Czy Urugwaj to równościowy raj? Odpowiadają Maria Hawranek i Szymon Opryszek.

Wybory prezydenckie w Brazylii wygrał skrajnie prawicowy Jair Bolsonaro. Czy jest się czego bać?

Jair Bolsonaro jest już prezydentem. A oto, co obiecywał swoim wyborcom.

Nie będzie umowy klimatycznej. Nie będzie ministerstwa środowiska. Będzie za to autostrada przez Amazonię.

– Musieliśmy stworzyć karnawał z okazji Święta Zmarłych, bo po Jamesie Bondzie zaczną tutaj przyjeżdżać turyści, szukać takiego jak w filmie i nic nie znajdą – powiedział meksykański sekretarz do spraw turystyki.

Mała Kostaryka osiągnęła trzecią najwyższą średnią długość życia w obu Amerykach, wyraźnie przed USA. Jaka jest tajemnica ich sukcesu?

Kostaryką, krajem o mniej niż pięciu milionach mieszkańców, zaczęto się w ostatnich dziesięcioleciach interesować na całym świecie dzięki jej postępowemu przywództwu.

Przynajmniej jeśli chodzi o wolne, krytyczne media.

Lula i jego zwolennicy twierdzą, ze prezydent jest niewinny, a uwięzienie go ma uniemożliwić mu startu w październikowych wyborach prezydenckich.

Protestujący domagają się sprawiedliwego śledztwa i… sprawiedliwości społecznej, a więc tego, o co walczyła Marielle.

„Mężczyźni mogą uczestniczyć w inny sposób: opiekując się w domu dziećmi, gotując i sprzątając”.

Były prezydent Kolumbii César Gaviria o traktacie pokojowym i polityce antynarkotykowej w Kolumbii.

Ale nie działa. Dlaczego? Wyjaśniają Santiago Levy i Dani Rodrik.

Dobre, białe rodziny miały problem z tym, że w samolocie, którym lecą nad morze, nagle widzą czarną kobietę, która sprząta u nich w domu.

Cracolândia mieści się na opuszczonej stacji autobusowej w São Paolo, a na swoją (nie)sławę pracuje już od lat 90.

Czyli jak wzmacniane przez polityków lęki mogą uruchomić zmiany kulturowe w społeczeństwie i testować wytrzymałość demokratycznych instytucji państwowych.

Krytyczny przegląd ostatnich wydarzeń w Ameryce Łacińskiej.

Julian Assange może odetchnąć z ulgą. A inni?

Wybory prezydenckie w Ekwadorze mają znaczenie z co najmniej dwóch powodów: jednym jest „różowa fala”, a drugim Juliana Assange.

Nie da się zrozumieć legendy Fidela Castro w Ameryce Łacińskiej, bez zrozumienia roli USA w regionie.

Meksyk po wygranej Trumpa, papież Franciszek jako mediator w wenezuelskim konflikcie – przegląd wydarzeń z Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej.

Czy uda się uratować pokój?

Atrakcyjnie opakowany serial jest w rzeczywistości solidną porcją backlashowej propagandy, nakręconej jak na zamówienie kampanii wyborczej Donalda Trumpa.

Dilma Rousseff jest jedynym czołowym politykiem, który nie kradł, by się wzbogacić, i który został odsunięty od władzy przez gang złodziei, którzy to robili.

Komu złoto, komu srebro, a kto zaliczył największą porażkę.

Ciemnoskóra kobieta, lesbijka zdobyła złoto dla Brazylii w Rio. Podobno „pokonała rasizm”. Podobno…

Gdy decydowano, że IO 2016 odbędą się w Rio, Brazylia miała być krajem przyszłości. Jak wygląda dzisiaj kraj, w którym ubodzy nie są uważani za pełnoprawnych obywateli?

„Niech to będzie ostatni dzień wojny” – powiedział wzruszony do łez dowódca kolumbijskiej partyzantki.

Dobra, rewolucyjna data. Francuzi zdobyli bastylię, a Urugwaj może wprowadzi do sprzedaży marihuanę.

Uczciwość wymaga uznania faktów: rewolucja boliwariańska w obecnej formie poniosła polityczną i ekonomiczną klęskę.

Krajobraz medialny Ameryki Łacińskiej nie zmienił się w ostatnich latach aż tak bardzo, jak chcieliby tego entuzjaści mediów cyfrowych.

Czy muxe, meksykańska trzecia płeć, faktycznie potrzebuje akurat tolerancji?

Próba obalenia prezydent Rousseff to walka z korupcją czy prawicowy zamach stanu?

Kobieta, która przychodzi na pogotowie z krwotokiem, uważana jest za przestępczynię.

Dlaczego kobiety giną w całym Meksyku?

Fragment najnowszej książki Artura Domosławskiego zatytułowanej „Wykluczeni”.

Osiągnięcia Evo Moralesa bronią go w oczach wielu Boliwijczyków, ale czy to wystarczy, by wygrał konstytucyjne referendum?

Kolejny prawicowy prezydent to krok wstecz dla całego regionu.

Kobiety trafiają do więzienia na 40 lat nie tylko za przerwanie ciąży, ale też za poronienie czy komplikacje zdrowotne.

Opozycja w Wenezueli zdobyła większość po raz pierwszy od 16 lat. To koniec rewolucji boliwariańskiej?

I dlaczego Gwatemalczykom nie jest do śmiechu.

43 ciała w Ayotzinapie? Od 2000 roku doliczono się w Meksyku 100 tysięcy trupów.

Kto tu kogo korumpuje?

Pamiętacie państwo chilijskich Oburzonych i ich gwiazdę Camilę Vallejo? Właśnie dopinają swego: już za rok edukacja w Chile ma być bezpłatna.

„My, Słowianie” możemy zaoferować światu więcej niż wódkę, rumiane dziewczyny do spróbowania i tanią siłę roboczą.

Oto zostałem kompletnie znieczulony. Niech żyje mundial! Tańczę, jak mi grają – skorumpowani politycy, deweloperzy i diabeł-Blatter.

Każde dziecko wie, że w futbol w Brazylii jest religią. Jeśli więc część tłumu woła „Precz z mundialem!”, to jak to nazwać? Apostazją?

Futbol w Brazylii to pasja bogatych i biednych, białych i ciemnoskórych. Rasizm na stadionach w tym kraju wydaje się więc nie tylko haniebny, ale i niedorzeczny.

Ale ona doprowadzi do głębokiej rewolucji – mówią Camila Vallejo, Giorgio Jackson i Karol Cariola.

Dziś prawdziwym przełomem byłaby ponowna refleksja nad tym, co minione, a nie kolejny futurystyczny projekt.

Rozmowa z Julio Calzadą, który wciela w życie eksperymentalną politykę narkotykową w Urugwaju.

Rośnie liczba Chilijczyków, którzy nie liczą na zmiany w zablokowanym systemie politycznym.

Próbowałem pokazać, jacy ludzie i jakie interesy stoją za zabójstwami w Amazonii. Każdego roku giną dziesiątki amazońskich wieśniaków.

Urugwaj może być pierwszym państwem na świecie legalizującym nie tylko posiadanie (jak to jest w Holandii), ale także handel i produkcję marihuany.

Zostałem postrzelony przez policję w głowę – opowiada Pedro Lins.

To kolejne miejsce, gdzie podjęto decyzję w zgodzie z interesem obywateli.

Gigantyczny stadion piłkarski górujący nad miastem – w takiej scenerii odbyły się 17 i 18 czerwca masowe demonstracje Brazylijczyków.

Nicolas Maduro, przez lata pozostający w cieniu Chaveza, w ciągu 10 dni formalnej kampanii wyborczej nie zdołał przeistoczyć się w autentycznego lidera.

Ameryka Łacińska przeszła wielką transformację, której nie uda się odwrócić bez względu na to, co stanie się w samej Wenezueli. Hugo Chávez odegrał w niej historyczną rolę.

Świat wciąż się zastanawia nad wspólną polityką narkotykową.

Rafael Correa zdobył popularność jako minister finansów sprzeciwiający się dyktatowi MFW. Właśnie został po raz trzeci prezydentem Ekwadoru.

Może to być krok w stronę uznania pełnych praw rdzennych mieszkańców Meksyku. Prawdziwe intencje rządu pokaże jednak przyszłość.

21 grudnia przemaszerowali w milczeniu przez kilka meksykańskich miast. „Mówiły” jedynie ich uniesione pięści, symbol walki o sprawiedliwość społeczną i prawa Indian.

W sobotę, 1 grudnia, Enrique Peña Nieto zaprzysiężony został na urząd prezydenta Meksyku. Inauguracji towarzyszyły niepokoje społeczne.

Nawet milion Argentyńczyków mogło wziąć udział w czwartkowym proteście na ulicach Buenos Aires przeciw polityce rządu Cristiny Fernandez de Kirchner.

Po odrzuceniu przez chilijski parlament raportu komisji śledczej badającej nieprawidłowości w tamtejszych prywatnych wyższych uczelniach trwają studenckie protesty w Chile.

Paragwajski Senat usunął ze stanowiska lewicowego prezydenta Fernanda Lugo. Jakie będą tego konsekwencje?

Jego zwycięstwo wyborcze w 2008 roku zakończyło sześć dekad rządów konserwatystów. W zeszłym tygodniu oskarżono go o destabilizację społeczną.

„Urugwaj zalegalizuje marihuanę, państwo zostanie dilerem” – informowały media o sytuacji nad La Platą. W sensacyjnych tytułach zgubiły się prawdziwe powody.