Seminaria Instytutu Krytyki Politycznej

Powojnie w Europie. Droga traumy na powierzchnię

W okresie 1939–1945 Europa doświadczyła czegoś, co „nie powinno się zdarzyć” (Hannah Arendt). Ale okres bezpośrednio następujący po wojnie, szczególnie w krajach na zachód od Łaby, to faza swoistego zapomnienia. Zresztą we wschodniej części kontynentu, zdobytej przez Stalina i poddanej „skradzionej” rewolucji, pamięć wojny również kształtuje się w sposób szczególny. Dopiero od lat sześćdziesiątych w świecie zachodnim rozpoczyna się proces rozpoznania tego, co się zdarzyło. Jest on powolny – trwa mniej więcej do końca lat ’70. Rodzi dyskurs krzywdy. Zaś pod koniec wieku psychoanalityczna kategoria traumy wchodzi do języka historyków i teoretyków nauk społecznych. Kraje położone na wschód od Łaby odnajdują się w tym nowym sposobie myślenia od lat ’90.

Przyjrzymy się przemianom teoretycznego dyskursu, który rządził europejską świadomością w okresie powojennym. Będziemy je rozumieć jako proces wydobywania się traumy na powierzchnię. Zbadamy charakterystyczne cechy tych przemian – gwałtowne zmiany społecznego nastroju i następowanie po sobie radykalizmów politycznych – jako symptomy bolesnego procesu przepracowywania. Zobaczymy, jak samo użycie kategorii traumy stało się symptomem. Zastanowimy się wreszcie, czy ów proces już się zakończył.

Tematy szczegółowe:

1. Nowe spojrzenie na spuściznę wojny. Co wojna oznaczała w Europie wschodniej, a co – w zachodniej? Czym była z punktu widzenia europejczyków Zagłada Żydów i jak była pamiętana? Jak doświadczenie wojny zostało ujęte w świadomości zbiorowej ? Czym był w tych dwóch perspektywach stalinowski komunizm?
2. Co to znaczy – doświadczyć traumy? Jak trauma jest doświadczana na poziomie zbiorowym ? Jak jest pamiętana i wypowiadana ?
3. Rozpoznanie: procesy zbrodniarzy hitlerowskich w latach sześćdziesiątych. Rozpoznanie: pojawienie się Archipelagu Gułag we Francji.
4. Radykalizm powojennej europejskiej lewicy. Jego legitymizacja i jego język. Apogeum ’68 roku. Czy można moralnie delegitymizować rzeczywistość?
5. Ponowożytność. Po czym jest ten post-? Hiperkapitalizm bez uzasadnienia i nadziei. Czy tak właśnie działa maszyna?
6. Nowa perspektywa – krzywda. Co uprawomocnia wszelką mowę? Zamiana jednolitego dyskursu walki na wielość dyskursów krzywdy.
7. Nowa perspektywa – pamięć. Co robić, gdy nie ma już nadziei?
8. Trauma – poza krzywdą i pamięcią. Genealogia pojęcia w naukach społecznych. Dyskurs historyków idei.
9. Kultura traumy. Nadużycie i banalizacja dyskursu.

Lektury adekwatne do tematów, m.in.:

Tony Judt Powojnie…
Sigmund Freud Żałoba i melancholia
Hannah Arendt Eichmann w Jerozolimie; Hanna Krall Dno oka
Gieorgij Władimow Wierny Rusłan; Emmanuel Levinas Pies albo prawo naturalne [w:] Trudna wolność
Gilles Deleuze Anty-Edyp; Jean-Francois Lyotard Le differend 
Walter Benjamin Tezy historiozoficzne; Pierre Nora Czas pamięci
Dominik La Capra Writing History. Writing Trauma
James Berger Representation of Postapocalypse
Ruth Lays Trauma: a genealogy
Cathy Caruth Trauma

Informacje dla studentów i studentów:
Seminarium odbywa się co dwa tygodnie, w środy, w godzinach 16.15–19.15, począwszy od 23 października 2013.

Seminarium roczne, terminy spotkań w semestrze zimowym:
2013: 
23 X; 6, 20 XI, 4,18 XII;
2014:
15 I.

Terminy spotkań w semestrze letnim:
2014: 26 II; 12, 26 III; 9, 23 IV; 7, 21 V; 4 VI.
Ze względu na dobór lektur uczestnicy i uczestniczki seminarium powinni znać język angielski na poziomie rozumienia tekstu naukowego.

Obowiązują zapisy według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl. 
Termin naboru mija 29 września 2013. Liczba miejsc ograniczona.

Udział w seminarium jest bezpłatny.

Seminarium jest organizowane
we wspołpracy z Fundacją im. Heinricha Boella.

prof. Andrzej LEDER – kieruje Zespołem Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Główne zainteresowania i przedmiot badań:  filozofia kultury oraz filozoficznie rozumiana kategoria losu indywidualnego. Autor licznych publikacji, artykułów i rozpraw naukowych. Opublikował m.in.:
Przemiana mitów, czyli życie w epoce schyłku. Zbiór esejów, OPEN 1997; Nieświadomość jako pustka, Wyd. IFiS PAN 2001; Nauka Freuda w epoce Sein und Zeit, Wyd. Fundacja Aletheia 2007.

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Zamknij