Postmodernizm stanowił obietnicę kultury, w której każdy będzie mógł wybrać sobie własny styl i w której żaden ze stylów nie będzie od innych gorszy. Zróżnicowana, ale nie zhierarchizowana – tak określano uniwersalny ład kultury w społeczeństwie końca historii. Po końcu tej nadziei wyłania się kultura „uniwersalnie” różnicująca. Nowy uniwersalizm ma groźne oblicze: kultury narodowe i klasowe okazują się konfliktowe i konfliktujące. Stwierdzenie „współdzielimy kulturę” w coraz mniejszym stopniu znaczy, że „bierzemy udział w tym, co wspólne”, w coraz większym natomiast, że „wprowadzamy w nią podziały” i „wydzielamy ją dla siebie”. Kiedy dekadę temu powstało hasło „Kultura się liczy!”, znaczyło ono, że kultura ma znaczenie i że potrafi przynosić zyski. Dziś hasło to zaczyna brzmieć złowieszczo, sygnalizując jakieś samoistne, bezosobowe „odliczanie w szeregu” i związaną z tym gotowość „policzenia się z kimś”. Wiemy już zatem, że różnice kulturowe przekształcają się w hierarchie, hierarchie generują gniew, gniew jest akumulowany przez polityków. Jak doszło do tego, że wspólne różnicuje? Dlaczego różnice nie różnią się pięknie, lecz agresywnie? Jak i w jakim celu (powstrzymywanie? korygowanie? zmiana?) można te procesy analizować?
Powyższa diagnoza poddana zostanie weryfikacjom. Celem spotkań będzie znalezienie pytań pozwalających zrozumieć źródła skonfliktowania dzisiejszej kultury, sprawdzenie metod jej badania, zarysowanie praktyk innego jej współtworzenia. Analizować będziemy uplątanie kultury w symboliczną przemoc i jej podatność na sojusze z dyskursami przewagi. Zasadniczym materiałem seminariów staną się pryzmatyczne problemy polskiej kultury, czyli te wydarzenia/ teksty (powieści, filmy, opracowania naukowe), które działają rozszczepiająco na polskie społeczeństwo. Jako kontekst posłużą nam zróżnicowane teorie kultury masowej oraz teorie populizmu.
Novum naszych spotkań będzie silniejszy akcent położony na praktyki – analityczne, dyskusyjne, kreatywne (jak badać, jak prowadzić rozmowy, jak współtworzyć). W związku z tym każdy uczestnik seminarium będzie w ramach cyklu prezentować trzy prace:
- projekt ankiety/ sondy socjologicznej służącej zbadaniu wybranego zjawiska (preferencje kulturowe wybranej grupy, granice uczestnictwa, łączność/ rozłączność danej aktywności z innymi etc.);
- recenzja/ interpretacja wybranego zjawiska z zakresu „kultury (klasowo/ ideowo) obcej”;
- scenariusz/ projekt przedsięwzięcia kulturalnego (przekraczającego granice klasowe/ ideowe): gry (planszowej, terenowej), komiksu, filmu animowanego, piosenki, lekcji szkolnej, rozdziału w podręczniku etc.
Jedno seminarium każdego (podwójnego) spotkania zostanie poświęcone omówieniu zadań praktycznych wykonywanych przez kolejnych uczestników (układanie/ omawianie ankiety; metodologia i ideologia interpretacji; interpretowanie tekstów kultury o charakterze dyskryminującym; scenariusz).
Seminarium organizowane we współpracy ze Staromiejskim Domem Kultury.
UWAGA! Spotkania odbywają się poza Instytutem.
PROGRAM ZAJĘĆ:
1-2) 13 III 2018, spotkanie podwójne
Staromiejski Dom Kultury (Rynek Starego Miasta 2, Warszawa)
- Zagłada
– Jan Tomasz Gross, Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie (2008)
– artykuły Marka J. Chodakiewicza, Piotra Gontarczyka (dwa), Jana Żaryna z części „Strach” (s. 265-325) w zbiorze: Cena „Strachu”. Gross w oczach historyków. Wybór publikacji pod redakcją Roberta Jankowskiego. Fronda, Warszawa 2008;
– filmy Ida oraz Pokłosie (obowiązkowa lektura jednej recenzji z prasy prawicowej do każdego z obu filmów) - Zagłada. Dyskusja nad wykonanymi zadaniami:
- Recenzja wybranej książki (bądź partii książki) poświęconej problematyce relacji polsko-żydowskich – np.: Marek Jan Chodakiewicz, Po Zagładzie. Stosunki polsko-żydowskie 1944-1947 (2008); Wokół pogromu kieleckiego, pod red. Łukasza Kamińskiego i Jana Żaryna, Warszawa 2006 (tu np. tekst Bożeny Szaynok Spory o pogrom kielecki); Gabriel Kayzer, Klincz? Debata polsko-żydowska (Fronda 2017);
- Projekt ankiety dotyczącej wybranego problemu stosunków polsko-żydowskich (Jedwabne, pogrom kielecki, rok 1968, krzyże oświęcimskie, ustawa o IPN)
- Projekt INKLUZYWEGO wydarzenia kulturalnego dotyczącego Zagłady.
3-4) 27 III 2018, spotkanie podwójne
Staromiejski Dom Kultury (Rynek Starego Miasta 2, Warszawa)
- Żołnierze wyklęci
– jedna powieść do wyboru: Elżbieta Cherezińska, Legion; Sebastian Reńca, Z cienia. Powieść o żołnierzach wyklętych
– filmy: Obława
– Raport IPN: https://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/komunikaty/9989,Informacja-o-ustaleniach-koncowych-sledztwa-S-2802Zi-w-sprawie-pozbawienia-zycia.html#page - Żołnierze wyklęci. Omówienie zadań:
Dyskusja nad:
a) recenzją wybranej powieści (jednej z powyższych lub innej afirmatywnej książki dotyczącej „wyklętych”);
b) projektem ankiety/ sondy w sprawie;
c) scenariuszem przedsięwzięcia edukacyjnego/ kulturalnego.
5-6) 10 IV 2018, spotkanie podwójne
Rotacyjny Dom Kultury (Warszawa, ul. Jazdów 3/18, pierwszy domek fiński od strony pl. na Rozdrożu i Trasy Łazienkowskiej)
- Transformacje przed transformacją
Zajęcia pierwsze: Tożsamości jednostkowe i zbiorowe:
– Michał Siermiński, Dekada przełomu. Polska lewica opozycyjna 1968-1980. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2017; tu rozdział III: Adam Michnik – wychowawca narodu (s. 126-161; Zakończenie (s. 162-168).
– David Ost, Klęska „Solidarności”. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Przeł. Hanna Jankowska. MUZA, Warszawa 2007; tu rozdział: Demokracja i organizowanie gniewu, s. 43-92.2) - Zajęcia drugie: Pluralizm przed pluralizmem
a) Solidarność Walcząca:
– Jerzy Pietraszko, Terroryści i oszołomy. Wyd. Kontra, Wysoka 2007.
– Igor Janke, Twierdza. Solidarność Walcząca – podziemna armia. Wielka Litera, Warszawa 2015.
b) Punk, festiwal w Jarocinie:
– hasło w Wikipedii
– Michał Wasążnik, Robert Jarosz, Generacja. Korporacja Ha!art, Kraków 2010 [fragmenty do obejrzenia na stronie: http://ha.art.pl/prezentacje/29-projekty/1450-michal-wasaznik-robert-jarosz-generacja.html]
c) Trzeci obieg, artziny:
- Krzysztof Varga, Paweł Dunin-Wąsowicz: Parnas bis: słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku. Lampa i Iskra Boża, Warszawa 1998 – tu hasło: Art zine
d) Totart:
– Krzysztof Skiba, Paweł Konnak, Jarosław Janiszewski: Artyści, Wariaci, Anarchiści. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2010.
– Paweł Konnak: Karnawał profuzji. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2013.
– Tymon Tymański: ADHD. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013.
e) Pomarańczowa Alternatywa:
– Agata Bielik-Robson, Straceni inaczej. Dziwni trzydziestoletni i ich kłopoty z samookreśleniem. W zbiorze: Wojna pokoleń. Pod red. Piotra Nowaka. Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
– Pomarańczowa Alternatywa – Rewolucja Krasnoludków. Fundacja Pomarańczowa Alternatywa, Warszawa 2008.
– Kamiński Łukasz, Krasnoludki i żołnierze. Wrocławska opozycja lat osiemdziesiątych. „Pamięć i Przyszłość” nr 2/2008, s. 7-19.
– http://www.orangealternativemuseum.pl/#manifest-surrealizmu-socjalistycznego
7-8) 24 IV 2018, spotkanie podwójne
Rotacyjny Dom Kultury (Warszawa, ul. Jazdów 3/18, pierwszy domek fiński od strony pl. na Rozdrożu i Trasy Łazienkowskiej)
- Kresy, wysiedlenia, Ziemie Zachodnie
– Lektury:
Teresa Lubkiewicz-Urbanowicz „Boża Podszewka”
Stanisław Srokowski „Repatrianci”
– Filmy:
„Wołyń” i „Róża” Wojciecha Smarzowskiego
9-10) 8 V 2018, spotkanie podwójne
Rotacyjny Dom Kultury (Warszawa, ul. Jazdów 3/18, pierwszy domek fiński od strony pl. na Rozdrożu i Trasy Łazienkowskiej)
Lektury:
Andrzej Stasiuk – Opowieści Galicyjskie
Marcin Kącki – Lepperiada
Demirski/Strzępka – Sprawa Jakuba S
11-12) 30 V 2018, spotkanie podwójne
Rotacyjny Dom Kultury (Warszawa, ul. Jazdów 3/18, pierwszy domek fiński od strony pl. na Rozdrożu i Trasy Łazienkowskiej)
Praca
– Olga Gitkiewicz, Nie hańbi. Fundacja Instytutu Reportażu, Warszawa 2017
– Konrad Oprzędek, Polak sprzeda zmysły. Fundacja Instytutu Reportażu, Warszawa 2016
– Rafał Woś, To nie jest kraj dla pracowników. WAB, Warszawa 2017. Tu – dwa rozdziały końcowe, 5, 6: Co się stanie z naszą pracą? ŚWIAT oraz Co się stanie z naszą pracą? POLSKA.
Lektura dla chętnych (silnie związana z perspektywą feministyczną):
– Anna Wiatr, Betrojerinki. Reportaże o pracy opiekuńczej i (bez)nadziei. Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
Problematyka kolejnych seminariów (terminy i lokalizację spotkań podamy wkrótce):
* PRL jako projekt modernizacyjny i jako państwo niesuwerenne
* Emancypacja kobiet, gender, aborcja
* III RP jako model państwa
13-14) 12 VI 2018, spotkanie podwójne
…
Seminarium odbywa się co 2 tygodnie, we wtorki, w godzinach 17:00-20:00, począwszy od 13 marca 2018.
Seminarium organizowane we współpracy ze Staromiejskim Domem Kultury.
UWAGA! Spotkania odbywają się poza Instytutem.
Terminy spotkań:
2018: 13.03, 27.03, 10.04, 24.04, 8.05, 30.05 (wyjątkowo środa), 12.06
Ze względu na dobór lektur uczestnicy i uczestniczki seminarium powinni znać język angielski na poziomie rozumienia tekstu naukowego.
Obowiązują zapisy za pośrednictwem poniższego formularza, według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl.
Termin naboru mija 4 marca 2018.
Liczba miejsc ograniczona.
Udział w seminarium jest bezpłatny.
