Koncepcja i opieka merytoryczna: dr Anna Świętochowska
Współpraca: Izabela Jasińska
I. Zarys problematyki
Problematyka kultury i jej znaczenie dla rozwoju jest w ostatnich dwudziestu latach dość szeroko obecna w naukach społecznych. Szczególnym zainteresowaniem badaczy cieszy się znaczenie kultury dla rozwoju miast i regionów w kontekście podnoszenia ich atrakcyjności, lepszej jakości życia mieszkańców, rozwoju kapitałów: społecznego, kreatywnego, intelektualnego, a także powstawania przemysłów kreatywnych. Program Kultura i rozwój prowadzony w Instytucie Studiów Zaawansowanych od 2012 roku wpisuje się w nurt tych poszukiwań. Jego celem było przede wszystkim stworzenie mapy nowych praktyk kulturowych oraz scharakteryzowanie ich pod kątem oddziaływania prorozwojowego. Podstawowym założeniem programu było przekonanie, że rozwój jest zmianą jakościową i wynika z działania i interakcji podmiotów społecznych. Przy czym rozwój społeczny warunkuje rozwój gospodarczy i odwrotnie – oba komponenty współtworzą mechanizm napędzający „koło rozwoju”.
W trakcie programu Kultura i rozwój odbyły się liczne spotkania i dyskusje w formie seminariów i konferencji, co pozwoliło zgromadzić wokół inicjatywy wielu teoretyków i praktyków zajmujących się kulturą jako elementem życia społecznego i stworzyć dzięki temu cenne zaplecze intelektualne. Kolejnym etapem programu był przeprowadzony w 2015 roku ogólnopolski projekt badawczy Kultura i rozwój, w którym analizie poddano dwanaście inicjatyw kulturalnych pod kątem ich znaczenia dla rozwoju i którego finałem będzie publikacja naukowa w listopadzie 2016.
Działania prowadzone w ramach programu Kultura i rozwój pozwoliły rozpoznać, zrozumieć i opisać znaczenie kultury dla rozwoju, szczególnie w takich wymiarach jak budowanie poczucia wspólnoty, współodpowiedzialności i uczestnictwa, upodmiotowienia i rozwoju jednostek, stymulowania ich kreatywności, aktywności i dążenia do samorozwoju, a w konsekwencji również podnoszenia jakości życia. Jednakże zarówno obserwacje, jak i prowadzone rozmowy potwierdziły fakt, że obecny system sprawowania polityki kulturalnej – skoncentrowany na aktywności sektorowej – powoduje niemożność wykorzystania potencjału kultury dla rozwoju.
Trudno się oprzeć wrażeniu, że zapoczątkowany w Polsce ponad ćwierć wieku temu proces transformacji ominął dość skutecznie obszar działalności kulturalnej. W dalszym ciągu kultura pozostaje domeną publiczną, a dominujące instytucje – podległe administracji, kształtują strategię swoich działań w perspektywie zależności formalno-prawnej od organizatora nie dostrzegając szerszego pola znaczenia kultury. Pozostali aktorzy – organizacje pozarządowe, inicjatywy nieformalne mają z jednej strony zbyt małe zasoby i brak stabilności funkcjonowania, z drugiej zaś niestety często ich działanie co do istoty nie różni się niczym od specyfiki instytucji publicznych. Taki stan rzeczy wynika z kilku czynników: przede wszystkim jest to silne przyzwyczajenie do istniejących rozwiązań w zakresie zarządzania kulturą, ponadto brakuje wiedzy i rzetelnej, jakościowej oceny działań podmiotów funkcjonujących w tym obszarze, prowadzonej nie w oparciu o założenia organizacji, czy też organu ją finansującego, lecz na podstawie opinii potencjalnych adresatów prowadzonych działań.
II. Główne założenia
1. Celem Laboratorium jest wsparcie merytoryczne podmiotów działających w sferze kultury (w tym administracji publicznej), które podejmą wyzwanie dostosowania swojej działalności do wymogów współczesności i uwzględnią znaczenie kultury dla rozwoju.
2. Laboratorium jest kontynuacją programu Kultura i rozwój prowadzonego w Instytucie Studiów Zaawansowanych, opiera się na tych samych założeniach i wykorzystuje wiedzę wygenerowaną zarówno w trakcie spotkań seminaryjnych, jak i podczas realizacji projektu badawczego.
3. Laboratorium jest przestrzenią działań na rzecz procesu zmian, w którym kultura w Polsce zacznie być postrzegana i wykorzystywana jako nieodłączny element rozwoju, przy czym rozwój oznacza komplementarną zmianę jakościową, obejmującą zarówno sferę społeczną, jak i gospodarczą.
4. Laboratorium opiera się na koncepcji ekologii kultury, która zakłada, że o sile ekosystemu kultury decyduje różnorodność form aktywności kulturalnych, podejmowanych zarówno na poziomie profesjonalnym, jak i amatorskim.
5. W ramach Laboratorium podejmowane są działania zarówno na płaszczyźnie teoretycznej – polegającej na kreowaniu idei, wymianie wiedzy, poglądów, dobrych praktyk, jak i praktycznej – polegającej na implementacji rekomendowanych zmian w realnym środowisku.
6. Działania praktyczne podejmowane w ramach laboratorium będą miały charakter badań aktywizujących (badań w działaniu), opierających się na bezpośrednim kontakcie z badanymi i ich otoczeniem, przy założeniu, że proces badawczy towarzyszy zjawiskom społecznym, mającym swoją wewnętrzną logikę, a w konsekwencji może podlegać nieustannym modyfikacjom w zależności od potrzeb.
7. Realizacja celu będzie się odbywała poprzez:
- Generowanie i gromadzenie wiedzy
- Wsparcie instytucji, organizacji, organów administracji samorządowej i rządowej
- Prowadzenie badań aktywizujących
- Prowadzenie działań na rzecz wymiany dobrych praktyk
- Opracowywanie narzędzi ewaluacji
- Wsparcie przy tworzeniu dokumentów – statutów, regulaminów etc.
- Wspieranie procesów negocjacyjnych
Informacje:
W tej chwili nie prowadzimy naboru do Laboratorium. Zapisy będą uruchomiane w zależności od konkretnych tematów realizowanych w semestrze.
DR ANNA ŚWIĘTOCHOWSKA – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o zarządzaniu. Pracę doktorską pt. „Polityka kulturalna w środowiskach miejskich – maksymalizacja wartości i poszukiwanie konsensusu” obroniła z wyróżnieniem na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wśród jej zainteresowań badawczych znajdują się: związek kultury z rozwojem, teoria organizacji – w szczególności partycypacyjne modele zarządzania, a także problematyka wartości kultury rozumiana z perspektywy polityk publicznych. Sekretarz kwartalnika „Kultura i Rozwój”, a także członkini zespołu badawczego w programie Kultura i rozwój prowadzonym w Instytucie Studiów Zaawansowanych. Przez wiele lat zajmowała się aktywnie organizowaniem i prowadzeniem działalności kulturalnej (w ramach administracji publicznej, współpracy z instytucjami kultury, osobiście prowadzonej działalności gospodarczej, a także organizacji III sektora). Jest magistrem sztuki w specjalności muzyk instrumentalista. Ma duży dorobek artystyczny zwłaszcza w dziedzinie teatru – skomponowała muzykę do ponad 20 spektakli teatralnych wielokrotnie nagradzanych na festiwalach w kraju i za granicą, w roku 2007 otrzymała indywidualną nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za muzykę do spektaklu „Baldanders” Teatru Malabar Hotel.
Informacje dla studentek i studentów:
Terminy spotkań: zostaną podane w terminie późniejszym
W tej chwili nie prowadzimy naboru do Laboratorium. Zapisy zostaną uruchomiane w zależności od konkretnych tematów realizowanych w semestrze.
