Czym właściwie jest dzisiejszy feminizm? Jakie są jego główne cele, formy działania, wewnętrzne spory i różnice, dylematy i wyzwania? Czy powinno nas cieszyć, że idee ruchu zadomowiły się strukturach władzy („różnorodność” w korporacjach, czy „mainstreaming” w polityce i instytucjach Unii Europejskiej)? Czym są postfeminizm i nowy maternalizm – czy to formy feminizmu, czy przeciwnie – konserwatywnej reakcji? Kim są „sekstremiski” ze wschodu – Femen i Pussy Riot? I jak wygląda mapa polskiego feminizmu?
W pierwszym semestrze będziemy dalej drążyć pytanie o stosunek ruchów kobiecych do współczesnego kapitalizmu i globalizacji. Frazer i Eisenstein twierdzą, że feminizm został „uwiedziony” czy „połknięty” przez neoliberalizm, a nawet go uwiarygadnia. Czy rzeczywiście? Przedyskutujemy samą tezę (także na polskim gruncie) i głosy polemiczne (m.in. Funk i Walby). Zastanowimy się nad genderowym wymiarem polskiej transformacji, wejdziemy też głębiej w temat pracy opiekuńczej kobiet.
Wiosną zaczniemy podejmujemy drugi wielki temat współczesnego feminizmu: relacje między równością płci a wielokulturowością, czy szerzej – różnicą kulturową. Czy druga fala była – świadomie lub nie – rasistowska i neokolonialna? Co współczesny feminizm ma do powiedzenia kobietom religijnym? Czy dyskurs universalnych praw człowieka to trafny wybór dla feminizmu? Stawką jest odpowiedź na pytanie, czy współczesny ruch kobiecy jest ruchem globalnym. A może – wobec różnic kulturowych i ekonomicznych – zawsze pozostaje lokalny, głęboko wpisany w specyfikę kraju lub regionu?
UWAGA: Zapraszam zarówno uczestniczki i uczestników poprzednich cykli zajęć jak i osoby nowe. Konieczna jest dobra znajomość angielskiego (to ze względu na lektury). Udział w zajęciach wymaga znacznego zaangażowania – czytania jest sporo, a na koniec czeka Was prezentacja projektów grupowych opartych na własnych poszukiwaniach.
SEMESTR ZIMOWY:
1. Wprowadzenie do tematu
Oglądamy debatę:
“The future of feminism?”
2. Współczesny feminizm: lokalny, globalny, transnarodowy?
Do czytania:
• Sylvia Walby, The Future of Feminism (szczególnie: rozdziały 1-3, dla chętnych: 7-8).
Odwiedzamy:
feministyczne strony internetowe (na każdej spędzamy conajmniej pół godziny, orientujemy się w celach, przewodnich tematach; 1-2 artykuły dokładnie)
• European Women’s Lobby: http://www.womenlobby.org/
• Women Living Under Muslim Law: http://www.wluml.org/
• Feminist Majority Foundation: http://www.feminist.org/
• SLUTWALK: http://www.slutwalktoronto.com/
• UK-Feminista: www.femininista.org.ok
• FEMINISTING: http://www.Feministing.com
Wystąpienia na TED.COM (oglądamy przynajmniej 3):
• Courtney Martin: This isn’t her mother’s feminism
• Megan Kamerick: Women should represent women in media
• Sunitha Krishnan: The fight against sex slavery
• Sheryl WuDunn: Our century’s greatest injustice
• Shabana Basij-Rasikh: Dare to educate Afghan girls
Polecam też filmiki do oglądania na youtube (te lub lub inne kawałki o SLUT WALK):
oraz teksty:
• Rachelle Fawcett, “What constitutes an „Islamic feminism”, and where is it headed?”
http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2013/03/201332715585855781.html
(warto obejrzeć podlinkowane programy THE STREAM)
• N.T. Bagri “Where is India’s Feminist Movement Headed?”
3. Feminizm nad Wisłą (1): co robimy i jak się różnimy
Gościni: Agnieszka Grzybek
Do czytania:
• red. M.Fuszara, M. Grabowska, J. Mizielińska, J. Regulska, Współpraca czy konflikt?Państwo, Unia i kobiety – czytamy wstęp i reozdział Joanny Mizielińskiej: (Re)negocjowanie tożsamości. Wpływ rozszerzenia Unii Europejskiej na relacje w ramach ruchu kobiecego w Polsce (Warszawa 2008).
• Środa, Szczuka, Bratkowska. Trzy siostry – wywiad Piotra Pacewicza. “Wysokie Obcasy” z 1 sierpnia 2011: http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53662,10024181,Sroda__Szczuka_Bratkowska__Trzy_siostry.html?as=2
• Ewa Winnicka, Polskie feministki od 1989, “Polityka” z 17 września 2011: http://www.polityka.pl/spoleczenstwo/artykuly/1519544,1,polskie-feministki-od-1989-do-dzis.read#ixzz2dZvY3D8I
• Katarzyna Szumlewicz, Feministki wobec Transformacji: Ewolucja Ruchu w: red. J. Majmurek, P. Szumlewicz, Stracone Szanse? , Difin, Warszawa 2009. (skan tekstu).
• Magdalena Środa, Nie wszystkie feministki muszą być socjalistkami ekonomicznymi
http://www.feminoteka.pl/readarticle.php?article_id=420
• Joanna Erbel, Adam Ostolski: Dlaczego jesteśmy socjalistkami
http://www.krytykapolityczna.pl/Opinie/Erbel-Ostolski-Dlaczego-jestesmy-socjalistkami/menu-id-197.html
Do oglądania:
• Kraków potrzebuje feminizmu [krakowskie migawki] http://www.youtube.com/watch?v=fulhe_LqipI
• I warszawski Marsz Szmat / Warsaw Slut Walk http://www.youtube.com/watch?v=xQ_l8Nu_nhU
Kongres Kobiet
• filmik oficjalny: http://www.youtube.com/watch?v=DpxyuZfCw3c
• w relacji TVP http://www.youtube.com/watch?v=HkzRWUAx5QU
• I wersja mizo: http://www.youtube.com/watch?v=mE0jxKp_MG8
4. Feminizm nad Wisłą (2): porozmawiajmy o prawie do aborcji
Gościni: Claudia Snochowska Gonzalez
Do oglądania:
film dokumentalny: „Podziemne Państwo Kobiet” reż. Claudia Snochowska Gonzalez i Anna Zdrojewska
Dostęp:
http://video.anyfiles.pl/Podziemne+pa%C5%84stwo+kobiet/Kino+i+TV/video/34541 (bez konieczności rejestracji)
http://www.playtube.pl/57124-podziemne-panstwo-kobiet-2009-pl.html (z konieczną rejestracją).
Do czytania:
A jak Hipokryzja, red. Claudia Snochowska Gonzalez, Warszawa, O Matko, 2011 (polecam całość, zadane są teksty ze stron 1-75).
5. Feminizm nad Wisłą (3): porozmawiajmy o manifie
Gościni: Anna Piekutowska
Do czytania:
• 8 marca 2003. Manifesta http://porozumieniekobiet.home.pl/viewpage.php?page_id=1
(czytamy też inne rzeczy na stronie Porozumienia)
• Gazetka manifa – wydania z ostatnich lat
• Elżbieta Korolczuk, Manifa mon amour. http://www.pl.boell.org/downloads/O_Manifie_Korolczuk.pdf
• Anna Piekutowska: Manifa: Bilans zysków i strat (fragment pracy licencjackiej)
• Katarzyna Bratkowska, „O Polki ciało niepodległe!” Kontrowersje wokół plakatu i niepodległości. http://www.feminoteka.pl/readarticle.php?article_id=1264
• Agata Szczęśniak, Która Polka jest podległa?
http://www.feminoteka.pl/readarticle.php?article_id=1268
Do oglądania:
MANIFA 2013:
Prasówka:
• http://wyborcza.pl/1,76842,11324877,Manifa__Nie_dla_ksiezy__tak_dla_kobiet.html#TRrelSST
• http://wyborcza.pl/1,76842,11336578,Po_manifie__czyli_kto_jest_niepowazny_.html#TRrelSST
• http://wyborcza.pl/1,76842,11336526,Po_co_ta_Manifa_.html#TRrelSST
6. Feminizm i neoliberalizm (1): wracamy do rozmowy
Do czytania:
• POWTÓRKA: Nancy Fraser, Feminism, Capitalism and the Cunning of History (koniecznie), Hester Eisenstein, Feminism Seduced (dla chętnych)
• Ten sam argument w wersji pop: Naomi Klein, NO LOGO (rozdział 5)
• Polemika: Nanette Funk, Contra Fraser on Feminism and Neoliberalism, Hypatia, February 2013, Volume 28 (1): 179–196, (PDF).
• Do oglądania WYKŁAD (długi ale ciekawy zwłaszcza od ok. 23 minuty): Gail Dines, Neo-Liberalism and the Defanging of Feminism
• Dla tych co nie wiedzą co to jest „gender mainstreaming”:
http://www.gendertoolbox.org/toolbox/toolboxPO/5PO_Materialien/PDF_pl/5.1.1%20Gender%20Mainstreaming_pl.pdf
• Czytamy przynajmniej jeden z tych 2 tekstów:
• Susanne Schunter-Kleeman i Dieter Plehwe. Gender mainstreaming. Właczanie kobiet do neoliberalnej Europy.
http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0070schunter_plehwe.pdf
• Gundula Ludwig i Stephanie Wohl. Gender mainstreaming jako strategia neoliberalizacji. Współczesne transformacje rezimów płci – ponowne przemyślenia z perspektywy foucaultowskiej. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0111ludwig_wohl_gender_mainstr.pdf
Coś ekstra dla chętnych i zaawansowanych: Chandra Talpade Mohanty, Transnational Feminist Crossings: On Neoliberalism and Radical Critique, Signs Vol. 38, No. 4 (Summer 2013), pp. 967-991. (PDF)
Do oglądania:
• Sheryl Sandberg: Why we have too few women leaders: http://www.ted.com/talks/sheryl_sandberg_why_we_have_too_few_women_leaders.html
• Hanna Rosin: New data on the rise of women:
• Gayle Tzemach Lemmon: Women entrepreneurs, example not exception
SEMESTR LETNI:
19 II: Feminizm i neoliberalizm (2) – teraz Polska
Gościni: Katarzyna Kwiatkowska
Oglądamy: Dzień Kobiet, reż. Maria Sadowska (2013)
Czytamy: Elizabeth Dunn, Prywatyzując Polskę, Wydawnictwo KP 2008 (polecam całość ale omawiamy wstęp Davida Osta i rozdziały 1, 3, 5).
LEKTURY DODATKOWE:
• Kobiety na Zielonej wyspie. Kryzys w Polsce z perspektywy gender (Raport feminoteki, czytamy cały albo przynajmniej teksty Łapniewskiej i Kubisy) PDF dostępny TU: http:// www.feminoteka.pl/downloads/Kryzys_a%20kwestiegender_www.pdf
• Henryka Bochniarz w rozmowie z Agnieszką Kublik: Czas na spódnice, „Wysokie Obcasy”, 8 września 2012. (w necie jest pt. Henryka Bochniarz – mądrość, siła, kobieca solidarność) http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,12439056,Henryka_Bochniarz___madrosc__sila__kobieca_solidarnosc.html
• Henryka Bochniarz, My, panie z Lewiatana http://wyborcza.pl/1,75968,13753744,My__panie_z_Lewiatana___Henryka_Bochniarz_polemizuje.html
5 III – Queer i okolice
Gość: Tomasz Basiuk
Czytamy: teksty z antologii Teorie Wywrotowe. Antologia Przekładów, red. Agnieszka Gajewska (Poznań, 2012):
• Lee Edelman, Przyszłość to dziecięce mrzonki (to lektura główna)
• Michael Warner, Kłopotliwa normalność
• Judith Butler, Koniec różnicy seksualnej
• Kate Bornstein, Genderowy terror, genderowa furia
• Jose Esteban Munoz, Uwodząc Utopię (ważne bo to polemika z Edelmanem)
Lektura dodatkowa dla spragnionych systematycznego wykładu: Tomasz Basiuk, „Ruch LGBT i studia queer w USA” z książki w: Ameryka. Społeczeństwo, kultura, polityka. Cz. 3: str. 203-228, Wydawnictwo Adam Marszałek/Collegium Civitas, r. 2008 (PDF maszynopisu)
OGLĄDAMY:
Kampania KPH:
Miłość nie wyklucza:
Co Polacy myślą…:
Parada równości
Pożar tęczy na Marszu Niepodległości 2013
III Wybory Miss Trans, występ drag queen Kim Lee (15.06.2013r.)
http://www.youtube.com/ watch?v=E48XvYCgn8I
19 III – Konserwatyzm, maternalizm, opieka
Gościni: Anna Zdrojewska
Odwiedzamy strony (na każdej spędzamy dłuższą chwilę…):
• http://www.momsrising.org/
• http://fundacjamama.pl/
• http://www.mamania.pl/
• http://matkatylkojedna.blogspot.com/
• http://blogi-mam.blogspot.com/
Czytamy:
• Elisabeth Badinter, Konflikt: kobieta i matka (polecam całość, ale omawiamy str. 31-108) – (lektura główna do dyskusji)
• Susan Douglas and Meredith Michaels, The New Momism
• Renata Hryciuk, Elżbieta Korolczuk, “Pożegnanie z Matką Polką” (wstęp do ich książki pod tym samym tytułem, Warszawa, 2012 – skan)
• Gośka Maciejewska, Marcin Marszałek, Płeć, państwo i gospodarka. Refleksje nad pracą opiekuńczą, „Recykling Idei”, Nr 13 lato 2012, str. 22-28.
• Arlie Russell Hochschild, Za Kulisami wolnego rynku: opiekunki i surogatki, „Recykling Idei”, Nr 13 lato 2012, str. 66-76 (polecam też inne teksty z tego numeru)
Lektura dodatkowa dla fanatyków tematu: Naomi Mezey, Against The New Maternalism, Michigan Journal of Gender and Law, vol.18, 2012, pp. 229-296. http:// scholarship.law.georgetown.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1626&c…)
16 IV – Postfeminizm?
Oglądamy (wedle uznania): Dziennik Bridget Jones (2001); Juno (2007); Baby Mama (2008)
Czytamy:
• Fragmenty książki: Interrogating Postfeminism, Tasker & Negra eds. (2007): czytamy: Introduction by Yvonne Tasker and Diane Negra: Feminist Politics and Postfeminist Culture; Angela Mc Robbie Postfeminism and Popular Culture (pdf) (uwaga: McRobbie to główna lektura)
• Jane Maree Maher, „Eggs in Many Baskets”: Juno (2007), Baby Mama (2008) and the New Intimacies of Reproduction. (PDF)
Dodatkowo jeśli ktoś nie czytał(a) – lektury z dawnych zajęć:
• Ariel Levy, Female Chauvinist Pigs (Chapter 1 – pp. 7-45)
• Susan Faludi, Preface to Anniversary Fifteenth edition of BACKLASH
• Ruth Rosen, Sisterhood to Superwoman + Epilogue (395-344 from The World Split Open – pdf)
• Oraz mój tekst „Od feminizmu do McBealizmu…” (Świat bez kobiet).
30 IV – Szczęście jest przereklamowane
Oglądamy:
• Wykład: Barbara Ehrenreich – How Positive Thinking Undermines… http://www.youtube.com/watch?v=KvwyhSeLZT8
• FILM: Little Miss Sunshine (2006)
• Dokument: Pink Ribbons Inc. (2011) (całość wisi na youtube)
• Kilka odcinków serialu HBO “GIRLS”
Czytamy:
• Barbara Ehrenreich, fragment książki Bright-Sided (PDF)
• Judith Halberstam, The Queer Art of Failure (wstęp i wybrane rozdziały)
14 V – Feminizm a tożsamość kulturowa (i religijna), czyli dylematy wielokulturowości
Oglądamy:
• FILM „OPPRESSED MAJORITY” http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/ 1,114871,15426471.html
Czytamy:
• Richard Seymour, Feminism can save France from Islam: that’s the real message of Majorité Opprimée, The Guardian 13 Feb 2013. http://www.theguardian.com/ commentisfree/2014/feb/13/feminism-france-islam-majorite-opprimee-racism
• Susan Moller Okin, Is Multiculturalism Bad for Women? http://new.bostonreview.net/ BR22.5/okin.html
• Martha Nussbaum, A Plea for Difficulty i inne polemiki z Okin (pdf)
• Scott, Joan Wallach, The Politics of the Veil (2007) – Introduction and chapter 1 (pdf)
• Agata Bielik Robson, Konfuzje lewicy http://www.krytykapolityczna.pl/felietony/ 20131129/konfuzje-lewicy
• Kinga Dunin, Co powiedziała Butler • http://www.krytykapolityczna.pl/felietony/20131202/co-powiedziala-butler
• Agata Bielik Robson, Konfuzje lewicy- część 2 http://www.krytykapolityczna.pl/ felietony/20131210/konfuzje-lewicy-czesc-2
28 V – Feminizm, tożsamość kulturowa, religia – teraz Polska
Gość: Zuzanna Radzik
Do oglądania: dowolny wykład lub wystąpienie publiczne księdza Oko lub posłanki Beaty Kempy
Do czytania:
• Agnieszka Graff, Efekt Magmy, czyli o szczególnej roli Kościoła… Tekst jest w książce Magma lub tu: http://www.pl.boell.org/downloads/A.Graff_Magma_czyli_o_Kosciele.pdf
• Monika Bobako, Feminizm i pułapka religiofobii (https://www.academia.edu/4987133/ Feminizm_i_pulapka_religiofobii),
• “GENDER – CYWILIZACJA ŚMIERCI”, Maria Ryś i Małgorzata Walaszczyk (pdf)
• Zuzanna Radzik, Przepis na Wroga http://tygodnik.onet.pl/wiara/skad-sie-bierze-nagonka-na-gender-czyli-przepis-na-wroga/z8kkm
• oraz… dowolnie wybrane teksty o wojnie z gender na stronie Dziennika Opinii…
11 VI – Temat zajęć do ustalenia
(Jeszcze o religii i współnocie, albo omawiamy „Płeć powstania warszawskiego” Weroniki Grzebalskiej, albo bell hooks, albo Nancy Fraser… )
Informacje dla studentek i studentów:
Seminarium odbywa się co dwa tygodnie, w środy, w godzinach 18.00–19.30, począwszy od 16 października 2013.
Seminarium roczne, terminy spotkań w semestrze zimowym:
2013: 16, 30 X; 13, 27 XI, 11 XII;
2014: 8, 22 I.
Terminy spotkań w semestrze letnim:
2014: 19 II; 5, 19 III; 16, 30 IV; 14, 28 V; 11 VI.
Ze względu na dobór lektur uczestniczki i uczestnicy seminarium powinni znać dobrze język angielski.
Obowiązują zapisy według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl. Termin naboru mija 29 września 2013. Liczba miejsc ograniczona. Udział w seminarium jest bezpłatny.
dr Agnieszka GRAFF – kulturoznawczyni, amerykanistka, feministka. Współzałożycielka Porozumienia Kobiet 8 Marca, członkini Rady Kongresu Kobiet Polskich, członkini zespołu Krytyki Politycznej. Teksty naukowe i publicystyczne ogłaszała m.in. w „Res Publice Nowej”, „Dialogu”, „Krytyce Politycznej”, „Gazecie Wyborczej” i „Wysokich Obcasach”, „Public Culture”, „Feminist Studies”, „The Guardian”. Pracuje w Ośrodku Studiów Amerykańskich UW i wykłada na warszawskich studiach podyplomowych Gender Studies. Jej książkaŚwiat bez kobiet (W.A.B. 2001) to jedna z najważniejszych pozycji w polskiej literaturze feministycznej. Analizuje mechanizmy stopniowego wykluczania kobiecego głosu ze sfery publicznej w warunkach ustrojowej transformacji. W ostatnich pracach zwraca szczególną uwagę na przenikanie się dyskursu płci z narracjami nacjonalistycznymi (np. antysemityzmem) i rasowymi. W 2008 roku wydała książkę Rykoszetem. W wydawnictwie Krytyki Politycznej ukazała się jej książka Magma (2011).
