STUDIUM KULTURY SPOŁECZNEJ
maj-czerwiec 2018
Kultura współczesna zmienia się pod wpływem praktyk artystycznych wykraczających poza indywidualną twórczość nastawioną na dostarczanie artefaktów, przeznaczonych do interpretacji. Znakowość zastępowana zostaje przez materialność, kontemplacja przez oddziaływanie afektywne, dyskurs przez performatyw – czynienie faktów w rzeczywistości. Twórcy i twórczynie kreują sytuacje społeczne, organizują zdarzenia, bezpośrednio wpływające na uczestników, którzy stają się podmiotami współtworzącymi sztukę i którzy ulegają przemianie.
Praktyki te wyłoniły się w środowiskach animatorów i animatorek kultury, twórców i twórczyń wyrosłych z doświadczeń edukacji kulturalnej, pedagogiki i resocjalizacji poprzez sztukę, funkcjonujących poza głównym – instytucjonalnym – nurtem kultury lub na jego obrzeżach (w domach kultury, w działach edukacji centralnych i samorządowych instytucji artystycznych lub na wydziałach uniwersyteckich). Składają się one na zbiór podejść do działań kulturalnych i namysłu nad nimi, w ramach którego uaktywniły się takie nurty artystyczne jak teatr uczestnictwa, teatr empatii, sztuka partycypacyjna, sztuka ze społecznością czy sztuka oddziałująca na zbiorowość, kreowana w ramach społecznie zaangażowanych instytucji. Zbiór ten – za badaczami takimi jak Pascal Gielen – roboczo nazywamy „kulturą społeczną” i rozpoznajemy jako „autonomiczny (…) obieg praktyk i instytucji kultury, obszar oddolnej, zorganizowanej, społecznej wytwórczości kulturalnej, cechujący się odmiennym od głównonurtowego podejściem do praktyk artystycznych, definiowaniem funkcji kultury, strukturyzowaniem organizacji działających w tym polu” (Igor Stokfiszewski, Wokół kultury społecznej). Studium kultury społecznej stawia sobie za cel popularyzowanie wymienionych praktyk, przekazywanie wiedzy o nich oraz umiejętności ich realizowania.
Program studium poświęcony jest pozainstytucjonalnym i instytucjonalnym praktykom artystycznym, które łączy perspektywa podejmowania pracy o charakterze uczestniczącym, oddziałującym wspólnotowo oraz wpływającym na rzeczywistość społeczną. Zależy nam na uwrażliwieniu uczestników i uczestniczek na takie podejście do kultury, w którym świadome rozpoznanie bliskiego otoczenia, w jakim działają twórcy, organizacje i instytucje, poskutkuje propozycjami artystycznymi, animacyjnymi, czy zmianami w sposobie funkcjonowania organizacji zorientowanymi na upodmiotowienie, partycypację i transformację uwzględniającą specyfikę wszystkich aktorów zmiany.
Będziemy rozmawiać o empatii niezbędnej do pracy z ludźmi, nasłuchu społecznym umożliwiającym nowe rozpoznania, procesie i długim trwaniu, a także o wyobraźni twórcy i animatora oraz o odwadze instytucji.
Studium kieruje swój program do osób działających w obszarze kultury, w roli twórczej – jako artyści i artystki rożnych dziedzin, jak i w roli menedżerskiej – jako organizatorzy i organizatorki, animatorzy i prowadzący instytucje kultury.
Do współpracy zaprosiliśmy artystki, kuratorów i menedżerów kultury, mających wieloletnie doświadczenie w praktykowania „kultury społecznej”, łączących wyjątkowe osiągnięcia twórcze z systematycznie rozwijaną refleksją na temat procesów towarzyszących takim praktykom.
W 2017 roku zajęcia SKS prowadzili Dorota Ogrodzka, Karolina Pluta, Radek Kaliski (Moduł: Teatr Empatii), Szymon Pietrasiewicz, Agnieszka Ziętek, Arek Pasożyt (Moduł: Instytucja zaangażowana), Jaśmina Wójcik i Igor Stokfiszewski (Moduł: Sztuka ze społecznością).
POBIERZ KOMPENDIUM 1. EDYCJI STUDIUM (2017):
PROGRAM WIOSNA 2018
W programie wiosennym proponujemy rozwinięcie modułu Teatr Empatii, prowadzonego przez Laboratorium Społeczno-Teatralne w Warszawie.
Serdecznie zapraszamy zarówno słuchaczy i słuchaczki studium z 2017 roku, jak i nowe osoby.
I. TEATR EMPATII – Interwencje publiczne. Między empatią a prowokacją.
12 maja, sobota, 10.00–15.00
miejsce: Jewish Community Center, ul. Chmielna 9a (budynek w podwórzu, dogodne przejście przez bramę pod adresem Chmielna 11)
13 maja, niedziela, 10.00–15.00
miejsce: Marzyciele i Rzemieślnicy. Dom Innowacji Społecznych, ul. Bracka 25, III p. (wjazd na 3. piętro windą z głównego holu, tuż za księgarnią)
Tim Etchells, założyciel teatru Forced Enterteinment napisał w swojej książce, że teatr i performans są dla społeczeństwa jak koktajl Mołotowa oraz jak nawigacja GPS. Ta podwójna, niejednoznaczna metafora pozwala myśleć o teatrze, jak o aktywnym narzędziu, które z jednej strony rozsadza zastane struktury, z drugiej zaś prowadzi w kierunku nowych odkryć, myśli, idei, rozwiązań. Idąc tym tropem proponujemy warsztat, w ramach którego będziemy projektować i realizować performatywne działania publiczne, interwencje w przestrzeni miasta, a potem omawiać je i dyskutować, oraz fantazjować na temat potencjalnych rozwinięć.
Punktem wyjścia będą ważne dla każdej i każdego z nas pytania, miejsca i sprawy społeczne, które nas drażnią, poruszają. Chęć podróży w kierunku nowego rozwiązania, wypracowania „urządzenia artystyczno-społecznego” lub pragnienie rozbicia „zbyt gładkiej powierzchni” przestrzeni publicznej. Horyzontem tych działań z jednej strony uczynimy empatię społeczną, z drugiej zaś chęć zmiany i prowokacji. W naszej pracy raczej niż na spektakularne i skomplikowane mechanizmy stawiać będziemy na ich gruntowne przemyślenie i opracowanie konceptu.
Prowadzenie: Dorota Ogrodzka, Radek Kaliski
Laboratorium Teatralno-Społeczne, Stowarzyszenie Pedagogów Teatru
II. TEATR EMPATII – Wyspy. Teatralne laboratorium geografii społecznej.
8 czerwca, piątek, 17.00–21.00
9 czerwca, sobota, 10.00–15.00
miejsce: LUB LAB, ul. Lubelska 32
W sezonie 2017/18 Laboratorium Teatralno-Społeczne pracuje nad nowym spektaklem-działaniem. Punktem wyjścia jest dla nas figura wyspy i towarzyszące jej fantazmaty: izolacji, utopii, alternatywnego porządku społecznego, ucieczki, hermetyczności. Z jednej strony studiujemy realne historie współczesnych wysp, które są terenem dramatycznych wydarzeń, związanych z kryzysem uchodźczym lub atakami terrorystycznymi (Lampedusa, Utoya). Z drugiej patrzymy na nasze społeczeństwo, jak na rzeczywistość podzieloną, pogrupowaną, złożoną z grup i środowisk nierzadko oddzielonych od siebie, skoncentrowanych na wewnętrznym porządku i przetrwaniu. Figura wyspy dostarcza inspirujących metafor, które prowadzą ku diagnozom i hipotezom godnym rozważenia. W trakcie warsztatu chcemy zaprosić uczestników i uczestniczki do wspólnego testowania wypracowanych przez nas w toku pracy działań, a także do dalszego researchu i tworzenia w oparciu o zgromadzone przez nas materiały dramaturgiczne. Pytanie: jak wyglądałaby Twoja wyspa dodatkowo poprowadzi nas w kierunku pracy skoncentrowanej na odkrywaniu i performowaniu własnych fantazji społeczno-politycznych.
Druga część warsztatu organizowanego w piątek odbędzie się w ramach cyklicznego działania LST Bezs(c)enna noc i jest otwarta dla osób spoza studium.
Program:
8 czerwca, piątek, godz. 17.00–19.00: Zajęcia warsztatowe dla słuchaczy i słuchaczek Studium
godz. 19.00–21.00: Bezs(c)enna noc. Performance i społeczeństwo Czy teatr i performans są językiem zaangażowania? Czy „zmiana”, „interwencja” to dobre i adekwatne słowa? Czy praca laboratoryjna może prowadzić do publicznych efektów? Laboratorium Teatralno-Społeczne będzie dzielić się swoimi refleksjami i fragmentami pracy, mierząc się z tymi pytaniami!
9 czerwca, sobota godz. 10.00–15.00: Zajęcia warsztatowe dla słuchaczy i słuchaczek Studium
Prowadzenie: Dorota Ogrodzka, Karolina Pluta
Laboratorium Teatralno-Społeczne, Stowarzyszenie Pedagogów Teatru
PROWADZĄCY:
Dorota Ogrodzka – pedagożka teatru, reżyserka, animatorka kultury i badaczka teatru. Prezeska Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, z którym prowadzi niezależne miejsce teatralne na warszawskiej Pradze: Lub/Lab oraz realizuje autorskie projekty artystyczno-społeczne i edukacyjne. Naukowo związana była przez lata z Instytutem Kultury Polskiej UW, gdzie pisała doktorat i gdzie od 10 lat prowadzi zajęcia. Stale współpracuje z Instytutem Teatralnym im. Z.Raszewskiego. Założycielka i reżyserka Laboratorium Teatralno-Społecznego, stypendystka MKiDN. Reżyserowała takie spektakle jak „Stan Wyjątkowy”( Muzeum Historii Żydów Polskich, Teatr Powszechny im. Z. Hubnera), „Oburzajcie się!”, „’89”, „Skąpo”, „Krótki przewodnik nierówności:Bieda” (Teatr Polski im. H. Konieczki w Bydgoszczy), „Kurs Bezpieczeństwa i higieny społeczeństwa”, „Empatia” (Laboratorium Teatralno-Społeczne). Członkini Kolektywu Terenowego. Prze cztery lata pracowała w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, gdzie założyła I prowadziła Młodą Scenę, reżyserowała spektakle i akcje performatywne, była kuratorką programu edukacyjno-artystycznego. Jest współorganizatorką festiwalu Slot Art, członkinią rady Slot, kuratorką programu warsztatowego.Współpracuje z wieloma organizacjami instytucjami kultury m.in. Towarzystwem Inicjatyw Twórczych ę, Szkołą Liderów, Krytyką Polityczną, Fundacją Sto Pociech, oraz z licznymi polskimi teatrami. Pisze i publikuje teksty dotyczące teatru, przestrzeni publicznej i sztuki społecznej.
Radek Kaliski – aktor, instruktor teatralny, trener wystąpień publicznych, redaktor. W 1997 roku ukończył Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku (warszawska AT). Przez kilka lat pracował w teatrach, później prowadził m.in. różnego rodzaju stałe warsztaty teatralne z trudną młodzieżą, dziećmi, dorosłymi, nauczycielami, w ośrodkach uzależnień. Od 2013 do 2017 roku w Teatrze Ochoty prowadził stałą grupę teatralną dla dorosłych, z którą pracował w nurcie pedagogiki teatru. W ramach działań warsztatowych i teatralnych pracuje ze Stowarzyszeniem Pedagogów Teatru (Laboratorium Teatralno-Społeczne), Fundacją DramaWay, TR Warszawa, Towarzystwem Inicjatyw Twórczych Ę. Ostatnio intensywnie rozwija swoje zainteresowania w obszarze teatru zaangażowanego społecznie (Teatr Forum).
Karolina Pluta – animatorka kultury, pedagożka teatru, performerka, członkini zarządu Stowarzyszenie Pedagogów Teatru. Studiowała polonistykę i stosowane nauki społeczne na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyła Szkołę Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP i kurs artcoachingu. Autorka projektów społecznych i materiałów edukacyjnych dla animatorów kultury, bibliotekarek i nauczycieli. Prowadzi autorskie warsztaty Błąd w sztuce czyli jak mówimy i myślimy o porażkach. W Stowarzyszeniu Pedagogów Teatru koordynuje projekt Kierunek Teatr, prowadzi oraz wymyśla warsztaty i działania teatralne. Przez wiele lat była związana z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę”, w którym m.in. zarządzała pracą sieci Latający Animatorzy Kultury i Latający Socjologowie, wspierała projekty skierowane do seniorów i grup międzypokoleniowych. Współpracuje m.in. z Instytutem Teatralnym m.in. jako tutorka w programach edukacyjnych, Warszawską Operą Kameralną, Teatrem Studio w Warszawie. Współtwórczyni Laboratorium Teatralno-Społecznego.
III. INSTYTUCJA ZAANGAŻOWANA – Praska Biblioteka Sąsiedzka – instytucja kultury tworzona oddolnie
16-17 czerwca, sobota-niedziela, 10.00–15.00
miejsce: Praska Biblioteka Sąsiedzka, Centrum Kreatywności Targowa Warszawa, ul. Targowa 56
Trzeci moduł Studium poświęcimy tematowi samoorganizacji w kulturze i warunkom potrzebnym do działania instytucji kultury tworzonej oddolnie. Praska Biblioteka Sąsiedzka jest inicjatywą społeczno-kulturalną działającą od 2012 roku na warszawskiej Pradze Północ, nastawioną przede wszystkim na wspieranie osób w trudnej sytuacji życiowej, realizującą projekty o charakterze społecznym i artystycznym, poczynając od mikro działań w najbliższym sąsiedztwie, przez codzienną aktywność w ramach programu Rewitalizacji Pragi, po duże akcje jak współorganizacja Otwartej Ząbkowskiej, czy rozwój bibliotek więziennych w projekcie „Książki w pudle”.
Biblioteka Sąsiedzka to żywa instytucja kultury, którą można zorganizować w każdym dowolnym miejscu i środowisku. Jest sposobem na animację środowiskową, wspiera samodzielność i odpowiedzialność obywatelską, uczy odpowiedzialności społecznej, umożliwia kreacje artystyczne oraz daje poczucie sprawstwa.
„PBS jest ściśle związana z Pragą Północ, dzielnicą specyficzną: gdzie czas płynie trochę wolniej, gdzie sąsiedzi się znają i lubią razem spędzać czas, ale tez czują się wykluczeni i nieufni wobec zewnętrznego świata. Ta nieufność często jest barierą w integracji i awansie społecznym. Wierzymy, że działalność edukacyjno-kulturalna kierowana bezpośrednio do tej grupy mieszkańców pomoże przełamywać opory wobec obcych i jednocześnie zachęci prażan do poszukiwania i rozwijania swej tożsamości kulturowej”. [www.twoja-praga.pl]
Program:
1/ Podczas dwudniowych zajęć porozmawiamy o tym od czego zacząć lokalne działania, co to jest diagnoza potrzeb środowiska i jak się za nią zabrać, po co nam własne miejsce/siedziba. Opowiemy o programie (czasem o jego braku) Praskiej Biblioteki Sąsiedzkiej, na czym polega zapraszanie mieszkańców do współtworzenia, na ile udaje się aktywizacja niezaangażowanych i że nie zawsze mamy poczucie sukcesu.
2/ Biblioteki Sąsiedzkie i ich praska historia – krótki spacer po miejscach na warszawskiej Pradze, gdzie działała lub nadal działa Praska Biblioteka Sąsiedzka.
3/ Zaproszenie do wspólnego działania przy wybranych akcjach i projektach Praskiej Biblioteli Sąsiedzkiej:
• Szafa pełna kultury,
• Bunt Czytaczy, Odsłona II podczas Festiwalu Otwarta Ząbkowska,
• Czytelnia na Bazarze Różyckiego.
Chętne osoby będą mogły włączyć się w przygotowanie najbliższych akcji PBS lub zaproponować własne pomysły w ramach podjętych projektów biblioteki.
Prowadzenie: Maria Dąbrowska-Majewska, Weronika Majewska, Zofia Iwanicka
PROWADZĄCE:
Maria Dąbrowska-Majewska – prezeska Fundacji Zmiana, współautorka projektów Książki w Pudle (umożliwienie dostępu do kultury osadzonym, książka, jako bilet wstępu do kultury) oraz Bibliotek Sąsiedzkich (miejsca/instytucje kultury przyszłości). Animatorka społeczno-kulturalna, zaangażowana także w działania rewitalizacyjne na warszawskiej Pradze, laureatka Medalu Św. Jerzego.
Weronika Majewska – powołała kooperatywę „Zwierz się”, prowadzi nieustanny dialog artystyczny z książkami w mieście, autorka koncepcji wizualnych Fundacji Zmiana, prowadziła cykl zajęć artystycznych z osadzonymi „Kamień, papier, książka”. Absolwentka warszawskiej ASP Wydziału Nowe Media. Koordynuje działania festiwalu Otwarta Ząbkowska.
Zofia Iwanicka – autorka wizualizacji projektów społecznych, współpracowała z wieloma instytucjami i organizacjami pozarządowymi; specjalizuje się w technice i sztuce operatorskiej (realizacja wideo); zajmuje się również projektowaniem książek. Koordynuje projekt R6, czyli cykl działań artystyczno-społecznych przy Ratuszowej 6.
__________________________________
Organizator:
Instytut Studiów Zaawansowanych
ul. Jasna 10 lok. 3, Warszawa
tel. 225056690
Projekt dofinansowany ze środków Miasta Stołecznego Warszawa.
