Celem tego seminarium będzie nowa lektura Hegla, zmierzająca do uchwycenia jego specyficznej metafizyki doczesności, która – jak sądzimy – inauguruje nowoczesne myślenie o świecie immanentnym. Zamiarem Hegla jest „zniesienie religii w filozofii“, co jednocześnie oznacza przekład idei transcendencji na kategorie światowe, ale w taki sposób, by nic w tym tłumaczeniu nie uległo zatracie; albo, słowami samego Hegla, by wszystkie „skarby oddane niebu“ wróciły na powierzchnię ziemi nietknięte. W tym też sensie jest Hegel pierwszym myślicielem ziemskiej pleromy, czyli immanencji prawdziwie pełnej i bogatej, gdzie każdy byt skończony uzyskuje prawo do autoafirmacji i do udziału w nieskończoności. Jego filozofia nie jest jednak prostym ateizmem, lecz a-teizmem, który zachowuje pamięć (Erinnerung) o zniesionej transcendencji – między innymi po to także, by nigdy już nie odtworzyła się ona w tradycyjnej religijnej postaci Boga.
Seminarium to stawia sobie za cel ukazanie aktualności myśli Hegla jako najbardziej udanego nowoczesnego projektu realizującego filozofię bogatej immanencji, wolnego od błędów linii Nietzscheańskiej (ciągnącej się przez Bataille’a po Deleuze’a), z których za najpoważniejszy uważamy eliminację metody dialektycznej. Zamysł Hegla polega na tym, by stworzyć filozofię, która ugruntuje nowoczesny stosunek podmiotu do bytu, zawierający dialektyczne napięcie między afirmacją a krytyką. Jej celem jest wypracowanie idei nowej podmiotowości, zdolnej do uniesienia własnej kondycji skończonej, ale bez rezygnacji z aktywnych dążeń do ideałów, które język religijny zwykł deponować w obrazie tego, co absolutne i nieskończone. Idąc za intencjami Hegla, postaramy się pokazać, jak jego krytyka „złej skończoności“ antycypuje współczesną filozofię „immanencji ubogiej“, zdominowanej przez redukcyjne pojęcie materializmu i deterministycznego naturalizmu – i daje w zamian coś znacznie ciekawszego: prawdziwie pełen świat, w którym moglibyśmy się odnaleźć jako wolne podmioty, nie płacąc za ten brak wyobcowania rezygnacją z krytycznych roszczeń wobec bytu (podczas gdy taka właśnie cena wpisana jest w model immanencji Nietzscheańskiej).
Przedmiotem naszej analizy uczynimy w pierwszym rzędzie te teksty z różnych etapów rozwoju Hegla, w których projektuje on przejście od transcendencji do immanencji, czyli translację chrześcijaństwa na język filozofii: od wczesnego eseju „Duch chrześcijaństwa i jego los“, przez Fenomenologię ducha, Encyklopedię, aż po najpóźniejsze Wykłady z filozofii religii. W następnym rzucie zajmiemy się komentarzami, które koncentrują się na Heglowskiej relacji między religią a filozofią: Emila Fackenheima, Jacquesa Derridy, Wernera Hamachera, Catherine Malabou, Slavoja Zizka oraz Alexandra Glenna Magee.
Sylabus:
1. Wprowadzenie oraz dwa teksty do dyskusji wstępnej: Agata Bielik- Robson, „The God of Luria, Hegel, Schelling. The Divine Contraction and the Modern Metaphysics of Finitude”; Maciej Sosnowski, „…przypadkowość, arbitralność, bezład… O pojednaniu religii i filozofii w myśli G. W. F. Hegla“
2. G. W. F. Hegel, „Duch chrześcijaństwa i jego los”, Wczesne pisma teologiczne (Znak 1999, str. 278-298; 338-408)
3. G. W. F. Hegel, Fenomenologia ducha (Warszawa 2002, str. 472-517)
4. G. W. F. Hegel, Encyklopedia nauk filozoficznych (Warszawa 1990, str. 557-585)
5. G. W. F. Hegel, Wykłady z filozofii religii (Warszawa 2007, str. 229-364)
6. Emil Fackenheim, The Religious Dimension of Hegel’s Thought
7. Jacques Derrida, Glas (str. 236-248)
8. Werner Hamacher, Pleroma. Reading in Hegel ( str. 82-142)
9. Catherine Malabou, The Future of Hegel (str. 79-130)
10.Slavoj Zizek, Less than Nothing. Hegel and the Shadow of Dialectical Materialism
Lektura pomocnicza:
Alexander Glenn Magee, Hegel and the Hermetic Thought
Informacje dla studentek i studentów:
Seminarium odbywa się co 2 tygodnie, we wtorki, w godzinach 17.00-20.00, począwszy od 21 października 2014.
Terminy spotkań:
2014: 21.10, 4.11, 18.11, 2.12, 16.12;
2015: 13.01, 20.01.
Ze względu na dobór lektur uczestnicy i uczestniczki seminarium powinni znać język angielski na poziomie rozumienia tekstu naukowego. Obowiązują zapisy według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl.
Termin naboru mija 2 października 2014.
Liczba miejsc ograniczona.
Udział w seminarium jest bezpłatny.
prof. Agata Bielik-Robson – polska filozofka. Pracuje na Wydziale Teologii Uniwersytetu w Nottingham, jest członkinią Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Od lat współpracująca ze Stowarzyszeniem im. Stanisława Brzozowskiego, wielokrotnie publikowała w Wydawnictwie Krytyki Politycznej i piśmie „Krytyka Polityczna”. Autorka książek, m.in.: Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje (Universitas 2008), „Na pustyni”. Kryptoteologie późnej nowoczesności (Universitas 2008), The Saving Lie: Harold Bloom and Deconstruction (Northwestern University Press, 2011).
dr Maciej Sosnowski – filozof, adiunkt w Instytucie Filozofii PAN. Autor Pokochać dialektykę. O pojęciu miłości w filozofii spekulatywnej z nieustającym odniesieniem do Sørena Kierkegaard.
