Od dekady przekonujemy się, że racjonalnie formułowane i ustalane zasady są dla współczesnej demokracji niewystarczające. Państwo w coraz większym stopniu uwzględnia – to znaczy przyznaje, że istnieją i włącza do polityki – emocje społeczne. Niepokój, gniew, lęk, wściekłość, wstyd czy duma są poddawane zarządzaniu i włączane w kształtowanie podmiotów zbiorowych. Rodzi to jednak poważny problem: za sprawą emocji demokracja staje się bardziej egalitarna, ale też bardziej niestabilna. Polityczna większość ma charakter nietrwały, wyłaniając się jako produkt polityki afektywnej wytwarzany poprzez zarządzanie emocjami.
W tej sytuacji zapytać należy, skąd biorą się społeczne emocje. Dla znalezienia odpowiedzi proponuję przyjąć podwójne założenie – że umiejętności doświadczania i wyrażania emocji są nabywane (a nie wrodzone) oraz że emocje mają swoją historię. Mówiąc inaczej: uczymy się, jak sobie radzić z emocjami w społecznych „szkołach uczuć”, a nauka w tych „szkołach” opiera się na legitymizowanych wzorcach przeszłych. Odkryciu owych wzorców, mechaniki ich działań, ich granic i konsekwencji posłuży skondensowany kurs z polskiej literatury późnej nowoczesności. W ramach lektury będziemy koncentrować się na trzech „szkołach uczuć”: rodzinie, klasie społecznej i „większości”.
Poddamy analizie prozę rodzinną (m. in. Izabela Filipiak, Wojciech Kuczok, Łukasz Orbitowski), dramaty i reportaże ukazujące klasowe podziały społeczne (m. in. Dorota Masłowska, Paweł Demirski, Marcin Kącki), a także teksty ukazujące rolę gniewu i przemocy we współczesnej demokracji (m. in. Joanna Bator, Olga Tokarczuk, Jarosław Marek Rymkiewicz). Biblioteczkę pomocniczą utworzą teksty m. in. Henryka Domańskiego, Olgi Drendy, Magdy Szcześniak, Kingi Dunin, Marii Janion, a także Evy Illouz, Anthony’ego Giddensa i Arlie Russell Hochschild.
Program zajęć
21 lutego:
Lektura kontekstowa: W. Gombrowicz, Ferdydurke [tylko partia przedstawiająca rodzinę Młodziaków]
a) zajęcia pierwsze: A. Cieplak, Ma być czysto
b) zajęcia drugie: I. Karpowicz, Ości
7 marca:
Lektura kontekstowa: D. Masłowska, Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną [tylko partia końcowa, obejmująca monolog „Masłoskiej”]
a) zajęcia pierwsze: N. Fiedorczuk, Jak pokochać centra handlowe
b) zajęcia drugie: J. Bargielska, Obsoletki
21 marca:
a) Zajęcia pierwsze
Lektura kontekstowa: Maciej Gdula, Odważyć się być średnim. Genealogia i przyszłość polskiej klasy średniej. „Krytyka Polityczna” 2015, nr 42.
Lektura zasadnicza: – Piotr Nesterowicz, Każdy został człowiekiem. Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.
b) Zajęcia drugie:
Lektura kontekstowa: Henryk Domański, Chęć polegania na sobie w latach 1984-1998 oraz Podsumowanie. Dalsze perspektywy rozwoju społeczeństwa klasy średniej w Polsce. W tegoż: Polska klasa średnia. Wrocław 2002, s. 48-77, 154-159.
Lektura zasadnicza: – opowiadanie O. Tokarczuk, Życzenie Sabiny. W tejże: Gra na wielu bębenkach. Wyd. Ruta, Wałbrzych 2001
oraz jeden reportaż do wyboru:
– Marta Szarejko, Zaduch. Warszawa 2015 LUB
– Marcin Kołodziejczyk, Dysforia. Przypadki mieszczan polskich. Wielka Litera, Warszawa 2015.
4 kwietnia:
a) Zajęcia pierwsze:
Lektura kontekstowa (1 do wyboru):
– H. Domański, Test na trwałość klas – bariery społeczne i pozycja rynkowa. W tegoż; Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa 2015, s. 109-144;
– Przemysław Sadura, Wielość w jedności: klasa średnia i jej zróżnicowanie. W zbiorze: Style życia i porządek klasowy w Polsce. Warszawa 2012, s. 163-193.
Lektura zasadnicza: Sławomir Shuty, Zwał. WAB, Warszawa 2004
b) Zajęcia drugie:
Lektury kontekstowe: Jan Kastory, Emil Lipiński, Drogi do overclass. Narracje polskich elit biznesu. W zbiorze: Style życia i porządek klasowy w Polsce. Red. Nauk. Maciej Gdula, Przemysław Sadura. Warszawa 2012, s. 139-162.
Lektura zasadnicza: Filip Springer, 13 pięter. Wyd. Czarne, Wołowiec 2015.
25 kwietnia:
a) Zajęcia pierwsze:
Lektura kontekstowa: Arlie Russell Hochschild, The Deep Story (s. 135-152) oraz The Rebel: A Team Loyalist with a New Cause (s. 193-206). W: Strangers in Their Own Land. Anger and Mourning on the America Right. The New Press, New York – London 2016.
Lektura zasadnicza:
– Olga Drenda, Stereo Super Quality. W tejże: Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji. Karakter, Kraków 2016, s. 107-128.
– Marcin Kącki, Białystok. Biała siła, czarna pamięć. Wyd. Czarne, Wołowiec 2015.
b) Zajęcia drugie:
Lektury kontekstowe: Informacje o badaniach i ich metodologii (s. 35-41); Prawomocność i dominacja (s. 77-90). W zbiorze: Praktyki kulturowe klasy ludowej. Red. Maciej Gdula, Mikołaj Lewicki, Przemysław Sadura. Instytut Studiów Zaawansowanych, Warszawa 2014.
Lektura zasadnicza: – Paweł Demirski, Iwona Strzępka, W imię Jakuba S.
9 maja:
Zajęcia pierwsze i drugie:
Lektury kontekstowe:
– Peter Sloterdijk, Gniew i czas. Esej polityczno-psychologiczny. Przeł. Arkadiusz Żychliński. Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2011, s. 220-230, 241-259.
– Sowa, Inna Rzeczpospolita jest możliwa! Widma przeszłości, wizje przyszłości. WAB, Warszawa 2015, s. 247-273.
Lektura zasadnicza (jedna do wyboru): – J.M. Rymkiewicz, Wieszanie. Wyd. Sic!, Warszawa 2007; Kinderszenen. Wyd. Sic!, Warszawa 2008.
Informacje dla studentek i studentów:
Seminarium odbywa się co 2 tygodnie, we wtorki, w godzinach 16:30-19:45, począwszy od 21 lutego 2017.
Terminy spotkań:
2017: 21.02, 7.03, 21.03, 4.04, 25.04, 9.05
Ze względu na dobór lektur uczestnicy i uczestniczki seminarium powinni znać język angielski na poziomie rozumienia tekstu naukowego.
Obowiązują zapisy za pośrednictwem poniższego formularza, według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl.
Termin naboru mija 7 lutego 2017.
Liczba miejsc ograniczona.
Udział w seminarium jest bezpłatny.
prof. PRZEMYSŁAW CZAPLIŃSKI – historyk literatury XX i XXI wieku, krytyk literacki, eseista, tłumacz. Współtwórca utworzonego w 2006 roku Zakładu Antropologii Literatury. Juror Nagrody Literackiej NIKE (1996-2001; ponownie od 2011), nagrody poetyckiej Silesius (od 2008-2010), nagrody Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek (od 1996); konkursu na polski dramat współczesny „Metafory rzeczywistości” (od 2008). Laureat Medalu Młodej Sztuki (1996), Nagrody im. Ludwika Frydego (1997), Nagrody Kościelskich (1998), Nagrody Prezesa Rady Ministrów (1999) oraz Nagrody im. Kazimierza Wyki (2004). Autor wielu książek poświęconych polskiej literaturze XX i XXI w., m.in.: Tadeusz Konwicki (1994); Poetyka manifestu literackiego 1918–1939 (1997); Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976–1996 (1997); Wzniosłe tęsknoty. Nostalgie w prozie lat dziewięćdziesiątych (2001); Mikrologi ze śmiercią (2001); Ruchome marginesy. Szkice o literaturze lat 90. (2002); Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości (2003); Efekt bierności. Literatura w czasie normalnym (2004), Powrót centrali. Literatura w nowej rzeczywistości (2007); Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje (2009); Resztki nowoczesności. Dwa szkice o literaturze i życiu (2011).
