List otwarty intelektualistów z całego świata, zainicjowany m.in. przez S. Sierakowskiego i opublikowany razem z jego wprowadzeniem w „The Guardian”.
Ostatnie dwa tygodnie na Zachodzie to był czas odpoczynku od polityki i świętowania w domach Bożego Narodzenia i Nowego Roku. W tym czasie w Kijowie twardzi Ukraińcy trwali na Euromajdanie, protestując przeciwko zamykaniu im drogi do Europy. Nie jest łatwo wytrzymać nawet godzinę w takiej temperaturze i wilgotności powietrza, trudno więc sobie wyobrazić, jak można stać i spać na ulicy w zimie całymi dniami i tygodniami.
Docenić determinację społeczeństwa obywatelskiego Ukrainy należy także ze względu na to, że mglista jest nie tylko pogoda w Kijowie, ale i perspektywy zmiany polityki władz. Po uzyskaniu pieniędzy od Rosji prezydent Janukowycz może czekać, aż skrajnie trudne warunki, w których odbywa się protest, złamią opór protestujących. Do wyborów prezydenckich daleko (zgodnie z prawem powinny odbyć się wiosną 2015 roku), a nowych możliwości nacisku na władze protestujący już nie mają.
Równo dekadę temu Jacques Derrida i Jürgen Habermas w słynnym filozoficznym manifeście pisali: „Ściślej współpracujące państwa członkowskie Unii we własnym interesie szeroko otworzą drzwi. Zaproszeni tym szybciej przez nie wejdą, im wcześniej rdzenna Europa nauczy się oddziaływać na zewnątrz i udowodni, że w złożonym społeczeństwie globalnym liczą się nie tylko dywizje, lecz także umiejętności negocjacyjne, stosunki i korzyści ekonomiczne”. Od tego czasu Unia Europejska zdążyła już niemal zwątpić w samą siebie. Najtęższe głowy filozofów i polityków zastanawiały się, jak obudzić ducha w pogrążonej w pesymizmie i narodowych partykularyzmach Unii.
Jej ducha obudzili dopiero dzielni Ukraińcy. Nigdy dotąd i nigdzie tylu ludzi nie manifestowało poparcia dla Unii, co w Kijowie. Euromajdan stał się sprawdzianem nie tylko dla władz Ukrainy, ale także dla wszystkich Europejczyków i ich elit politycznych. Euromajdan to brakujący dowód na konieczność istnienia Unii, którego poszukiwali politycy europejscy od lat, zmartwieni malejącą popularnością europejskiej wspólnoty. Gdy Unia Europejska będzie chciała nakręcić reklamówkę, nie znajdzie lepszego obrazku niż tłumy demonstrujących pod flagami Unii Ukraińców. Dziś filozofowie i intelektualiści powracają do tego marzenia, podpisując się licznie pod apelem o plan Marshalla dla Ukrainy, który jest niezbędnym warunkiem przezwyciężenia wreszcie impasu, jaki od lat trwa w tym regionie.
Ukraińcy walczą nie tylko o siebie. Walczą o dokończenie projektu europejskiego i zapewnienie bezpieczeństwa geopolitycznego dla całego regionu.
Autokrata z Kremla słusznie obawia się Euromajdanu, wie, że byłby wstępem do Europłoszczadu w Moskwie. Rosja bez Ukrainy byłaby ostatnim państwem w Europie, które musiałoby się uporać z doświadczeniem utraty imperium i koniecznością nabrania dystansu wobec siebie. To jedyna szansa dla demokratycznych sił w Rosji. Poprawne i obopólnie korzystne stosunki Unia budować może jedynie z Rosją nie imperialną, ale wreszcie demokratyczną. Droga do tego wiedzie przez Kijów.
Unijna dyplomacja została łatwo ograna prymitywnymi metodami przez Władimira Putina, bo inaczej niż Rosja nie uznała Ukrainy za sprawę priorytetową, czego konsekwencją były proponowane Ukrainie bardzo złe warunki. Niecały miliard euro bezpośredniej pomocy nie mógł zrekompensować Ukrainie ekonomicznych konsekwencji podpisania umowy o wolnym handlu z Unią i wojny gospodarczej z Rosją, szczególnie że żądano spełnienia także wymagających warunków pożyczki od Międzynarodowego Funduszu Walutowego (m.in. zamrożenie pensji, znaczne cięcia wydatków na cele budżetowe, podniesienie ceny gazu dla użytkowników o kilkadziesiąt procent). Twierdzenia polityków unijnych, że nie interesuje ich targowanie się, są mało przekonujące wobec tego, czym na co dzień się w Brukseli zajmują.
Nikt więcej nie może mieć wątpliwości, że na Ukrainie mieszkają europejscy obywatele, tacy sami jak Anglicy, Niemcy czy Polacy. Ktoś złośliwy mógłby zaproponować rosnącej grupie eurosceptycznych polityków w Unii zamianę miejsc z Ukraińcami, skoro tak lubią oddzielać się od innych w Unii, gdy są tacy, co o wstąpieniu do niej marzą. Póki co jednak „geograficzni szczęściarze” mogą sobie bezkarnie grymasić i nigdy nawet nie zastanowić się, jaki byłby ich los w historii, gdyby znajdowali się w fatalnym pasie pomiędzy Niemcami i Rosją.
Warunkiem pomocy gospodarczej dla Ukrainy muszą być zwalczające korupcję reformy, ale nie mogą być to warunki zaporowe. Bezwarunkowa natomiast powinna być poważna pomoc w integracji społecznej i kulturalnej Ukraińców z resztą Europy, tym bardziej jeśli polityczna integracja napotyka na trudności.
W tym celu apelujemy dziś do polityków i obywateli: Pomóżmy Ukraińcom zbudować nową Ukrainę – wówczas oni z pewnością pomogą nam zbudować nową Europę i nowy, sprawiedliwszy świat!
Sławomir Sierakowski – jeden z inicjatorów apelu razem z Andreą Graziosi, Giovanną Bercoff, Jose Casanovą i Frankiem Sysynem. Tekst oraz apel intelektualistów ukazały się w „The Guardian” z 4–5 stycznia 2014.
***
APEL INTELEKTUALISTÓW O PLAN MARSHALLA DLA UKRAINY
Świat dzisiaj z uwagą przygląda się Ukrainie. Niektóre z tamtejszych wydarzeń, przede wszystkim zaś ponawiane przez rząd próby użycia przemocy przeciwko pokojowo demonstrującym, budzą poważne obawy.
Jako przedstawiciele międzynarodowej społeczności akademickiej jesteśmy szczególnie zaniepokojeni faktem, że przemoc i prześladowania często wymierzone są w młodzież, bardzo często zaś w dziennikarzy, studentów uniwersytetów oraz młodych pracowników akademickich. Takie postępowanie rządu ukraińskiego jest niszczące zarówno dla niego samego, jak i przyszłości kraju, który chciałby on reprezentować.
W przeciwieństwie do ukraińskiego rządu tamtejsze społeczeństwo wykazało godną podziwu dojrzałość obywatelską. Jego determinacja, by utrzymać protesty w legalnych ramach, jak również konsekwentne odrzucenie przemocy stanowią modelowy przykład obrony praw człowieka.
Dzisiaj ukraiński Majdan reprezentuje to, co w Europie najlepsze, a co wielu dawnych i współczesnych myślicieli uważa za wartości dla Europy fundamentalne.
Wzywamy nasze rządy i organizacje międzynarodowe do wsparcia Ukraińców w ich wysiłkach na rzecz zmiany skorumpowanego, brutalnego reżimu oraz niepewnej sytuacji geopolitycznej ich kraju.
Ukraina potrzebuje nowego „planu Marshalla”, który umożliwiłby jej transformację w kierunku pełnej demokracji i zagwarantowania społeczeństwu pełni praw obywatelskich.
Proponujemy, by wypracowując nową politykę wobec Ukrainy, czynić rozróżnienie między ukraińskim rządem a ukraińskim społeczeństwem. Ten pierwszy powinien być traktowany z największą surowością, to drugie zasługuje na maksimum poparcia.
Pomóżmy Ukraińcom zbudować nową Ukrainę – wówczas oni z pewnością pomogą nam zbudować nową Europę i nowy, sprawiedliwszy świat!
Nadia Al-Bagdadi, profesor, Central European University, Budapeszt
Anne Applebaum, historyczka, dziennikarka i pisarka, Warszawa
Andrew Arato, profesor, New School for Social Research, Nowy Jork
Omer Bartov, profesor, Brown University
Zygmunt Bauman, profesor emeritus, Uniwersytet w Leeds
Ulrich Beck, profesor, Uniwersytet Ludwiga Maximiliana w Monachium i London School of Economics and Political Science
Seyla Benhabib, profesor, Yale University
Josetxo Beriain, profesor, Universidad Pública de Navarra
Richard J. Bernstein, profesor, New School for Social Research, Nowy Jork
Rajeev Bhargava, profesor i dyrektor Centre for the Study of Developing Societies, Delhi
Giovanna Brogi Bercoff, profesor, Uniwersytet w Mediolanie
Boris Buden, pisarz i filozof (Berlin)
Craig Calhoun, London School of Economics and Political Science
José Casanova, profesor, Berkley Center for Religion, Peace and World Affairs, Georgetown University
Julian Casanova, profesor, Uniwersytet w Saragossie, Central European University w Budapeszcie
Velvl Chernin, doktor, poeta i nauczyciel akademicki, Uniwersytet Ben-Guriona
Roberto Cipriani, profesor, University Roma Tre
Krzysztof Czyżewski, szef Ośrodka Pogranicze, Sejny, Polska
Alessandro Ferrara, profesor, University of Rome “Tor Vergata”
Istvan Deak, profesor emeritus, Columbia University
Rafael Díaz-Salazar, profesor, Universidad Complutense Facultad de Ciencias Políticas y Sociología, Madryd
William Douglass, profesor emeritus, Center for Basque Studies, University of Nevada, Reno
François Dubet, profesor, École des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paryż
Carlo Ginzburg, profesor emeritus, University of California, Los Angeles
Jeffrey C. Goldfarb, profesor, New School for Social Research, Nowy Jork
Semion Goldin, doktor, Uniwersytet Hebrajski
Nilüfer Göle, profesor, École des hautes études en sciences sociales (EHESS), Centre d’Analyse et d’Intervention Sociologiques (CADIS), Paryż
Felix M. Goni, profesor, University of the Basque Country, Bilbao
Andrea Graziosi, profesor, Uniwersytet Fryderyka II w Neapolu
Irena Grudzinska Gross, Princeton University
Mark von Hagen, Arizona State University, Columbia University
Tomáš Halík, profesor, Uniwersytet Karola w Pradze, szef Czeskiej Akademii Chrześcijańskiej
Danièle Hervieu-Léger, profesor, École des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paryż
Roald Hoffmann, Cornell University; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
José Ignacio-Torreblanca, felietonista „El Pais”
Maria Janion, Polska Akademia Nauk
Andreas Kappeler, profesor, Uniwersytet w Wiedniu, członek zagraniczny Narodowej Akademii Nauk Ukrainy
Hans G. Kippenberg, profesor, Uniwersytet w Bremie
János Kis, profesor, Central European University, Budapeszt
Zenon Kohut, profesor, University of Alberta
Ivan Krastev, szef Centrum Strategii Liberalnych, Sofia
Mark Leonard, dyrektor w European Council on Foreign Relations
Maria Lewicka, profesor, Uniwersytet Warszawski
Arien Mack, profesor, New School for Social Research, Nowy Jork
Katherine Marshall, profesor w Georgetown University, dyrektor w World Faiths Development Dialogue
David Martin, profesor emeritus, London School of Economics, członek British Academy
Elżbieta Matynia, profesor, New School for Social Research, Nowy Jork
Andrzej Mencwel, profesor emeritus, Uniwersytet Warszawski
Tariq Modood, profesor, Uniwersytet w Bristolu
Gabriel Motzkin, profesor i dyrektor w The Van Leer Jerusalem Institute
Alexander Motyl, pisarz i naukowiec, profesor, Rutgers University
Norman Naimark, profesor, Stanford University
Claus Offe, profesor, Hertie School of Governance, Berlin
Andrés Ortega, dyrektor Departamentu Badań Premiera Hiszpanii, pisze dla „El Pais”
Enzo Pace, profesor Uniwersytetu w Padwie, Włochy
Denis Pelletier, École pratique des hautes etudes w Paryżu, l’IDEX Paris Nouveaux Monde, Sam Université, Hautes Études-Sorbonne-Arts-et-Métiers
Alfonso Pérez-Agote, profesor emeritus, Universidad Complutense w Madrycie
Serhii Plokhii, profesor, Harvard University
Antony Polonsky, profesor, Brandeis University
Jacek Purchla, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie
Jacques Rupnik, profesor, Kolegium Europejskie w Brugii, dyrektor w Sciences-Po, Paryż
Michael Sandel, profesor, Harvard University
Saskia Sassen, profesor, Columbia University; szefowa Committee on Global Thought
Richard Sennett, profesor, Uniwersytet Nowojorski
Sławomir Sierakowski, dyrektor Instytutu Studiów Zaawansowanych w Warszawie; visiting fellow na Uniwersytecie Harvarda, redaktor naczelny „Krytyki Politycznej”
Marci Shore, profesor, Yale University
Aleksander Smolar, szef Fundacji im. Stefana Batorego, Warszawa; członek European Council on Foreign Relations
Alfred C. Stepan, profesor, Columbia University
Frank Sysyn, profesor, Uniwersytet Alberty
Charles Taylor, profesor emeritus, McGill University
Bryan S. Turner, profesor w The Graduate Center City University of New York oraz Australian Catholic University
Jordi Vaquer, dyrektor w Open Society Initiative for Europe, Barcelona; felietonista „El Pais”
Peter van der Veer, profesor, Max Planck Institute for the Study of Religious and Ethnic Diversity, Getynga
Michael Walzer, profesor emeritus, Institute for Advanced Study, Princeton
George Weigel, Catholic Studies, Ethics and Public Policy Center, Washington, D.C.
Raquel Weiss, profesor, Universidade Federal do Rio Grande do Sul, Brazylia; dyrektor Brazilian Centre for Durkheim
Michel Wieviorka, profesor, École des Hautes Etudes en Sciences Sociales, były szef Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego
Larry Wolff, profesor, Center for European & Mediterranean Studies, New York University
Eli Zaretsky, profesor, New School for Social Research
Krzysztof Zamorski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Artur Żmijewski, reżyser, dyrektor artystyczny „Krytyki Politycznej”
Slavoj Žižek, profesor, Uniwersytet w Lublanie, University of London
Apel w tłumaczeniu Michała Sutowskiego
Czytaj specjalny serwis ukraiński Dziennika Opinii
