Kultura

Stokfiszewski: Koniec z niepłaceniem artystom

17 lutego w Zachęcie w Warszawie podpisane zostało „Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń dla artystów i artystek”.

Porozumienie zawarli reprezentujący twórców członkowie i członkinie Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej oraz dyrekcje publicznych galerii i muzeów. Instytucje kultury zobowiązały się do wypłacania honorariów za prezentacje dzieł sztuki ich autorom. Dotychczas kwestia ta podlegała rozwiązaniom zwyczajowym i najczęściej galerie publiczne nie wynagradzały twórców za umieszczanie ich prac na wystawach zbiorowych ani za organizowane wystawy indywidualne. Instytucje podpisane pod porozumieniem zobowiązały się wypłacać w roku 2014 honoraria w minimalnej wysokości od 800 do 3700 zł w zależności od typu ekspozycji (zbiorowej, małej lub dużej indywidualnej).

Sprawa niewypłacania wynagrodzeń artystom i artystkom przez publiczne instytucje stała się głośna w sierpniu 2013. Twórcy zrzeszeni w OFSW sformułowali list otwarty do dyrektora stołecznego CSW Zamek Ujazdowski Fabio Cavallucciego, dotyczący wystawy British British Polish Polish. Sztuka krańców Europy: długie lata 90. i dziś. Ekspozycja prezentowała prace trzydzieściorga czołowych polskich artystów i artystek minionego dwudziestolecia w zestawieniu z produkcją brytyjską. Nikt nie otrzymał wynagrodzenia.

W odpowiedzi na korespondencję, w której twórcy apelowali do Cavallucciego o „włączenie się w proces zmian mających na celu poprawę warunków życia artystów” i udzielenie przez niego wsparcia „w nagłaśnianiu problemu obecnego statusu materialnego i prawnego artystów”, dyrektor Zamku Ujazdowskiego wyjaśniał: „Czy nam się to podoba czy nie, sztuka współczesna rządzi się prawidłami rynku. I dlatego wystawienie dzieła sztuki i prawo do rozpowszechniania jego zdjęć są narzędziem promocji, które podnosi wartość dzieła i ułatwia jego sprzedaż”.

To powszechna wśród decydentów kulturalnych postawa wobec miejsca i roli publicznych instytucji kultury. Mają one za zadanie symbolicznie dowartościować artystów, podnosząc wartość materialną ich prac na rynku sztuki. Są traktowane jak powierzchnia reklamowa adresowana do kolekcjonerów i galerzystów.

W zaproszeniu na uroczystość podpisania „Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń…”  artyści i artystki zrzeszeni w Forum piszą: „Nie godzimy się, by usprawiedliwieniem dla niewypłacania należnych wynagrodzeń był kapryśny rynek sztuki. Uważamy, że każda wykonywana przez artystów i artystki praca (…) wymaga właściwego wynagrodzenia, od którego nie można odstąpić motywując to współpracą z galeriami komercyjnymi (…) czy kapitałem symbolicznym pomnażanym przez udział w danej wystawie”.

Działania OFSW, aktywistów kulturalnych czy powstałej ostatnio Komisji Środowiskowej Pracownicy Sztuki Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza mają na celu nie tylko uregulowanie socjalnej i bytowej sytuacji twórców, ale również uznanie publicznych instytucji kultury za placówki misyjne, współkształtujące zbiorową tożsamość i uniwersum wartości społecznych poprzez praktyki, które nie ulegają spieniężeniu i nie mogą być uzależnione od komercyjnego obiegu sztuki.

„Porozumienie w sprawie minimalnych wynagrodzeń dla artystów i artystek” z ramienia instytucji kultury podpisały: Hanna Wróblewska (dyrektorka Narodowej Galerii Sztuki Zachęta), Joanna Mytkowska (dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), Małgorzata Ludwisiak (zastępczyni dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi) oraz Karolina Sikorska (reprezentująca Galerię Miejską Arsenał w Poznaniu). Złożenie podpisu zadeklarował również Stanisław Ruksza (dyrektor Galerii Kronika z Bytomia). Dokument ma charakter otwarty i do jego sygnowania zachęca się wszystkie ośrodki sztuki. Trwają negocjacje z krakowskimi MOCAK-iem oraz Muzeum Narodowym i Galerią Arsenał z Białegostoku.

Zgodnie z zapowiedzią inicjatorów porozumienie jest wstępem do prac nad „Paktem dla artystów i artystek”, który „będzie nowym kontraktem społecznym, zawartym pomiędzy państwem a środowiskiem twórców”, mającym „na celu zapoczątkowanie i rozwinięcie prac nad systemowym uregulowaniem sytuacji społeczno-socjalnej artystów i artystek (pracujących nie tylko w polu sztuk wizualnych)”.

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Igor Stokfiszewski
Igor Stokfiszewski
Krytyk literacki
Badacz, aktywista, dramaturg. Współpracował m.in. z Teatrem Łaźnia Nowa, Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, Rimini Protokoll z artystami – Arturem Żmijewskim, Pawłem Althamerem i Jaśminą Wójcik. Był członkiem zespołu 7. Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie (2012). Autor książek „Zwrot polityczny” (2009), „Prawo do kultury” (2018).
Zamknij