W ostatnim tygodniu maja Senat odrzucił projekt dotyczący przyznania dodatkowego wsparcia dla opiekunów osób niepełnosprawnych pobierających emerytury i renty. Przeciwny projektowi był resort pracy i polityki społecznej.
To bulwersujące, że dwa dni po zwycięstwie wyborczym rządzącej, ponoć solidarnej społecznie formacji, mają miejsce wydarzenia, które każą podać w wątpliwość ów prospołeczny wizerunek obozu władzy.
Projekt, od dawna rozpatrywany przez Senat, odnosił się do grupy w szczególnie trudnej sytuacji. Opiekunowie na emeryturach i rentach bywają pomijani nawet wówczas, gdy raz na jakiś czas uwaga mediów i opinii publicznej na moment zwróci się w kierunku zagadnień niepełnosprawności. Przyznam, że i mnie dręczy sumienie, bowiem od lat nagłaśniając problemy niepełnosprawnych i ich bliskich, zdarza się mi pominąć specyfikę potrzeb opiekunek na emeryturach i rentach. Dlatego tym razem chciałem się skoncentrować właśnie na tych ludziach, ich doświadczeniach i problemach, których rozwiązanie po raz kolejny zostało przez rządzących odłożone ad acta.
czytaj także
Podobnie jak w przypadku wykluczonych opiekunów opiekunowie na emeryturach i rentach to grupa bardzo niejednorodna. Są tu np. emerytki, które na co dzień opiekują się obłożnie chorym małżonkiem, renciści zajmujący się niepełnosprawnym dzieckiem, małżonkiem, rodzicem lub innymi krewnymi, a także rodzice niepełnosprawnych dzieci na tzw. wcześniejszych emeryturach kobiet (EwK) i mężczyzn (EwM). Te ostatnie grupy to osoby, które w związku z wieloletnią opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem mogły do końca lat 90. przejść w związku z tą opieką na wcześniejsze emerytury. Później już nie było możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury ze względu na fakt wychowywania dzieci niepełnosprawnych. Tamten program nie został zastąpiony nowym.
czytaj także
Dziś są to już starsze osoby, które nierzadko nadal zajmują się już dorosłymi, niekiedy dojrzałymi wiekiem niepełnosprawnymi pociechami. Te wcześniejsze emerytury są bardzo skromne, zresztą podobnie jak wiele innych świadczeń emerytalno-rentowych pobieranych przez część opiekunów. W grupie tej znajdziemy także np. rencistów opiekujących się znacznie niepełnosprawnymi dziećmi, rodzeństwem, małżonkami i partnerami czy sędziwymi rodzicami.
Dodajmy, że jest to grupa osób, które ze względu na wiek lub stan zdrowia i sprawności, oprócz trudów i kosztów towarzyszących opiece, mają także własne ograniczenia zdrowia i sprawności oraz towarzyszące temu dodatkowe wydatki.
Co mogłoby im choć trochę pomóc, to np. wyrównanie ich świadczeń do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego pobieranego przez rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych od dziecka, którzy zrezygnowali w okresie sprawowania opieki z aktywności zawodowej i jednocześnie nie pobierają świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie to jest dziś równe płacy minimalnej i w 2019 roku wynosi 1583 złotych netto.
Sprawiedliwe podatki – kilka prostych trików. Liberałowie i PiS ich nienawidzą
czytaj także
Jak widać, może ono być nawet o kilkaset złotych wyższe niż poszczególne świadczenia emerytalno-rentowe. W sytuacji, gdy mówimy o świadczeniach zasadniczo bardzo niskich, te kilkaset złotych czyni wielką różnicę. Ponadto jest też kwestia symboliczno-godnościowa. Opiekunki na świadczeniach emerytalno-rentowych czują się zwyczajnie dyskryminowane, wykonują podobną rolę jak opiekunowie osób niepełnosprawnych pobierających świadczenie pielęgnacyjne, choć wsparcie ich jest dużo niższe niż wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, które stanowi pewien punkt odniesienia.
Opiekunowie wykluczeni
O doświadczeniu tej grupy i specyfice jej potrzeb relatywnie rzadko możemy posłuchać przy okazji kolejnych protestów w sprawie niepełnosprawności czy postulatów zgłaszanych przez poszczególne formacje polityczne.
czytaj także
Nie jest to czas i miejsce, by publicznie roztrząsać powody tej nieobecności, ale warto się zastanowić, co zrobić, by perspektywa także tej grupy była bardziej widoczna czy słyszalna. Z pierwszej ręki o doświadczeniu tych ludzi mogliśmy już parę lat temu przeczytać w wywiadzie z jedną z matek na EwK, który przeprowadziła pani Alicja Pałęcka na portalu Nowe Peryferie. Od tego czasu było nieco więcej materiałów na ten temat, ale sprawa raczej nadal nie weszła w szerszy obieg.
Opiekunowie na świadczeniach emerytalno-rentowych próbują od dłuższego czasu walczyć o swoje prawa poprzez petycje i wnioski kierowane do różnych organów państwa. W ostatnich miesiącach nadzieje wzrosły za sprawą rozpatrzenia, a następnie pozytywnego zaopiniowania petycji tej grupy opiekunów przez dwie senackie komisje. Niestety z końcem maja, tuż po eurowyborach, nadzieje te zostały pogrzebane.
Większość senacka opowiedziała się przeciwko rozpatrywanemu projektowi zmian. Na posiedzeniu senatu obecny przedstawiciel Rządu stwierdził, że zaakceptowanie petycji otwierałoby furtkę do świadczenia pielęgnacyjnego dla nawet 9 mln emerytów i rencistów. Trudno przychylić się do tego uzasadnienia, które tworzy wrażenie jakoby ogół rencistów i emerytów miał ruszyć po wypłatę świadczeń. A przecież mówimy tylko o pewnej części emerytów i rencistów, mianowicie tych którzy sprawują długoterminową opiekę nad znacznie niepełnosprawnymi bliskimi. Grupa pobierająca część świadczenia pielęgnacyjnego (w wysokości różnicy między świadczeniem pielęgnacyjnym a wysokością emerytury lub renty, które pobierają) byłaby więc dalece mniejsza, niż to sugeruje strona rządowa.
czytaj także
Piszę o całej sprawie z wielkim żalem. Od miesięcy obserwowałem, jak w sieciach społecznościowych przedstawiciele tego środowiska karmili się nadzieją, że z Senatu wyjdą korzystne rozwiązania, które dadzą im poczucie godności, bycia traktowanymi z minimalnym choćby szacunkiem. Jak widać, po stronie władzy zabrakło gotowości do tego, wcale nierewolucyjnego, gestu solidarności i sprawiedliwości.
Podobne problemy – podobne wsparcie
Nadal nierozwiązana kwestia zabezpieczenia finansowego opiekunów i opiekunek na świadczeniach emerytalno-rentowych odsyła do przynajmniej dwóch ogólniejszych problemów, z którymi polityka społeczna państwa powinna się zmierzyć.
Po pierwsze, sprawa ta jest kolejną obok sprawy wykluczonych opiekunów i niewykonania nadal wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 roku ilustracją tego, że system wsparcia i zabezpieczenia z tytułu opieki nad osobami znacznie niepełnosprawnymi nierównomiernie i niesprawiedliwie pomaga poszczególnym grupom opiekunek i opiekunów.
Należałoby myśleć o wyrównaniu czy ujednoliceniu pomocy, tak by osoby o podobnych problemach i potrzebach otrzymywały podobne wsparcie.
Po drugie, należy zapytać, czy sama formuła wspierania nie tyle bezpośrednio z powodu sprawowania opieki, ile z tytułu rezygnacji z pracy zawodowej w czasie sprawowania tej opieki to właściwy model, który warto podtrzymać. W obecnych ramach prawnych sam fakt, że ktoś długoterminową opiekę nad drugą osobą sprawuje, ponosząc przy tym finansowe, psychiczne, zdrowotne i czasowe nakłady, nie uprawnia jeszcze do pomocy finansowej ze strony państwa. Musi spełniony być szereg innych równocześnie zachodzących warunków, jak pełna rezygnacji z pracy, brak uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych i obowiązek alimentacyjny wobec podopiecznego. Może czas to przemyśleć i zmienić?
