Samorządy i społeczności lokalne potrafią wynajdywać rozwiązania, które nie przyjdą do głowy nikomu na poziomie centralnym, a które wykorzystują siłę ludzkich relacji i wspólnych zasobów miasta.
LONDYN – Jak zauważyła amerykańska urbanistka Jane Jacobs: „W dużym mieście każdy może znaleźć coś dla siebie, pod warunkiem że wszyscy to miasto współtworzą”.
Jest to maksyma, którą powinniśmy zacząć się kierować, opracowując nowe, popandemiczne modele polityczne. Jeżeli odbudowa świata po pandemii nie będzie odczuwalna przez ludzi tam, gdzie żyją, nie może być mowy o sukcesie, a podstawowe nierówności i niesprawiedliwości, leżące w samym sercu tego kryzysu, pozostaną nierozwiązane. Aby osiągnąć prawdziwe, jakże potrzebne, odrodzenie gospodarcze i społeczne, władze centralne muszą zacząć robić więcej, by wzmocnić rolę mieszkańców, społeczności i samorządów lokalnych.
czytaj także
Spójrzmy choćby na Camden, jedną ze śródmiejskich dzielnic Londynu. Po ponadrocznych zmaganiach ze stratami i cierpieniem jej mieszkańcy i samorząd nie chcą się zgodzić na powrót starych porządków, kiedy nie dbano ani o ludzi, ani o planetę. Dlatego włączyli się w szerszy, rosnący ruch na rzecz nowej, inkluzywnej i zrównoważonej gospodarki i odgrywają kluczową rolę w jej kształtowaniu.
W marcu 2020 roku, kiedy Światowa Organizacja Zdrowia uznała COVID-19 za pandemię, rada dzielnicy Camden oficjalnie zobowiązała się, że żaden z jej mieszkańców nie będzie chodził głodny i nie zostanie eksmitowany; że pracownicy opieki nie stracą w razie choroby środków do życia i że wszyscy będą szanowani i traktowani z empatią i zrozumieniem.
Aby zrealizować te obietnice, rada dzielnicy musiała się zreorganizować i powołać zespół oddelegowanych do nowych zadań pracowników, którzy wraz z tysiącami ochotników zaczęli realizować projekty mające zapobiec głodowi, wesprzeć narażone na szwank firmy, chronić wymagające szczególnej opieki dzieci i dorosłych przebywających w izolacji oraz zapewnić, że młodzież będzie mogła kontynuować edukację w warunkach domowych. W dzielnicy szybko powstały lokalne ośrodki testowania na COVID-19 i mobilne punkty szczepień (np. w przerobionym autobusie szkolnym) jako próba prostowania niektórych błędów władz ogólnokrajowych i skierowania pomocy tam, gdzie jest najbardziej potrzebna, czyli do samego serca społeczności lokalnej.
Camden nie jest wyjątkiem. Na całym świecie mieszkańcy i władze lokalne znajdują rozmaite sposoby radzenia sobie z kryzysem wspólnymi siłami. Kulejące systemy centralne sprawiły, że lokalne modele i eksperymenty okazały się receptą na pomoc tym, których odgórne zarządzanie pozostawiło samym sobie. Samorząd i społeczność lokalna, dysponując odpowiednimi środkami i umocowaniem, potrafią opracowywać efektywne rozwiązania, które nie przyjdą do głowy nikomu na poziomie centralnym, a które wykorzystują siłę wzajemnych ludzkich relacji, wspólnych zasobów i potencjału.
Musimy pamiętać o tej lekcji, kiedy będziemy stawiać czoła problemom takim jak zmiana klimatu i niesprawiedliwość społeczno-gospodarcza. Tysiące zdesperowanych ludzi zwraca się do samorządów po pomoc żywnościową i finansową, obnażając niedoskonałości sieci zabezpieczeń społecznych. To, że każda fala COVID-19 uderzała najmocniej w członków mniejszości, potwierdza tylko systemowe nierówności rasowe, którymi trzeba zająć się jak najszybciej.
Okrucieństwo nierówności. Jak COVID-19 odbił się na tych, którzy mają gorzej
czytaj także
Jeżeli władze samorządowe mają sprostać tym wyzwaniom, konieczne są dalsze inwestycje. W Wielkiej Brytanii rady miejskie borykają się z pustkami w kasie po dziesięcioleciach niedofinansowania, a władze centralne już zaczynają wycofywać się z obietnic złożonych w czasie kryzysu. W rezultacie pandemii i wcześniejszego macoszego finansowania budżety samorządowe muszą liczyć się w latach 2021–2022 z dziurą na poziomie 2,6 mld funtów (3,6 mld dolarów) w skali całego kraju.
Właściwa reakcja na te problemy wymaga ambicji. Rada dzielnicy Camden przyjęła w związku z tym podejście oparte na misji, w którym organizacje publiczne, prywatne i obywatelskie będą dzielić się środkami i pracować razem dla osiągnięcia wspólnych celów. Być może czeka nas nowa era samorządu, w której rady miasta przestaną myśleć o sobie jako o naprawiaczach, którzy stoją na uboczu i wkraczają do akcji tylko wtedy, kiedy coś jest nie tak, ale zaczną postrzegać się jako aktorów kształtujących rynek, odgrywających centralną rolę w określaniu sposobów współtworzenia wartości i wspólnego wykorzystywania ich na poziomie lokalnym.
Władze lokalne mogą robić to na wiele sposobów. Lokalne podatki mogą być wykorzystywane do tworzenia funduszy majątkowych, z których zyski mogą być reinwestowane w tej samej społeczności. Przez właściwe uregulowanie inwestycji prywatnych mogą zadbać o to, by tego typu przedsięwzięcia służyły interesom publicznym.
czytaj także
W Camden prace są realizowane w ramach partnerstwa rady dzielnicy i Instytutu na rzecz Innowacji i Celów Publicznych z University College London. Założyliśmy Komisję na rzecz odnowy – grupę roboczą, która ma pomagać organizacjom publicznym, prywatnym, akademickim i obywatelskim w inwestowaniu w każdego członka naszej społeczności.
Komisja wierzy, że każda polityka zaczyna się od słuchania. Przez ostatnie pół roku wsłuchiwaliśmy się w głosy naszych partnerów i społeczności, opracowując misje, które mają stanowić odpowiedź na zazębiające się wyzwania związane z nierównością rasową, ubóstwem żywieniowym i zmianami klimatu. Są to misje inspirowane przez społeczność lokalną, które będą wcielane w życie w szkołach, na osiedlach, głównych ulicach, w firmach i świetlicach środowiskowych, czyli tam, gdzie ludzie na co dzień żyją, pracują i utrzymują ze sobą kontakty.
Dzięki współpracy z przedsiębiorcami społecznymi i pracownikami środowiskowymi z różnych kręgów samorządy mogą zapoczątkować nową erę przywództwa obywatelskiego. Zmiana odbywa się na naszych oczach. Kentish Town to działające w Camden nowe przedsięwzięcie społeczne prowadzone przez miejscowych, oferujące przestrzeń biurową dla start-upów, spółdzielnię rolno-spożywczą i wsparcie dla uchodźców.
Odkrywamy w mieszkańcach potencjał poprawiania warunków życia w ich dzielnicy, a władze dzielnicowe wspierają i ułatwiają podejmowane przez nich inicjatywy. Na przykład z rozmów z czarną młodzieżą wynikło, że z trudnością przychodzi jej wyobrażenie sobie samej siebie na stanowiskach realnej władzy, ponieważ młodzież ta uczy się swojej historii przez pryzmat niewolnictwa. Dlatego szkoły w Camden pracują nad dywersyfikacją podstaw nauczania.
Panele obywatelskie mogą również odgrywać pomocną rolę w kształtowaniu nowych koalicji na rzecz zmiany. Od czasu powołania pierwszego panelu obywatelskiego w Wielkiej Brytanii w 2019 roku podwoiła się długość sieci ścieżek rowerowych w Camden i zakończono prace nad zakrojonym na szeroką skalę projektem niskoenergetycznym i nowymi niskoemisyjnymi mieszkaniami komunalnymi. Dzielnica Camden pracuje nad zmianą na osiedlach mieszkaniowych, tak by dać większą władzę lokatorom i pomagać im w podejmowaniu decyzji na temat przeznaczenia budżetów obywatelskich i długofalowych inwestycji.
Matyja: Niemal za każdym skokiem rozwojowym stoi jakiś pojedynczy lub grupowy wariat
czytaj także
Lokalni liderzy w Wielkiej Brytanii i na całym świecie, którzy odchodzą od utartych schematów działania i dzielą się władzą z mieszkańcami, mogą być dla nas inspiracją. Doświadczenie Camden z pandemią pokazało, że trzeba niezwłocznie podjąć działania w celu zwalczania nierówności, oraz jest przykładem tego, co można osiągnąć, kiedy łączy nas cel i zaangażowanie w pracę ze społecznościami lokalnymi. W końcu przecież miarą odrodzenia gospodarczego będą nie tylko nowe przedsiębiorstwa, PKB, nowe miejsca pracy, ale także relacje gospodarcze, poczucie przynależności, nieformalna edukacja, bezpieczeństwo ekonomiczne i poczucie sprawiedliwości.
Lokalne przykłady, takie jak Camden, mogą zostać przekute na działania władz centralnych w wielu krajach. Jednak by tak się stało, rządy krajowe muszą przekazać więcej władzy i środków samorządom. Społeczności lokalne mają w sobie kreatywność i energię potrzebną do przekształcania samych siebie. Trzeba im tylko dać szansę.
**
Mariana Mazzucato wykłada ekonomię innowacji i wartości publicznych na University College London. Jest założycielką i członkinią zarządu Institute for Innovation and Public Purpose UCL. Jej najnowsza książka to Mission Economy: A Moonshot Guide to Changing Capitalism.
Georgia Gould jest przewodniczącą rady dzielnicy Camden i przewodniczącą Rad Dzielnicowych Londynu.
Copyright: Project Syndicate, 2021. www.project-syndicate.org. Z angielskiego przełożyła Dorota Blabolil-Obrębska.
