Kiedy firmy zwracają się z prośbą o pomoc do państwa, państwo powinno powiedzieć: OK, pomagamy wam, bo wiemy, że ta pomoc zapewni przetrwanie waszego przedsiębiorstwa, ale w zamian dajecie wszystkim pracownikom umowy o pracę, nie unikacie płacenia podatków, nie łamiecie praw pracowniczych. Z Marceliną Zawiszą rozmawia Kaja Puto.
Kaja Puto: Jak Lewica ocenia działania podjęte przez rząd w związku z epidemią koronawirusa?
Marcelina Zawisza: Większość działań, które zostały podjęte, jest w mojej ocenie adekwatna. Jedynym sposobem, by ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa, jest wprowadzenie jak największego dystansu między ludźmi. Tym bardziej że – abstrahując od przypadków śmiertelnych, których mam nadzieję będzie jak najmniej – nie jesteśmy w stanie obecnie powiedzieć, jakie będą realne skutki przebycia choroby Covid-19 dla tych, którzy się z niej wyleczą.
Od początku apelowaliśmy o zamknięcie centrów handlowych, punktów gastronomicznych czy instytucji kultury, co się na szczęście wreszcie stało. Jednak nie wystarczy sklepów i lokali zamknąć – trzeba zadbać o los pracowników. Na razie rząd powiedział A bez mówienia B. Efekt jest taki, że setki tysięcy osób zostało pozbawionych środków do życia.
Parlament uchwalił specustawę wprowadzającą możliwość pracy zdalnej i wypłaty zasiłków dla rodziców dzieci do lat ośmiu, teraz szykuje kolejną – dla przedsiębiorców. To nie zapewni ochrony pracownikom?
Absolutnie nie. Przede wszystkim musimy podzielić pracowników na różne grupy. Z jednej strony mamy tych, którzy nie mogą pracować ze względu na nakaz inspekcji sanitarnej przebywania w kwarantannie czy rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia oraz MSWiA. Oni mają zapewnienie rządu, że będą mieli tzw. postojowe płatne w wysokości stu procent pensji. Zobaczymy, czy instytucje będą tego przestrzegały. Warto dodać, że to sto procent tyczy się podstawy wynagrodzenia – bez dodatków. Więc te wypłaty realnie będą mniejsze.
Nie wystarczy sklepów i lokali zamknąć – trzeba zadbać o los pracowników.
Ale zupełnie inaczej wygląda sytuacja pracowników instytucji niepublicznych, bo przedsiębiorstwa różnie interpretują rozporządzenia i kodeks pracy. Mamy sygnały, że ludzie zostali poinformowani, że za czas zamknięcia zakładu dostaną zaledwie 60% czy 80% swojego wynagrodzenia. To skandaliczna sytuacja, która powinna zostać wyjaśniona.
Jeszcze inna sprawa to osoby zatrudnione na umowach śmieciowych i samozatrudnione: ta grupa jest w najgorszej sytuacji. Oni są pozostawieni sami sobie. Wśród nich są pracownicy sektora usługowego, ale też szeroko rozumianej kultury, freelancerzy.
Już w pierwszym swoim wystąpieniu sejmowym pytałam rząd, jak ma zamiar rozwiązać problem śmieciówek − co PiS obiecywał w swojej kampanii jeszcze w 2015 roku. Dostałam odpowiedź, że rząd wprowadził godzinowe płacy minimalnej, ograniczył możliwości wykorzystania umów cywilnoprawnych i na razie nie planuje dalszych kroków.
czytaj także
Dziś, w czasach kryzysu, widzimy, jak to źle funkcjonuje. To, że PiS nie zdecydował się na likwidację śmieciówek, było fatalną decyzją, której skutki odczują teraz setki tysięcy pracowników. Zamknięcie restauracji czy galerii sztuki skutkuje powstaniem potężnej grupy ludzi, którzy nie mają za co kupić jedzenia ani czym zapłacić za czynsz, którzy nie mają prawa ani do L4, ani do „postojowego”, którzy często nie są nawet informowani, co będzie z nimi przez następne dwa tygodnie.
A co powinno się dla nich zrobić?
Naszym zdaniem powinien zostać stworzony fundusz, który wypłaci takim pracownikom pieniądze w wysokości płacy minimalnej, tak by były w stanie funkcjonować choćby na podstawowym poziomie. W drugiej kolejności należy oczywiście zlikwidować umowy śmieciowe.
Ale osobom na śmieciówkach przysługują np. zasiłki dla rodziców. Mogą się one ubiegać również o zasiłek celowy czy zasiłek dla bezrobotnych.
Zasiłek dla bezrobotnych, czyli 800 złotych. W Warszawie za tyle nie można nawet kawalerki wynająć. Jak można przeżyć za 800 złotych? Po opłaceniu mieszkania, mediów nie starcza na życie. A jak ktoś ma dzieci?
czytaj także
Wiceminister funduszy i polityki regionalnej Kamil Bortniczuk powiedział ostatnio w wywiadzie, że ludzie sami wybierają śmieciówki: dostają więcej na rękę, ale też ryzykują, że w czasie kryzysu mogą zostać z niczym.
Nic dziwnego, że ludzie szukają luk w systemie, żeby normalnie żyć. W Polsce nadal mamy niskie płace, więc ludzie myślą ekonomicznie − chcą zarobić tyle, by móc zapłacić czynsz czy kupić dzieciom jedzenie. Powinni zarabiać godnie, Państwowa Inspekcja Pracy powinna zostać wzmocniona, by móc kontrolować nieprawidłowości. No i trzeba zlikwidować śmieciówki.
Obecna logika sprowadza się do tego: przedsiębiorstwo zatrudnia ludzi – łamiąc prawo – na śmieciówkach. Płaci mniejsze składki, może zwolnić pracownika z dnia na dzień, pozbawia go prawa do urlopu wypoczynkowego, wypadkowego i wielu innych zdobyczy ruchu pracowniczego. Ma z tego wiele korzyści.
czytaj także
A kiedy nadchodzi kryzys – jak teraz – umywa ręce i mówi: „nie jesteś moim pracownikiem”. Nie poczuwa się do żadnej odpowiedzialności. Przecież to skandal. I do tego doprowadziła PO ramię w ramię z PiS-em.
W planowanym przez rząd pakiecie dla przedsiębiorców ma się znaleźć m.in. odroczenie płatności ZUS-u, PIT-u, CIT-u czy VAT-u, program tanich pożyczek czy dofinansowanie do miejsc pracy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Czy wsparcie przedsiębiorców, by mogli utrzymać dotychczasowe zatrudnienie, nie jest lepsze niż wspieranie tylko pracowników?
Oczywiście nie jesteśmy przeciwnikami wspierania przedsiębiorstw, ale chodzi o to, żeby pomagać za coś. Kiedy firmy zwracają się z prośbą o pomoc do państwa, państwo powinno powiedzieć: OK, pomagamy wam, bo wiemy, że ta pomoc zapewni przetrwanie waszego przedsiębiorstwa, ale w zamian dajecie wszystkim pracownikom umowy o pracę, nie unikacie płacenia podatków, nie łamiecie praw pracowniczych.
Morawski: Dla gospodarki to bardziej jak wojna niż trzęsienie ziemi
czytaj także
Ale teraz? Na progu kryzysu?
Oczywiście. Na kryzysie realnie najwięcej stracą pracownicy. A pomoc publiczna powinna się wiązać z pewnymi zobowiązaniami po stronie przedsiębiorstw.
Czyli można powiedzieć, że obecny kryzys związany z epidemią jest okazją, by rozwiązać problem śmieciówek?
Tak. Bo problem polega na tym, że obecnie państwo uważa, że ci ludzie powinni poradzić sobie sami, że pomogą im rodzice czy znajomi. A jakie to będzie miało realne skutki? Takie, że osoby na śmieciówkach będą udawać, że są zdrowe, że nie miały kontaktu z osobami, u których stwierdzono obecność wirusa, bo będą tak bardzo przerażone wizją zadłużania się, że zrobią wszystko, żeby dalej pracować.
Właśnie dlatego zaapelowaliśmy do premiera, żeby powstał fundusz wypłat dla osób na śmieciówkach. Dostaliśmy odpowiedź, że jeśli zamknięcie sklepów, restauracji itd. potrwa dłużej niż dwa tygodnie, to rząd rozważy utworzenie takiego funduszu. To za mało.
A macie jakiś pomysł na wsparcie imigrantów? Wielu sezonowych pracowników mieszka w przepełnionych hostelach robotniczych i nie zdaje sobie sprawy z tego, że może skorzystać z hospitalizacji nawet wtedy, gdy ich status nie jest uregulowany czy gdy nie mają ubezpieczenia zdrowotnego.
Zostały już wydrukowane i rozdysponowane ulotki informacyjne w języku ukraińskim – przynajmniej do tej grupy rząd stara się dotrzeć − po interwencji PSL-u i naszej. Ulotki będą wrzucane do skrzynek, dostarczane do organizacji, które zajmują się pomocą zagranicznym pracownikom, i do związków zawodowych.
Na pewno należy stworzyć infolinię w różnych językach, żeby osoby niemówiące po polsku mogły się dowiedzieć o procedurach postępowania w związku z koronawirusem. Żałuję, że rząd nie wykorzystuje mediów publicznych, żeby docierać ze swoim przekazem także do tych grup. Robią to organizacje pozarządowe, np. Fundacja Ocalenie zaczęła w różnych językach informować o sytuacji w Polsce i procedurach bezpieczeństwa na swojej stronie.
Cierpią też franczyzobiorcy. Na Facebooku widziałam apel do Ruchu, by pozwolił kioskarzom zostać w domu bez konieczności płacenia 1600 PLN dziennie za prowadzenie kiosku.
Potrzebne są radykalne regulacje franczyz, bo dziś wygląda to tak, że ludzie pracują po 20 godzin dziennie, nie mają praw pracowniczych i są często skazani na kompletnie nieczytelne systemy rozliczeń. Wieloma franczyzami powinny się tak czy siak zająć PIP, skarbówka i prokuratura. Na pewno osoby prowadzące i pracujące we franczyzach są dziś niezwykle narażone.
Koronawirus w Polsce, czyli cztery praktyczne testy państwa teoretycznego
czytaj także
No ale teraz żadne służby nie mają do tego głowy, trzeba doraźnych działań.
Nie mogą nie mieć głowy, bo jeśli teraz taki franczyzobiorca czy ajent zachoruje, to nie zamknie się na dwa tygodnie w domu, bo już nie wygrzebie się z długów. I będzie przekazywać tę chorobę dalej. Ten system powinien się zmienić w najbliższym czasie, a to, co trzeba zrobić natychmiast, to wymóc zejście ze zobowiązań wobec franczyzodawców.
Jeśli teraz taki franczyzobiorca czy ajent zachoruje, to nie zamknie się na dwa tygodnie w domu, bo już nie wygrzebie się z długów.
Te firmy-matki mają zyski – jeśli chodzi o branżę spożywczą, to nawet wyższe niż zazwyczaj – i wedle zapowiedzi będą mogły otrzymać wsparcie od państwa. Dlatego powinny w tej sytuacji zwolnić swoich ajentów z obowiązku pracy i opłat. Nie może być tak, że koszty pandemii zrzucane są na najsłabszych, a wielki biznes zarabia jakby nigdy nic.
Jak go do tego zmusić?
Państwo ma wiele możliwości prawnych i powinno z nich korzystać. Powtórzę: koszty kryzysu nie mogą być jak zawsze przerzucone na barki pracowników i pracownic. Wszyscy musimy się zachowywać solidarnie i odpowiedzialnie, zwłaszcza w czasach kryzysu.
Komu pomóc należy najpilniej?
Musimy pomagać pracownikom i pracownicom, żeby mieli co do garnka włożyć. Musimy pomagać przedsiębiorstwom, żeby pracownicy nie tracili pracy. Tutaj nie da się wybrać, trzeba podejmować wiele działań jednocześnie.
Minister Jadwiga Emilewicz skupia się na pomocy przedsiębiorcom, a my zwracaliśmy uwagę premierowi, by myślał o pracownikach i osobach na śmieciówkach. Żeby na przykład w obliczu szturmu na sklepy spożywcze wydać rozporządzenie, by kasjerzy i kasjerki mieli na kasie rękawiczki ochronne, środki do dezynfekcji. Szczęśliwie po naszym apelu to się stało. Powinniśmy zadbać też o listonoszy, by nie musieli nosić przesyłek do osób w kwarantannach.
czytaj także
Zarówno klub Lewicy, jak i PSL mocno naciskają na rozwiązania dla pracowników i osób w trudnej sytuacji życiowej. Pytaliśmy premiera o opiekę nad dziećmi pracowników medycznych i odszkodowania dla ich rodzin w przypadku ich zarażenia lub śmierci. Oraz o osoby w kryzysie bezdomności – o których się obecnie w ogóle nie mówi – bo już pojawił się problem z brakiem żywności i miejsc, gdzie mogłyby bezpiecznie przebywać.
To wszystko bardzo ważne rozwiązania, ale skąd na to wszystko wziąć pieniądze, skoro idzie głęboki kryzys?
Dostaliśmy wsparcie z UE. Z 37 mld euro, które Unia przeznaczyła na walkę z koronawirusem, Polska otrzyma aż 7,5 mld. Powinniśmy je przeznaczyć m.in. na postulowane przez nas fundusze. Na pewno nie stać nas w tym momencie na PR-owe eksperymenty w pod hasłem „budżet bez deficytu”.
Czyli: fundusz dla pracodawców, fundusz dla osób pracujących na śmieciówkach, fundusz wsparcia dla pracowników medycznych i ich rodzin, nowe noclegownie… Obliczyliście, ile to będzie kosztować?
Nie stać nas na to, żeby tego nie wprowadzić. Jeżeli rząd nic nie zrobi, będziemy mieli powiększającą się grupę zadłużonych, których sytuacja będzie pogarszać się z tygodnia na tydzień.
Chcemy większej reakcji UE na koronawirusa? Dajmy jej narzędzia
czytaj także
Przecież wiemy, że pandemia nie skończy się w marcu. Od tego, jak zabezpieczymy 16 milionów pracowników i pracownic, do tego ponad 2 miliony osób pracujących na śmieciówkach, oraz jak wesprzemy przedsiębiorstwa, zależy, jak będzie wyglądała nasza gospodarka, kiedy to wszystko się skończy. To naprawdę kwestia odpowiedzialności za państwo i przyszłość.
Co konkretnie jako Lewica zrobiliście w kierunku realizacji waszych postulatów?
Jesteśmy na etapie przekuwania pakietu antykryzysowego, który ogłosił parę dni temu Robert Biedroń, w ustawę i poprawek do ustawy antykryzysowej. Znajdzie się tam między innymi chorobowe płatne w stu procentach, wsparcie przedsiębiorstw, ZUS opłacany przez państwo, jak również fundusze, o których mówiłyśmy wcześniej.
Pytaliśmy premiera o opiekę nad dziećmi pracowników medycznych i odszkodowania dla ich rodzin w przypadku ich zarażenia lub śmierci.
A ponadto podwyższenie wieku dzieci, których rodzicom przysługuje zasiłek, do 16. roku życia, a w przypadku dzieci z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności – zniesienie tej granicy.
Czy rząd już na to zareagował?
Jest dla nas bardzo ważne, by być opozycją merytoryczną, więc nasze propozycje zgłosiliśmy premierowi. Część już została uwzględniona. Na przykład na fundusz dla pracowników medycznych rząd zareagował pozytywnie, ale jeśli chodzi o zwiększenie wynagrodzeń pracownikom medycznym, bo przecież są na pierwszej linii frontu − już nie. Premier odpowiedział, że ostatnio i tak tej grupie pracowników podniesiono pensję. Na ten moment rząd nie chce zgodzić się też na sto procent płatnego chorobowego.
To działania na poziomie legislacyjnym, a tymczasem w całej Polsce mnożą się oddolne inicjatywy samopomocowe. To naturalne środowisko dla partii Razem, ale nie widzę, żebyście się angażowali w takie akcje…
Nasze członkinie i członkowie biorą udział w wielu akcjach. Nasza partia pomaga w rozpowszechnianiu informacji o prawach pracowniczych − co rozpoczęła Inicjatywa Pracownicza.
czytaj także
Ponadto zbieramy informacje o nieprawidłowościach w zakładach pracy i lobbujemy na spotkaniach sztabu kryzysowego, by rząd rozwiązywał te problemy. Sami będziemy o nich przypominać w swoich poprawkach. Krótko mówiąc, w tym kryzysie chcemy na wszystkie możliwe sposoby stać po stronie pracowników.
Z tego, co mówisz, wynika, że opozycja – a przynajmniej Lewica i PSL – współpracuje z rządem w zakresie rozwiązania kryzysu. Jako Lewica popieracie większość działań podejmowanych przez rząd, proponujecie ich rozszerzenie. Można odnieść wrażenie, że Polacy zakopali topór z polsko-polskiej wojny i zaufali władzy.
Koronawirus nie ma barw politycznych. Potrzebujemy teraz spokoju, opanowania i równowagi. Musimy słuchać służb sanitarnych, wykonywać ich zalecenia i przeciwdziałać panice. Naszym wspólnym zadaniem jest doprowadzić do tego, żeby jak najmniejsza liczba ludzi została zarażona i jak najmniejsza zmarła.
Jesteście bardzo aktywni, ale w ogóle nie widać was w mediach.
Media zaczęły zapraszać ekspertów i ekspertki, polityczki i politycy zeszli na dalszy plan.
Koronawirus propagandy, czyli to państwa są niesolidarne, nie Unia Europejska
czytaj także
Dla mnie i dla dużej części klubu Lewicy priorytetem jest to, by przejść przez ten kryzys suchą stopą i nie doprowadzić do tego, by epidemia szerzyła się na skalę włoską.
No dobra, ale PiS i tak opozycję oczerni, a wszystkie działania przedstawi jako swój sukces, i poparcie mu wzrośnie, a wam spadnie.
Niekibicowanie w tym momencie rządowi jest równoznaczne z kibicowaniem wirusowi, żeby zaraził jak najwięcej osób. W tej sytuacji wybór jest jasny. Trzeba pomóc władzy w walce z epidemią.
Z PiS-em spieramy się merytorycznie, proponujemy lepsze rozwiązania na czas kryzysu, zgłaszamy nieprawidłowości do odpowiednich instytucji. Inne sprawy zostawiamy na później. Chciałabym, żeby państwo polskie pokazało w tym momencie siłę i mądrość niezależnie od tego, kto jest u władzy.
