Kultura i rozwój

Współczesne pojmowanie kategorii rozwoju opiera się na przekonaniu o tożsamości rozwoju gospodarczego i społecznego, a za główne kryterium rozwojowe przyjmuje się szeroko rozumianą jakość życia. Warunkiem rozwoju jest umiejętne wykorzystanie kapitałów twardych (w tym kapitału finansowego) oraz miękkich (osadzonych w ludziach i w relacjach społecznych). Obszarem wytwarzania miękkich kapitałów jest kultura pojmowana jako zasób dziedzictwa wcześniejszych pokoleń oraz jako zbiór praktyk społecznych, służących samowyrażaniu się jednostek, komunikowaniu z innymi, współdziałaniu i współpracy. Rozwój warunkowany jest twórczym przeobrażeniem dziedzictwa kulturalnego i tworzeniem warunków dla wyłaniania się praktyk kulturowych. Seminarium „Kultura i rozwój” omawia inicjatywy z obszaru kultury pod kątem ich wpływu na szeroko rozumianą jakość życia.

Spotkania seminarium odbywają się we wtorki o godz. 16.30. Na każdym seminarium prezentowany jest referat. Autor referatu jest zobowiązany dostarczyć jego pisemną wersję z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem. Autorami referatów są przede wszystkim uczestnicy seminarium. Zapraszani jednak będą w tej roli także goście specjalni. Seminarium jest dwujęzyczne – polsko­ i angielskojęzyczne.

W listopadzie 2014 seminarium będzie organizatorem drugiej międzynarodowej konferencji „Kultura i rozwój”. Podczas konferencji planowanej na 25.11 przedstawione zostaną studia przypadków różnych obywatelskich inicjatyw i projektów kulturalnych. Studia te będą także przedstawiane i dyskutowane na regularnych spotkaniach seminarium. Po uzyskaniu pozytywnych recenzji, zostaną włączone do pokonferencyjnej publikacji, która ukaże się w 2015 r.

Program seminarium w semestrze zimowym:
14.10, wyjątkowo o godz. 18:00 inauguracja seminarium: wykład prof. Jerzego Hausnera „Kultura jako ścieżka wyjścia z kryzysu” i rozmowa z zaproszonymi gośćmi
21.10 Łukasz Maźnica, Jan Strycharz (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, doktoranci) – Teatr Łaźnia Nowa (Kraków, Nowa Huta) – studium przypadku
  4.11 przygotowanie do konferencji „Kultura i rozwój”
18.11 Bartłomiej Orlicki – Fundacja Cohabitat (Łódź) – studium przypadku
25.11 2. Konferencja „Kultura i rozwój”
  2.12 Anna Maria Potocka (dyrektor Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie)
  9.12 podsumowanie konferencji „Kultura i rozwój”
16.12 prof. dr hab. Czesława Frejlich (Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie) – Ekonomiczne wartości dizajnu
20.01 prof. dr hab. Tomasz Szlendak (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
27.01 przedstawiciele platformy Culture 2 Commons (Zagrzeb, Chorwacja)

Program seminarium w semestrze letnim:
24.02 Wojciech Mazan, Katarzyna Mazan (Stowarzyszenie Kulturotwórcze Nie z Tej Bajki, Ostrowiec Świętokrzyski)
03.03 dr Maciej Gdula, dr Mikołaj Lewicki, dr Przemysław Sadura (Uniwersytet Warszawski): Praktyki kulturowe klasy ludowej – prezentacja raportu z badań
10.03 Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski: Omówienie działań artystyczno­społecznych w warszawskiej dzielnicy Ursus
17.03 Katarzyna Korzeniewska (seminarzystka): Przemysł muzyczny
24.03, wyjątkowo o godz. 18:00 Geoffrey Hodgson: Conceptualising Capitalism (spotkanie otwarte)
14.04 Zuzanna Sikorska (Towarzystwo Inicjatyw Twórczych Ę): Jaskółki – nowe zjawiska w warszawskich instytucjach i nieinstytucjach kultury
21.04 Wojciech Kłosowski (Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Warszawa): Kierunek kultura
28.04 Małgorzata Gajdemska (seminarzystka): Miasto ­ mapa ruchu. Taniec i działania performatywne w przestrzeni miejskiej
12.05 prezentacja przebiegu tegorocznego programu badawczego Kultura i rozwój (Igor Stokfiszewski) oraz wprowadzenie do badania case study – Zamek Cieszyn (Patryk Dziurski).
19.05 dr Piotr Staszkiewicz (seminarzysta, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie)
26.05 prof. Przemysław Czapliński (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
02.06 Edwin Bendyk: Fraktale. W stronę metakultury rozwoju.

Założenia:
• Współcześnie nie ma sensu rozdzielanie rozwoju gospodarczego i rozwoju społecznego. Dzisiaj nie chodzi już tylko o to, aby dostrzec, że jeden wpływa na drugi. Sedno w tym, aby przyjąć, że jeden jest drugim: jeśli rozwój nie jest społeczny, to nie jest też gospodarczy – i odwrotnie.
• Rozwój dokonuje się za sprawą przenikania się i wzmacniania się tego, co ekonomiczne i społeczne, materialne i duchowe, twarde i miękkie.
• Wpływu kultury na rozwój terytorialny (np. województwa czy miasta) nie należy sprowadzać do kwestii promocji i zewnętrznej atrakcyjności, czyli do zagadnienia przyciągania dodatkowych zasobów: inwestorów, kapitału turystów czy nowych rezydentów. O wiele ważniejsze jest dostrzeżenie jej znaczenia dla odkrywania, wykorzystywania, waloryzowania i pomnażania własnych zasobów.
• Głównym kryterium rozwoju nie jest poziom czy dynamika tworzonego PKB, lecz szeroko ujmowana jakość życia mieszkańców.
• Kluczem do zrozumienia istoty rozwoju jest kategoria „podtrzymywalności” (sustainability). Ponieważ w Polsce źle tłumaczymy i rozumiemy to pojęcie, ważne jest, aby pokreślić, że nie idzie w tym przypadku o równowagę, ale o zmianę. Jeżeli w odniesieniu do równowagi rozwój ma mieć sensowną konotację, to idzie nie o równowagę a równoważenie, nie o stałość, stabilizację a stabilność.
• Rozwój wynika z efektywnego wykorzystania różnych kapitałów – twardych i miękkich. Współcześnie rola tych drugich – czyli kapitału: ludzkiego, intelektualnego, społecznego i kulturowego – rośnie.
• To oznacza, że coraz większej wagi nabiera kapitał, który jest w ludziach i jest osadzony w relacjach społecznych (kapitały miękkie) w stosunku do kapitałów (twardych), którymi ludzie mogą i potrafią się posłużyć (np. kapitał finansowy).
• Kulturę pojmuje się jako zasób dziedzictwa wcześniejszych pokoleń oraz jako zbiór praktyk społecznych, służących samowyrażaniu się jednostek, komunikowaniu z innymi, współdziałaniu i współpracy.
• Dziedzictwo jest zakumulowanym przez wcześniejsze pokolenia zasobem kapitałów.
• Aby móc włączyć te zakumulowane kapitały w rozwój, niezbędna jest tożsamość, ale rozumiana jako podmiotowość. Rzecz nie tylko w tym, kim się jest, z czego się wyrasta i co się posiada, ale także w tym, do czego się dąży, co się chce osiągnąć.
• Pożytkowanie dziedzictwa wymaga interpretacji i kreatywności, jest nie tylko jego poznawaniem i chronieniem, ale jego waloryzowaniem i uzupełnianiem. Rozwój to twórcze przeobrażenie własnego dziedzictwa.
• Prawo do kultury to prawo do rozwoju i powinno być traktowane jako jedno z podstawowych, konstytucyjnych praw człowieka.
• Z tego prawa może faktycznie skorzystać tylko jednostka lub zbiorowość autonomiczna i kreatywna. Tym samym, samo legislacyjne ustanowienie prawa do kultury jest zdecydowanie niewystarczające.
• Nowoczesny rozwój to proces, w którym popyt generuje podaż (stąd znaczenie edukacji kulturalnej), ale też podaż tworzy popyt (stąd znaczenie wolnego Internetu).
• Kultura pojmowana jako zbiór wytwarzanych społecznie praktyk służących samowyrażaniu się jednostek, komunikowaniu z innymi, współdziałaniu i współpracy waloryzuje kategorie takie jak: podmiotowość, wspólnotowość, partycypacja, podtrzymywalność, autorefleksyjność.
• W ramach tych kategorii waloryzuje się praktyki nastawione na ekspresję podmiotowości, kreatywność, interakcję, budowanie zaufania, współpracę, wzajemność, poszanowanie indywidualności, różnorodność, podnoszenie poziomu uczestnictwa, współzarządzanie, inkluzywność, dostępność, otwartość, samowystarczalność, odpowiedzialność społeczną i ekologiczną oraz charakteryzujące się umiejętnościami wykorzystania zasobów indywidualnych i wspólnych, własności prywatnej, publicznej i społecznej.
• Kultura nacechowana tego typu walorami współwytwarza wartościowy kapitał miękki i przyczynia się do poprawy jakości życia, to jest do rozwoju.

prof. dr hab. Jerzy Hausner – profesor ekonomii, wykładowca Akademii Ekonomicznej w Krakowie. W latach 1996–1997 był szefem doradców wicepremiera Grzegorza Kołodki w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza, następnie pełnomocnikiem rządu ds. reformy zabezpieczenia społecznego i podsekretarzem stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Pełnił też funkcję społecznego doradcy prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w ramach powołanego w 1996 zespołu doradców ekonomicznych. W październiku 2001 r. wszedł w skład gabinetu Leszka Millera jako Minister pracy i polityki społecznej. Od stycznia 2003 r. Minister gospodarki, pracy i polityki społecznej, a od czerwca 2003 r. także Wiceprezes Rady Ministrów. Firmował swoim nazwiskiem plan naprawy finansów publicznych (tzw. plan Hausnera). W rządzie Marka Belki (od maja 2004 r. do marca 2005 r.) piastował stanowisko Wicepremiera i Ministra gospodarki i pracy. Koordynował wówczas prace nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2007– 2013. Specjalizuje się w ekonomii politycznej oraz gospodarce i administracji publicznej. Jest autorem i współautorem ponad 300 publikacji naukowych.

Igor Stokfiszewski – badacz, uczestnik i inicjator działań z zakresu teatru społecznego, teatru wspólnoty i sztuki zaangażowanej. Współpracował m.in. z Teatrem Łaźnia Nowa (Kraków, Nowa Huta), Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards (Pontedera, Włochy), niemieckim kolektywem Rimini Protokoll oraz z artystami – Arturem Żmijewskim i Pawłem Althamerem. W latach 2012­2014 w Instytucie Studiów Zaawansowanych w Warszawie prowadził seminarium Sztuka jak narzędzie zmiany rzeczywistości, z których wyłoniły się m.in. działania artystyczno­społeczne w przestrzeniach poprzemysłowych Zakłady. Ursus 2014.