„Jest po prostu głupia pizdą. I dyplom UAM-u tu nic nie pomoże”, „swiksowałyście boście dawno chłopa nie miały”, „czy tylko ja dostrzegam tu przynajmniej niektóre z 7 klasycznych objawów paranoi?”, „to coś musi być albo brzydkie albo bardzo zakompleksione albo wszystko to razem”, „czyżby przy tym pisaniu doznawała orgazmu?” (pisownia oryginalna).
To kilka wybranych komentarzy spod dwóch moich tekstów. Nie ma na nie żadnej reakcji, wiszą sobie niczym nie niepokojone. Oprócz tego dostaję mnóstwo prywatnych wiadomości. Od nieznajomych, czasem pod nazwiskiem, czasem jako trollkonto. Przestrzegamy się przed nimi z koleżankami. Podobnie jak przestrzegamy się przed napastliwymi mężczyznami ze światka literackiego. Wiemy, że nie zostaną skrytykowani, bo są lubiani, dowcipni i błyskotliwi. Nikt nie ma podobnych oporów przed krytykowaniem nas.
W niedawnych „Książkach” Marcin Sendecki, poeta, zamieścił krytykę książki Joanny Lech. Okazało się, że jej antologia jest słaba, bo poetka publikuje selfie na Facebooku. Sendecki prawdopodobnie pomylił jednak Joannę Lech z inną pisarką, także Joanną – Joanną Dziwak. Dziwak rzeczywiście wrzuca selfie do sieci. Z tego powodu Mariusz Grzebalski, poeta i wydawca, niedawno próbował wykluczyć ją z rozmowy w komentarzach na Facebooku – bo „pokazuje cycki w internecie”. Gdy to ujawniła, zaczął w kolejnych komentarzach obrażać ją i osoby, które się za nią wstawiły, określając je jako grafomanki i poniżając ze względu na wygląd i wiek na podstawie ich zdjęć.
czytaj także
Opisałam to, a on – „za karę” – wysłał do mnie prywatną wiadomość z groźbami. Zgłosiłam to policji – policjantka bez żadnej wątpliwości przyjęła zgłoszenie. Środowisko literackie natychmiast zareagowało. Słyszałam, że nakręcam „spiralę nienawiści”, że się lansuję, ośmieszam, jestem psychopatką, że jestem za silna, żeby się bać, bo to mnie należy się bać. Poetki i poeci publicznie pisali, że wyrzucają mnie ze znajomych. Inny poeta i redaktor, który wcześniej notorycznie nocami przesyłał mi nienawistne wiadomości, napisał na mój adres mailowy: „Zawszę będę przeklinał Twe imię, pierdolona donosicielko. W normalnych warunkach za donoszenie na braci na suki wsiadłbym w furę i spaliłbym ci dom, ale serce mi niedomaga”. Jak się okazało, podobne wiadomości wysyłał do innych młodych poetek i krytyczek.
Sprawa na policji została umorzona.
To jak to z tym hejtem? Olewaj? Trochę dystansu? To tylko krytyka? Weź kredyt, zmień pracę, wykształcenie i emocje?
Wewnętrzna krytyczka
Krytyczki są nieustannie krytykowane. Od urodzenia. Na każdym kroku jesteśmy oceniane. Jesteś gruba? Źle. Jesteś chuda? Źle. Ubierasz się na czarno? Źle. Ubierasz się kolorowo? Źle. „Zrobiłaś to źle”. Słyszą to matki od obcych ludzi, słyszą pracownice od przełożonego, słyszą ochroniarki od organizatorek wydarzeń, słyszą panie sprzątające od pań domu, które im płacą. Słyszą to wszędzie, więc i słyszą u siebie. A komu bardziej ufać niż sobie?
Podział na ocenianych i oceniających to podział na większość, która nie ma przywileju ustanawiania wartości, i mniejszość, która za wszelką cenę utrzymuje panujące wartości, bo to one zapewniły jej tę pozycję. Mamy czuć się przytłoczone, wiecznie niepewne i niezadowolone, skupione na swoich błędach. Chcesz się schować i nigdy więcej nie wychodzić, nie poddawać się tej ocenie. Chcesz zniknąć.
Wiele pisarek i krytyczek w tej sytuacji znika. Wiele osób spoza promowanego modelu wykształconego przedsiębiorcy samego siebie z klasy średniej lub wyższej – podobnie. Nie ma ich. Tymczasem krytykujący zbierają plony z ich pracy.
Taka krytyka unieruchamia i utrwala istniejące normy. Feruje oceny z punktu widzenia wartości kulturowo utożsamianych z męskimi: mocną jednostkę, samowystarczalność, indywidualność, męskość. W istocie: przywilej. Przywilej ekonomiczny, klasowy, płciowy, który daje pewność, że nie stracisz pracy po krytyce, że nie zostaniesz wykluczona ze środowiska po krytyce. Nie musisz się bać. Krytyka nie wpłynie na twoją pozycję, bo ty ją po prostu masz. To ty tutaj oceniasz.
Przepraszam ciebie i twoje cycki
To bardzo proste: ci, którzy oceniają, nie mogą być krytykowani. Ileż to znamy historii, gdy autor śmiertelnie obraził się na krytyka, bo ten nie wyraził się superentuzjastycznie o jego książce! Jeden z moich profesorów wyznał, że on już nie krytykuje negatywnie tomów, żeby nie robić przykrości kolegom. Kiedy ja nie miałam zamiaru rezygnować z takiej krytyki, spytał: a wiesz, jak on może się z tym czuć? Pomyślałaś w ogóle o nim? Część krytyków z tego powodu w ogóle zrezygnowała z pisania negatywnych recenzji. Żeby nie było spiny. A krytykująca kobieta – to zniewaga podwójna. W końcu kobiety nie są od krytykowania i zadawania ciosów: kobiety są od cierpliwego opatrywania ran.
czytaj także
Obrażanie się za krytykę tekstów wynika z prostego utożsamienia działania z byciem. Zastępuje konflikt wartości konfliktem personalnym. A gdy tak rozumiemy literaturę czy życie społeczne, nie ma mowy o żadnych wartościach – pozostają towarzyskie układziki i pozycja w środowisku. I to one są podstawą krytyki.
Tak wygląda patriarchalna krytyka: to krytyka pozycji, płci, pochodzenia, rasy – zamiast tekstu czy działania.
Kobiety więc krytykowane są za to, że są kobietami. Jak zaprasza się nas na spotkanie, to przecież nie ze względu na nasze umiejętności. Jak wsiadamy z wydawcą do taksówki, to wiadomo, w jakim celu. No i na pewno nie jesteśmy fajnymi kolegami do wódki.
Jasne, też możemy pić wódkę z poetami, jeśli mamy czas, pieniądze i kontakty, by wpaść na spotkanie poetyckie, a następnie spędzić noc na błąkaniu się od pubu do pubu. Tyle że krytyk nie usłyszy potem pijanym bełkotem od heteroseksualnego gnoja, że ma supercycki. Nie usłyszy, że heteroseksualny gnój zaprasza do siebie, bo tam można kontynuować obiecującą imprezę i karierę, a całe towarzystwo przy stole gromko zarechocze. A jeśli usłyszy, to raczej nie spodziewa się molestowania albo gwałtu, tylko dalszego ciągu pijackiej rozmowy.
czytaj także
Jeśli więc już odgrywamy rolę w tym spektaklu, to często niekoniecznie na własnych zasadach. Pewien pijany slamer, widząc mnie pierwszy raz w życiu, powiedział: „Witam ciebie i twoje cycki”. Gdy powiedziałam mu, że to mocno nie OK, odparł: „Przepraszam ciebie i twoje cycki”. Kazałam mu spierdalać i odeszłam. Obserwatorzy byli zachwyceni: ale afera, prawdziwe starcie, będzie o czym plotkować. Jakiś gość podszedł potem do mnie i powiedział, że mnie szanuje.
To co, gdybym się nie odcięła, nie szanowałby?
Rozepnij przyciasny kołnierzyk
Cała historia literatury to narracja o prywatnych porachunkach mężczyzn, które potem z wypiekami na twarzy sobie przekazujemy. Typ obraził typa, typ miał konflikt z typem, a typ pobił się z typem, co za skandal, wow! No prawdziwi geniusze, awanturnicy jak z powieści Sienkiewicza. Tylko nikomu nie mów, i tak wszyscy już wiedzą. Ale to o kobietach mówi się jako o nadwrażliwych wariatkach. Mężczyźni to artyści, mają swoje dziwactwa, bo są genialni, opowieści o ich sprzeczkach to rozbudowane gawędy i historia literatury. Kobiety przesadzają i są histeryczne, opowieści o ich konfliktach to plotki, brukowiec albo harlekin. Jedne dzieła są genialne i uniwersalne, drugie to emocjonalne papki.
czytaj także
Dlatego też łatwo zdewaluować pracę poetki czy krytyczki, odwołując się do jej płci i wyglądu. Panowie obrażają się za krytykę jako osobistą – i taką też stosują.
Marcin Świetlicki polemizował z moim tekstem o Marcinie Świetlickim, twierdząc, że to tekst odrzuconej kochanki (nigdy się nie spotkaliśmy). Dr hab. Adam Poprawa podważał wartość rozprawy doktorskiej Emilii Konwerskiej po samym jej tytule, a mnie nazwał „parytetową dzierlatką”. Janusz Rudnicki zalecał mi z kolei, gdy opisałam jego seksistowskie zachowania: „Trochę luzu, Majka Śtaśko. Rozepnij przyciasny kołnierzyk, uśmiechnij się. Jutro będzie lepiej”.
Marcin Sendecki napisał, że jestem radykalnie niemądra i wściekle agresywna. W „Książkach” określił mnie nową Melanią Kierczyńską. Środowisko przejęło to z radością: Kierczyńska była komunistyczną krytyczką literacką, więc wiadomo – największa możliwa obelga. Ale gdyby jeszcze chodziło o rzekome podobieństwo pisania, byłoby z czym dyskutować. Tyle że kilka razy ktoś wrzucił bardzo niekorzystne zdjęcia Kierczyńskiej i groził mi, że tak skończę. Czyli jak? Będąc według niego brzydką? Niepodniecającą mężczyzn? No, tragedia, rzeczywiście.
Pustkowiak: W życiu jestem bardzo miła, w pisaniu bardzo niemiła
czytaj także
Oczywiście ani Sendecki, ani Grzebalski, ani miliony internautów produkujących komentarze o niedoruchaniu i brzydocie kobiet nie odkryli polonu. Leopold Tyrmand w 1954 r. tak krytykował poglądy i działalność Kierczyńskiej: „Na oko koszmarny zlepek wyschłych kości i brodawek, która w życiu wypełnionym walką o socjalizm, i przy swej urodzie, kutasa widziała chyba w atlasie anatomicznym”.
Życie literackie jest nowelą
Tak od lat rozmawiają o tekstach i książkach uznani poeci, wykładowcy i wydawcy.
– Co myślisz o książce Lech?
– Mogę powiedzieć tylko tyle, że moja partnerka nie poznała p. Lech, kiedy się spotkaliśmy na wieczorze autorskim Agi Wolny-Hamkało w Krakowie. A że jest grafikiem, stwierdziła, że Photoshop czyni w przypadku p. Lech cuda (wypowiedź Mariusza Grzebalskiego – kolejny, po Sendeckim, głos w dyskusji o antologii zredagowanej przez Lech).
Albo:
– Co myślisz o książce Świetlickiego?
– Widziałem się z nim ostatnio w Krakowie, dobrze wygląda, wreszcie poukładał sobie życie.
To nie tylko obrona Świetlickiego, to dyscyplinowanie przez stygmatyzację i pogardę
czytaj także
Ale to my wciąż słyszymy, że nie zajmujemy się literaturą, tylko „życiem literackim”, gdy krytykujemy seksizm decydujących w poezji i ich twórczości. Pogodne pielęgnowanie własnego ego, znajomości i prywatnych interesów pod pozorami zajmowania się poezją to bardzo przyjemna perspektywa. Niestety, dla większości niedostępna.
Zajmując się literaturą, nie jesteśmy w stanie nie zajmować się mizoginią, nierównościami i nadużyciami władzy, które codziennie nas dotykają. To oczywiste elementy zarówno literatury, jak i „życia literackiego” – bo literatura to nie błyskotka dla tych, których stać na powielanie złudzeń o dryfującym w próżni pełnej książek self-made manie, tylko element życia społecznego. Nasza krytyka to nie tylko praca nad tekstem – to także praca nad całą kulturą. I przeciw całej kulturze.
Realna rozmowa o książkach, kulturze i polityce, a nie płci i wyglądzie, wiąże się z koniecznością konfrontacji, a wraz z nią – ujawnienia swoich wartości i wypracowanych narzędzi krytycznych. Pozwala na równą rozgrywkę, daje wybór wartości i e(ste)tyk. I dokładnie tego boją się decydujący. Panowie po prostu bronią swojego przywileju.
czytaj także
Niezdolna, ale pracowita
Gdy płeć jest argumentem w krytyce, trzeba olbrzymiej pracy, by pokazać, że mimo niej umiemy pisać i krytykować. Nie wyobrażam sobie napisać tekstu o książce, której nie doczytałam, czasem kilkukrotnie, zwykle z notatkami. Ale gdy dzieliłam się tym z moimi kolegami, śmiali się, że jestem nadgorliwa. Nadgorliwość jest gorsza od faszyzmu, hehe. Załóżcie ruch antynadgorliwościowy, to realne niebezpieczeństwo, bo przecież nie faszyzm w Polsce.
Albo gdy przed spotkaniem przeglądałam notatki, a mój zasłużony współpanelista nie wziął ze sobą nawet długopisu, żeby podpisać umowę. I gdy zobaczył, że się przygotowałam, rzucił, że on wszystko ma w głowie (nie miał) i nie potrzebuje przygotowań (potrzebował). Ja widocznie potrzebuję, no cóż. Nieprzygotowany gość to spoko gość, wyluzowany, z dystansem. Umie improwizować i jest błyskotliwy. Nieprzygotowana kobieta czegoś nie dopilnowała, nie dosprzątała, nie wykonała swojej pracy. Powinna żałować i siedzieć zestresowana.
czytaj także
Uprzywilejowani mogą nie mieć wiedzy, umiejętności, ale zawsze mają estetykę: wygląd, pochodzenie, płeć, kolor skóry, rodziców, sposób komunikowania się. Dlatego mogą być nieprzygotowani, a często zwyczajnie niemądrzy, ale uchodzić za geniuszy. Mogą powtarzać te same seksistowskie żarty, za które poniżaliby taksówkarza albo kibica, i uchodzi to za szczyt elegancji i ironię. Mogą opowiadać te same banały, które pojawiają się w książkach wyśmiewanego przez nich Paulo Coelho albo trenerów motywacyjnych, i być święcie przekonani, że to wielkie odkrycia i nauka. Mogą zwyczajnie hejtować jak tysiące ludzi codziennie w internecie, ale pod ich piórem to będzie wyrafinowana krytyka, którą należy wziąć sobie do serca albo spierdalać.
Są w formie – nic nie muszą. Nawet przez myśl im nie przejdzie, że oszukali, by znaleźć się tu, gdzie są – przecież to jest ich miejsce, od urodzenia. Ich forma to norma.
Syndrom oszustki i tłumaczyzm
A kobiety czują się jak oszustki. By znaleźć się w miejscu, które dla mężczyzn z przywilejem jest oczywiste, muszą poświęcić niewyobrażalnie więcej czasu i wykonać znacznie więcej pracy, w większości niewidzialnej. Także pracy emocjonalnej, związanej ze znoszeniem seksistowskiej bucerki, oraz pracy nad „sobą”: przekraczaniem własnych reakcji i założeń, których nabyły podczas socjalizacji. Często żyją w przekonaniu, że nie nadają się do bardziej prestiżowych zadań. Wiedzą też, jakie będą ponosiły konsekwencje, jeśli popełnią błąd. Tak, kobiety popełniają błędy. Są ludźmi. Kobiety też są ludźmi, wow.
czytaj także
Na jednym ze spotkań pomyliłam nazwiska bohaterek literackich. Gdy nadszedł czas pytań z sali, jeden z mężczyzn przez kilka minut tłumaczył mi i wszystkich zebranym, że pomyliłam nazwiska bohaterek literackich. Spotkanie było transmitowane na Facebooku. W komentarzach pod nagraniem inny pan z oburzeniem pytał, jak to możliwe, że mam tytuł magistra, skoro pomyliłam nazwiska bohaterek literackich. I jak w ogóle mogę się publicznie wypowiadać. Przecież pomyliłam nazwiska bohaterek literackich.
Autorki rzadziej przyjmują zaproszenia na spotkania, które nie dotyczą tego, co robią najlepiej. Panowie odkryli to dopiero, gdy zaczęłyśmy krzyczeć – z zaskoczeniem pisali, że kobiet rzeczywiście jakoś mniej. Postanowili to natychmiast naprawić – przecież mogą wszystko! Niestety, obyło się bez oszałamiających efektów. Zaczęli więc narzekać, że kobiety nie przyjmują zaproszeń. Pisali płomienne posty na Facebooku, zachęcali je do odwagi i działania.
Sami się zachęćcie, panowie. Do reakcji na hejty, do końca protekcjonalnego traktowania, do większej pracy w otwieraniu środowiska na nowe głosy, także te poza binarnym rozumieniem płci, do walki o godne wynagrodzenia w poezji i socjalne zabezpieczenia dla tych, których nie stać na darmowe promowanie się na spotkaniach i zdobywanie kontaktów na festiwalach. Odwagi, panowie, do działania!
czytaj także
W sytuacjach parytetowo niewygodnych organizatorzy często uderzają w poczucie obowiązku – jeśli nie pójdziesz, nie będzie kobiet w panelu. To twoja wina, że będą gadać sami mężczyźni. Zmuś się i przyjedź, najlepiej za własne pieniądze i bez wynagrodzenia, żeby autorki nie były wykluczane. Walczysz o parytety, jesteś to winna wszystkim kobietom. Spoko, tyle że nie jestem inkarnacją wszystkich na świecie różowych śpioszków i nie istnieję po to, by organizatorzy odhaczyli sobie udział kobiety, gdy akurat tego potrzebują.
Niedawno zadzwonił do mnie uznany poeta i powiedział, że starał się, ale, niestety, poza mną w wydarzeniu pojawią się sami mężczyźni. Wynagrodzenie za spotkanie było naprawdę spore. Zapytałam, do kogo dzwonił. Wymienił trzy poetki. Zapytałam, czy nie zna więcej. Odpowiedział, że osobiście – nie bardzo. Nie miał do nich kontaktu. Podałam mu telefony, zadzwonił, większość się zgodziła.
Poetek jest naprawdę bardzo dużo i także przydałyby im się pieniądze do życia. Tyle że to nie ich wina, że organizatorzy nie znają ich numerów telefonów.
czytaj także
Ekspertki i superwomen
Kobiety także częściej odmawiają udziału w spotkaniach ze względu na nadmiar pracy – wiele z nich pracuje zarobkowo, a wieczorami zajmuje się dziećmi, osobami z niepełnosprawnościami, partnerem albo rodzicami bądź wykonuje kolejne zlecenia, zamiast brylować na festiwalach. Mocniej dotyka je prekaryzacja, częściej także odwołują swój udział w ostatniej chwili – z powodu choroby swojej czy kogoś bliskiego. Albo niespodziewanego zlecenia, którego wcześniej nie można było zaplanować, a przełożony naciska i stawia pod ścianą. Nie możemy wykonać swojej pracy na odwal lub podzielić się nią z kimś innym. Kobieta musi być superwoman – musi wyrabiać 150% normy. Skoro już pojawiła się w przestrzeni publicznej, musi nieustannie dowodzić, że na to zasłużyła.
Według badań Agnieszki Majcher 13% naukowczyń w Polsce nie wchodzi w związek małżeński. Wśród naukowców to ledwie niecałe 3%. 74,9% polskich badaczek zostaje matkami. Wśród naukowców ojcami zostaje aż 92,3%. Kobiety pracujące na uczelni mają mniej dzieci i decydują się na nie w późniejszym wieku niż mężczyźni. Widocznie mężczyznom rodzicielstwo nieszczególnie przeszkadza w karierze.
czytaj także
A kobieta-superwoman musi wybrać: kariera albo rodzina. Praca na uczelni albo praca w domu. Cokolwiek wybierze, z dużym prawdopodobieństwem będzie to sobie wyrzucała: albo nie została matką, albo zrezygnowała z kariery. Jeśli połączy te dwie prace, będzie nieustannie krytykowana: nie poświęca tyle czasu nauce, ile jej koledzy, a w dodatku zaniedbuje dzieci, bo poświęca się karierze. Źle pracuje.
Rachunek poproszę!
Jeśli ma tyle szczęścia, żeby pracować na uczelni. Większość doktorantek i krytyczek – podobnie jak doktorantów i krytyków – go nie ma. Po jakimś spotkaniu poetyckim rozmawiałam z jednym z zatrudnionych na uczelni krytyków. Próbował mi tłumaczyć teorie feministyczne, choć zupełnie ich nie rozumiał – powtarzał bardzo szkodliwe mity i stereotypy. Wytknęłam mu to, a on odpowiedział, żebym tak nie krytykowała, bo skończę, podając mu makaron. Cóż, doktorzy zostają na uczelni, krytyczki podają im makaron.
Akurat makaronu mu nie podaję, ale pakowałam książkę naukową, którą zamówił w Amazonie.
Tak najłatwiej zdewaluować nasze działania: przez pozorną krytykę naszej pracy, która w istocie stanowi krytykę naszej płci i pozycji. Bo praca to jedyne, co większość z nas – jako pracownicy i pracownice – ma do zaoferowania. A to nie my ją oceniamy i ustalamy jej reguły. Dlatego Grzebalski nazywał Dziwak grafomanką, gdy chciał ją publicznie upokorzyć. Nie podał żadnych argumentów poza jej selfie. Ale jako uznany wydawca nie musiał: wystarczy jego pozycja, by bezpodstawnie zdewaluować pracę innych. To on ma tutaj władzę.
Więc tak, hejt jest ohydny. Ale hejt to nie jakiś przypadek czy odrębne zjawisko językowe. Hejt to lata upokarzania, dyskryminacji i wykluczania całych grup. To lata ich darmowej pracy i niewidocznych poświęceń. Tak codziennych, że nie ma o czym mówić. Więc lepiej nie mówcie, kobiety, pracownicy, lokatorzy, osoby nieheteronormatywne, starsze, ubogie czy z niepełnosprawnościami. Siedźcie cicho i nie krytykujcie.
Gdy skrytykowałam ważnego wydawcę za seksizm, otrzymałam od niego groźby, a niemal całe środowisko się ode mnie odwróciło. Gdy osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunki okupowały sejm, krytykując politykę obecnego rządu, dostały zakaz wstępu do sejmu. Gdy pracownice w Bangladeszu zastrajkowały, kilka dni później zobaczyły na bramach zakładów pracy swoje zdjęcia z informacją, że już tu nie pracują. Tak się kończy krytyka dla tych, którzy nie mają prawa krytykować. Dla tych, którzy próbują cokolwiek zmienić.
Krytyczne #MeToo
Miałam sen. W moim śnie kobiety oceniały mężczyzn, którzy ich krzywdzą. Pracownicy oceniali właścicieli firm, którzy ich wyzyskują. Opiekunki osób z niepełnosprawnościami oceniały polityków, którzy skazują je na nieprzerwaną pracę, biedę i depresję. Było nas mnóstwo, wszystkie byłyśmy krytyczkami.
Wystarczająco długo milczałyśmy, poddawałyśmy się wewnętrznej krytyczce i temu chujowemu „zrobisz to źle”. To nic nie dało, to już wiemy. Teraz krzyczymy – dla siebie i innych, którzy w tej chwili nie mogą sobie na to pozwolić. Po to, by mogli. Piszemy długie teksty i nie kulimy się w kąciku, byleby tylko zajmować jak najmniej miejsca. I know, I know, I’m standing up for myself, I am such a bitch. Nie musicie tego pisać w komentarzach, zrobiłam to za Was. Nie ma za co!
czytaj także
Nie ma w tekście części nazwisk, bo nie chciałam sobie psuć dobrego tekstu nazwiskami. Od części osób wciąż zależna jest też moja praca i moja przyszłość.
Nazwiska z tego tekstu to nie zło wcielone, totalne zwyrole, potwory z zaświatów. Nazwiska w #MeToo to nie jakaś tablica seksistów jak tablica przykazań bożych albo Mendelejewa, których odtąd bezwzględnie trzeba unikać i atakować – i wszystko znów będzie dobrze. Nie będzie i nigdy nie było. To zwykli faceci, często nasi koledzy. Ich zachowania wywołują podziw i szacunek u innych zwykłych facetów i lasek, często naszych kolegów i koleżanek. To niejedyne osoby, którzy nadużywają władzy – to tylko kilka wybranych sytuacji. Nic strasznego: zwykłe codzienne życie.
I co? Można się odciąć, wrócić do normalnego życia. Nic się nie stało, wszystko w porządku. „My przynajmniej nie robimy nic złego, żyjemy, jak żyliśmy zawsze”. Co jest prawdą.
A jednak jest to kultura gwałtu.
czytaj także
Przemoc w literaturze to naprawdę nie tylko Janusz Rudnicki i Mariusz Grzebalski. To nawet nie setki innych nazwisk. To po prostu norma: cały system dyskryminacji i wyzysku. Walka w trakcie #MeToo to oczywiście nie walka z mężczyznami. To nawet nie wyłącznie walka z kilkoma ujawnionymi przemocowymi czy wyzyskującymi mężczyznami. To walka z całym systemem norm, w którym żyjemy, pracujemy i jesteśmy zmuszone do milczenia. To walka o zmianę tego systemu.
