John Maynard Keynes pisał, że idee ekonomistów i filozofów politycznych są o wiele potężniejsze niż się powszechnie uważa. Bob Jessop, profesor Uniwersytetu Lancashire rozwija jego poglądy poprzez ideę wyobraźni ekonomicznej jako metody upraszczania gospodarczych kalkulacji, strategii i zarządzania. Pokazuje również, jak głęboko kryzysy zaburzają dominujące wyobrażenia, inspirując nieraz poszukiwania wyobrażeń alternatywnych. On sam, czerpiąc z koncepcji „kulturowej ekonomii politycznej” kreśli taką wizję alternatywną – wisedom-based economy, gospodarki opartej na mądrości. Wykład w języku angielskim.
W wykładzie przygotowanym dla Instytutu Studiów Zaawansowanych Bob Jessop, profesor socjologii Uniwersytetu Lancaster, zmierzy się z antropologiczną koncepcją kultury w badaniach rozwoju ekonomicznego i rozważy jej użyteczność. Bob Jessop opowiada się za innym podejściem do kultury i rozwoju, zaczerpniętym z „kulturowej ekonomii politycznej”. Akcentuje ona rolę tworzenia sensów jako elementu ekonomicznej analizy porównawczej i sugeruje, że rozwój zakłada raczej nieciągłą, jakościową zmianę niż ekspansję czysto liniową. Tworzenie sensów jest kluczowe dla naszej zdolności radzenia sobie w świecie, w tym także świecie gospodarczym. Można to dostrzec w słynnym dialogu pomiędzy kongresmenem Henry Waxmanem a Alanem Greenspanem, szefem amerykańskiej Rezerwy Federalnej, w trakcie przesłuchania przed komisją Kongresu:
Waxman: Czy nie sądzi Pan, że to właśnie ideologia popchnęła Pana do podjęcia decyzji, których teraz może Pan żałować?
Greenspan: Niech Pan pamięta, że ideologia to po prostu pewne ramy pojęciowe, dzięki którym człowiek radzi sobie z rzeczywistością. Każdy z nas ma ideologię, Pan też. Żeby żyć, potrzebuje Pan ideologii. Problem polega tylko na tym, czy opisuje ona rzeczywistość precyzyjnie… I chcę powiedzieć, że owszem, znalazłem w niej istotne błędy, choć nie wiem na ile istotne i trwałe. Faktem jest, że je znalazłem i jestem tym poważnie zakłopotany… Znalazłem błędy w modelu, który w postrzegałem jako zasadniczą strukturę funkcjonalną, określającą jak działa świat, by tam rzec (przesłuchanie z dnia 23 października 2008).
Przypomina to wcześniejszy komentarz Johna Maynarda Keynesa w jego Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936). Pisał on, że idee ekonomistów i filozofów politycznych są o wiele potężniejsze niż się powszechnie uważa. Oczywiście, wpływ idei nie ogranicza się do ekonomistów i filozofów politycznych: jak zauważył Alan Greenspan, każdy potrzebuje pewnych ram pojęciowych, dzięki którym człowiek radzi sobie z rzeczywistością.
Podczas wykładu Bob Jessop rozwija te poglądy poprzez ideę wyobraźni ekonomicznej jako sposobu upraszczania gospodarczej kalkulacji, strategii gospodarczej oraz zarządzania. Pokazuje również, w jaki sposób kryzysy głęboko zaburzają dominujące wyobrażenia i inspirują debaty na temat najlepszych interpretacji kryzysu oraz tego, jak kryzysem zarządzać i go rozwiązać. Co więcej, jeśli kryzys zostaje zinterpretowany jako kryzys obecnego ustroju ekonomicznego, a nie tylko kryzys w jego ramach, może zainspirować poszukiwanie wyobrażeń alternatywnych. Dwa przykłady nowych wyobrażeń, jakie pojawiły się w trakcie kryzysu Fordowskiego reżimu masowej produkcji i konsumpcji w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej lat 70. i 80. to gospodarka oparta na wiedzy oraz wzrost napędzany przez sektor finansowy. Co ciekawe, o ile gospodarka oparta na wiedzy została szeroko zaakceptowana w gospodarczych kręgach decydenckich, to właśnie reżim dominacji finansów stał się dominujący i spowodował ostatni kryzys.
Wykład kończy się refleksją na temat alternatywnej wyobraźni ekonomicznej, która bazowałaby po części na gospodarce opartej na wiedzy, ale uznawałaby zarazem ograniczenia reżimu wzrostu. Gospodarcza i polityczna transformacja, której wizję kreśli, czerpie z idei społeczeństwa opartego na mądrości.
___
23 kwietnia o godz. 18.00 Bob Jessop będzie gościem specjalnym seminarium prof. Jerzego Hausnera Kultura i rozwój. Seminarium jest otwarte także dla słuchaczy innych kursów organizowanych w Instytucie.
Profesor Jessop gości w Polsce na zaproszenie Instytutu Studiów Zaawansowanych.
___
Prof. Bob JESSOP – profesor socjologii na Uniwersytecie w Lancaster, zajmuje się teorią państwa oraz ekonomią polityczną.
http://www.lancs.ac.uk/fass/sociology/profiles/Bob-Jessop/
___________________
Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego.
_________________________________________________
In his lecture at the Warsaw Institute for Advanced Studies, Bob Jessop, Distinguished Professor of Sociology at Lancaster University, will challenge the use of the anthropological concept of culture in studies of economic development as well as the usefulness of the latter concept. He will argue instead for a different approach to culture and development, drawn from what he and colleagues call ‘cultural political economy’. This highlights the importance of sense-making as part of comparative economic analysis and suggests that development involves discontinuous, qualitative change rather than purely linear expansion. Sense-making is crucial to our ability to go on in the world, including the economic world. This is shown in the famous interchange between Representative Henry Waxman and Alan Greenspan, US Federal Reserve Chair, at a Congressional Committee meeting:
Waxman: Do you feel that your ideology pushed you to make decisions that you wish you had not made?
Greenspan: remember what an ideology is: a conceptual framework for people to deal with reality. Everyone has one. You have to – to exist, you need an ideology. The question is whether it is accurate or not. … I’ve found a flaw. I don’t know how significant or permanent it is. But I’ve been very distressed by that fact … A flaw in the model that I perceived as the critical functioning structure that defines how the world works, so to speak (Congressional Hearing, 23 Oct 2008).
This recalls an earlier comment by John Maynard Keynes in his General Theory of Employment, Interest, and Money (1936). He wrote that the ideas of economists and political philosophers, whether right or wrong, are more powerful than is commonly understood. Of course, the influence of ideas is not confined to economists and political philosophers: as Alan Greenspan noted, everyone needs a conceptual framework to deal with reality.
In his lecture, Bob Jessop develops these insights through the idea of economic imaginary as a way of simplifying economic calculation, economic strategy, and economic management. He also shows how crises are deeply disorienting to prevailing imaginaries and prompt debates on how best to interpret the crisis and how to manage or resolve it. Moreover, where a crisis is interpreted as one of the current economic regime, rather than merely a crisis in that regime, it can prompt a search for alternative economic imaginaries. Two examples of new imaginaries that arose during the crisis of the mass production-mass consumption Fordist regime in North American and Western Europe in the 1970s and 1980s are the knowledge- based economy and finance-led growth. Each envisages indicates new paths for economic development. Interestingly, while the knowledge-based economy was widely endorsed in economic policy-making circles, it was the finance-led regime that became dominant and produced the latest crisis.
Bob Jessop concludes with thoughts about an alternative economic imaginary that builds, in part, on the knowledge-based economy but also recognizes the limits to the growth treadmill. The economic and political transformation that he imagines is one based on the idea of a wisdom-based society.
________________________
Zapraszamy do wysłuchania zapisu audio oraz obejrzenia zapisu wideo i galerii zdjęć ze spotkania.
