W moim kraju dzieci wciąż rodzą dzieci

GEORGETOWN, GUJANA. Mój kraj zalewa fala nastoletnich ciąż. W 2013 roku Fundusz Ludnościowy ONZ oszacował, że wśród krajów Ameryki Południowej i Karaibów Gujana zajmuje drugie miejsce pod względem liczby nastolatek zachodzących w ciążę, przy wskaźnikach sięgających 97 rodzących na każde 1000 dziewcząt w wieku od 15 do 19 lat. Pięć lat później nie widać oznak poprawy.

Około 42% młodych ludzi w Gujanie jest aktywnych seksualnie; 29 procent z nich nie używa prezerwatyw podczas seksu, a jedynie 15 procent wie cokolwiek o metodach kontroli urodzeń. 56 procent aktywnych seksualnie młodych ludzi już zaraziło się jedną z chorób przenoszonych drogą płciową. Ponadto 12 procent dziewcząt w Gujanie uprawia seks przed piętnastym rokiem życia, a 62 procent twierdzi, że potrzebuje antykoncepcji, ale nie ma do niej dostępu.

Kiedy nastolatki nie mogą zdobyć prezerwatyw ani innych środków kontroli urodzeń, zwiększa się odsetek nieplanowanych ciąż, spada poziom zdrowia, a młodzi ludzie nie są w stanie realizować swojego potencjału. Aby odwrócić te tendencje i zapobiec ich nasilaniu się, konieczne jest wzmocnienie systemu opieki zdrowotnej i zapewnienie każdemu nastolatkowi dostępu do usług medycznych w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego.

Jedną z największych przeszkód w ograniczeniu odsetka nieplanowanych ciąż jest brak edukacji seksualnej w szkołach. Prowadzony w Gujanie rządowy program edukacji w zakresie zdrowia i przygotowania do życia w rodzinie miał wypełnić tę lukę. Niestety, jedynie garstka szkół średnich realizuje to zamierzenie, a te, które wdrożyły program, zazwyczaj pomijają tematy, które wykraczają poza prowadzoną przez ministerstwo edukacji politykę promowania wstrzemięźliwości seksualnej. W rezultacie większość nauczycieli nie uczy właściwych zachowań dotyczących bezpiecznego seksu.

Kolejnym wyzwaniem w Gujanie jest rozziew pomiędzy służbą zdrowia w regionach nadbrzeżnych i tych położonych w głębi lądu. Położone dalej od morza zakątki kraju cierpią na niedobór placówek służby zdrowia, co dodatkowo ogranicza młodzieży dostęp do informacji na temat bezpiecznego seksu, antykoncepcji i opieki okołoporodowej. Nie dziwi zatem, że odsetek nastoletnich ciąż i śmiertelność matek są najwyższe w głębi kraju.

Zbyt mała liczba placówek zdrowotnych w obszarach wiejskich częściowo odzwierciedla niedobór wykwalifikowanych pracowników służby zdrowia. Aby zapewnić podstawową opiekę dla ludności danego kraju, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca minimum 22,8 wykwalifikowanych pielęgniarek i lekarzy na każde 10 tysięcy obywateli. Powszechny dostęp do służby zdrowia wymaga co najmniej 34,5 wykwalifikowanych pracowników na 10 tysięcy mieszkańców. W Gujanie jednak na 10 tysięcy osób przypada jedynie 11,4 pracowników służby zdrowia –  a ten niedobór jest odczuwany na każdym kroku.

Gujanę cechuje także społeczny konserwatyzm, a przesądy na temat życia seksualnego młodzieży przejawiają się tak w systemie służby zdrowia, jak i w rodzinie. Część pielęgniarek nie godzi się dawać dziewczętom środków antykoncepcyjnych. Jednocześnie wielu rodziców uważa, że rozmawianie o seksie jedynie zachęci młodzież do podjęcia współżycia. Przy braku edukacji seksualnej w szkołach sprawia to, że młode kobiety w Gujanie nie mają do kogo się zwrócić o radę przed rozpoczęciem życia seksualnego ani o pomoc, gdy zachodzą w ciążę.

Te przeszkody można usunąć i obniżyć odsetek nastoletnich ciąż. To jednak będzie wymagało znaczących zmian w sposobie, w jaki Gujańczycy myślą, i ich podejściu do życia seksualnego młodzieży.

Po pierwsze, Gujana musi wdrożyć szeroko zakrojoną edukację seksualną i działania zmierzające do właściwego przeszkolenia nauczycieli, tak aby mogli oni przedstawiać uczniom bezstronne dane i informacje. Nastolatki muszą mieć świadomość dostępnych opcji, a rodziców i członków społeczności lokalnych trzeba zachęcić do udostępniania i promowania tych programów.

Społeczności muszą zwiększyć dostęp do środków antykoncepcyjnych i innych usług w zakresie zdrowia seksualnego. Jednym ze sposobów, aby tak się stało, jest stworzenie przestrzeni i ośrodków, które byłyby przyjazne dla młodych i w których mogliby uzyskać potrzebne informacje. Takie miejsca powinny być czynne w godzinach pozalekcyjnych oraz w weekendy, a pracować powinni w nich dobrze wykształceni i życzliwi dorośli. Większą uwagę trzeba poświęcić obszarom wiejskim i osobom o szczególnych potrzebach, które stanowią często pomijaną część populacji młodych ludzi.

Reformy te będą kluczowe dla poprawy perspektyw życiowych młodzieży w Gujanie. Jeśli więcej nastolatków będzie miało dostęp do edukacji seksualnej i środków antykoncepcyjnych, niechciane ciąże rzadziej będą zaburzać życie dziewcząt. Już samo umożliwienie kobietom i dziewczętom kontroli urodzeń zacznie zmieniać na lepsze ponure statystyki, od dawna kładące się cieniem na Gujanie i wielu innych krajach.

**
Patricee Douglas jest lekarką uhonorowaną nagrodą 120 Under 40 Award za działania w dziedzinie planowania rodziny; jest również członkinią działającej w Gujanie organizacji non-profit Women Across Differences, zajmującej się upodmiotowieniem kobiet i dziewcząt.

Copyright: Project Syndicate, 2019. www.project-syndicate.org. Z angielskiego przełożyła Katarzyna Byłów.