Wspieraj 
Twój koszyk jest obecnie pusty!
Wspieraj 
Wydawnictwo 
Zaloguj się
kapitalizm
Sankcje sankcjami, a klocki Lego jadą do Rosji – przez Polskę
Najwięcej produkowanych w Czechach zabawek wjeżdża do Rosji przez Litwę. Na drugim miejscu jest Polska: tranzytem przez nasz kraj przejechało 181 ton klocków LEGO.
Oficjalnie klocki Lego zniknęły z rosyjskiego rynku, w rzeczywistości jednak można je tu zdobyć bez większego wysiłku. A to za sprawą Czech. Kraj tranzytowy zawsze się znajdzie, i to nawet wśród najzagorzalszych krytyków Władimira Putina, tam, gdzie tuż za granicami zbierają się wrogie wojska.
Jedną z sankcji nałożonych na Rosję po pełnoskalowej inwazji na Ukrainę miały być niedobory zachodnich towarów w rosyjskich sklepach. Znane na całym świecie marki zarzekały się, że znikają z Rosji, co niemal natychmiast dało się zauważyć, patrząc na pustoszejące półki w gigantycznych centrach handlowych Moskwy i Petersburga.
Na zewnątrz rosyjscy nacjonaliści emanowali pewnością siebie, trąbiąc wszem i wobec, że w końcu powstała luka, dzięki której towary krajowe, wypierane dotąd przez zachodnie marki, znajdą należne im miejsce na rynku. Jednak kremlowskie kręgi z otoczenia Putina doskonale zdawały sobie sprawę z tego, że niedogodności i ograniczenia nie sprzyjają stabilności reżimu. Ciężar wojny miał spocząć przede wszystkim na barkach ubogich regionów, skąd zresztą pochodzi najwięcej poborowych, nie obarczając ludzi w Moskwie, którzy powinni mieć poczucie, że „operacja specjalna” w Ukrainie w ogóle ich nie dotyczy.
Dlatego już w czerwcu 2022 roku Putin podpisał ustawę legalizującą przemyt do Rosji. Tak przynajmniej postrzega praktykę dowozu towarów bez zgody właściciela praw ta część świata, w której praworządność jeszcze coś znaczy. Błogosławieństwo prezydenta było impulsem, który dał początek nowej branży zajmującej się reeksportem, o obrotach rzędu miliardów dolarów rocznie.
Redakcja Page Not Found zdobyła ewidencję z rosyjskich urzędów celnych za okres od września 2024 do lutego 2025 roku. Są to dane, które z uwagi na nieszczelny, skorumpowany system w Rosji są sprzedawane za granicę, głównie do krajów azjatyckich. Ze względu na bezpieczeństwo informatorów nie możemy zdradzić nic więcej.
Choć to jedynie półroczny wycinek, pokazuje dość szczegółowy obraz tego, jak działa system, dzięki któremu zachodnie marki pojawiają się na rosyjskich półkach sklepowych. Adidas, części zamienne do BMW, Dyson… Wszystko, czego dusza rosyjskiej śmietanki zapragnie. Wystarczy tu czy tam mniej lub więcej dopłacić.
Jednym z towarów cieszących się największym zainteresowaniem są klocki słynnej duńskiej firmy Lego. Do Rosji trafia Lego pochodzące z różnych krajów. Są wśród nich Czechy, i to nie przez przypadek: jedna z gigantycznych fabryk tej zabawki znajduje się właśnie tutaj, w miejscowości Kladno, na powierzchni równej około 22 boiskom piłkarskim, i produkuje około trzech milionów pudełek klocków tygodniowo. Większość z zatrudnionych w niej trzech tysięcy osób prawdopodobnie nie podejrzewa nawet, że produkuje zabawki również dla reżimu Putina.
Rajd przez terytorium wroga
Ze względu na nieciekawe doświadczenia z przeszłości kraje bałtyckie i Polska należą do największych krytyków Rosji. Jednak z pozyskanych danych wynika, że pochodzące z Czech Lego pod marką Lego Production Kladno, Lego Group i LEGO System podróżowało w kontenerach najczęściej właśnie przez te państwa. Zabawki mogły tu przekraczać granice z rosyjską enklawą Kaliningrad, wciśniętą klinem między Polskę i Litwę, albo trafiać do Rosji przez jeden z tutejszych portów.
Słuchaj podcastu Blok wschodni:
Według uzyskanych informacji wartość celna aż 197 ton zabawek wwiezionych z Litwy wyniosła blisko 9 mln euro. Spory kontyngent trafił do Rosji także przez Polskę (aż 181 ton o wartości niecałych 8 milionów euro) i przez Łotwę (86 ton za nieco ponad 4 miliony euro). To trzy państwa, które można uznać za główne kraje tranzytowe.
Nieco mniejsze przesyłki trafiały do Rosji przez Niemcy, Wielką Brytanię, Serbię, Włochy, Bułgarię, Turcję i Rumunię. Na podstawie dostępnych danych ustaliliśmy, że łączna wartość celna dostaw wyniosła blisko 20 milionów euro, i to tylko w przypadku Lego pochodzącego z Czech. Dla większej jasności: załadowany po brzegi TIR może przewieźć około 20 ton towaru, zatem mowa tu o ekwiwalencie 25 ciężarówek.
Towar generalnie opisywany jest standardowo jako produkty dla dzieci, plastikowe zabawki czy w innych słowach, będących zwięzłą, ogólnikową definicją pudełka Lego. Zwraca tutaj uwagę jeden wyjątek – specjalnie oznaczone regały sklepowe (tzw. wyposażenie POS) do wystawiania klocków. Chodzi tu o wiersz 5878 z opisem: „Meble do punktów handlowych kartonowe – produkty podłogowe z kartonu, przeznaczone do sklepów w celu prezentacji i przekazywania informacji o produktach marki LEGO”. Wskazana na nich firma handlowa to LEGO PRODUCTION KLADNO.
Poproszę te z Minecraftem
Co prawda sklepy z logo Lego oficjalnie wycofały się z Rosji, jednak grupa detaliczna IRG natychmiast przedstawiła plany otwarcia 65 własnych punktów handlowych w 20 miastach. Sklepy pod nazwą Świat Klocków (Мир Кубиков) to nic innego jak nieautoryzowane punkty sprzedaży Lego w zbliżonej palecie kolorystycznej i stylu.
Na zasadzie podobnej substytucji na rosyjskim rynku dawne restauracje McDonald’s przechrzczono na Smacznie & Kropka (Вкусно & точка), przy czym już na pierwszy rzut oka widać, że chodzi ewidentnie o kopię znanych amerykańskich fastfoodów z bardzo podobnym menu, włącznie z rosyjską wersją Big Maca.
Jednak w odróżnieniu od restauracji próbującej oferować „produkty z lokalnych surowców”, Świat Klocków spokojnie sprzedaje oficjalne, markowe towary. Spróbowaliśmy zamówić nowe, popularne zestawy Lego przez kanał na Telegramie, zmuszając biedaka po drugiej stronie komunikatora do kilku wizyt w magazynie w celu sprawdzenia dostępności asortymentu.
– W czym mogę pomóc?
– Poszukuję klocków lego dla swojego dziesięcioletniego syna.
– Co syn lubi?
– Minecraft i Avengersów. Czy znajdzie się coś w cenie do 10 tysięcy rubli (około 100 euro)?
– Proszę mi dać 10 minut.
Po czym z oficjalnego telegramowego konta Świat Klocków wysyła reporterowi Page Not Found najnowsze zestawy Lego z podaniem ceny. W przeliczeniu na euro chodzi o te bardziej luksusowe produkty, których reeksport spowodował wzrost ceny aż o jedną trzecią.
– Czy coś wpadło Panu w oko?
(Reporter wybiera kilka pudełek).
– Czy mogę odebrać klocki w Moskwie, w domu handlowym Aviapark?
– W centrum handlowym Aviapark są dostępne zestawy: Avengers: Koniec gry. Thor kontra Chitauri, Rękawica Nieskończoności i Komnata Prób. Czy mam je zarezerwować z płatnością przy odbiorze?
Wiele rosyjskich sieci handlowych blokuje dostęp do swoich stron internetowych z zagranicy, trudno na nie wejść nawet z rosyjską siecią VPN. Chcą w ten sposób ukryć asortyment, którym handlują na miejscu. Jednak nie wszystkie sklepy aż tak mocno przykładają się do zabezpieczeń. Można na przykład znaleźć informacje z obchodów Dnia Lego, mającego przyciągnąć małych i dużych klientów na zakupy.
Bardzo inteligentny import
Centrala Lego zapewniła nas, że zbada nasze ustalenia, a przedstawiciele firmy byli z nami w kontakcie. Interesowały ich szczegóły, zwrócili się na przykład do redakcji z prośbą o pomoc w zidentyfikowaniu firm uczestniczących w reeksporcie. Jednak oficjalna linia firmy pozostaje bez zmian. W odpowiedzi na ustalenia Page Not Found Alice Carter, rzeczniczka Lego odpowiadająca za kontakty z międzynarodowymi mediami stwierdziła: „Jesteśmy zaniepokojeni takim przepływem naszych produktów, ponieważ zaprzestaliśmy dostaw Lego do Rosji w marcu 2022 roku. Traktujemy ten problem poważnie i podejmujemy działania, by go rozwiązać. Zwiększyliśmy nadzór i kontrolę nad wszystkimi potencjalnymi działaniami odsprzedażowymi, m.in. dodając do umów z klientami klauzulę zakazującą wysyłki do krajów objętych sankcjami lub ograniczeniami handlowymi, w tym do Rosji. Ponadto uważnie sprawdzamy nowych klientów pod kątem ewentualnych powiązań z krajami objętymi przez sankcje”.
Jednak globalne koncerny mają utrudnioną sytuację m.in. dlatego, że szereg firm zajmujących się importem towarów do Rosji ma skomplikowane struktury organizacyjne, bardzo często są to firmy wydmuszki, w których trudno oskarżyć kogoś konkretnego. Tam, gdzie prawnikom to się udaje, natychmiast pojawia się nowy podmiot gospodarczy.
„Monitorujemy nasze operacje handlowe i w przypadku wykrycia potencjalnego przekierowania towarów do krajów objętych przez sankcje, podejmujemy rozmowy ze sprzedawcami oraz realizujemy kroki zaradcze” – dodaje Carter.
Wspieraj nas
Wybierz kwotę
Wsparcie miesięczne
Płatność odnawialna. W każdym momencie możesz zrezygnować z płatności.
Jednak tak duża firma musiała przecież podejrzewać, że jej produkty trafiają do Rosji. Bo przecież nie chodzi tu tylko o nieautoryzowane sklepy typu Świat Klocków, który m.in. jest bardzo aktywny na swoim kanale na YouTube, gdzie prezentuje nowości Lego swoim 180 tysiącom obserwujących. Ukazała się na przykład cała seria reportaży przygotowanych przez agencję Reuters i rosyjskich dziennikarzy uciekających przed reżimem. Artykuły śledcze Reutersa w 2024 roku o tym, jak towary luksusowe trafiają do Rosji, wspominały również o Lego. Jednak nie było tam wówczas żadnej wzmianki o źródle pochodzenia przesyłek, a tym samym nie pojawił się jeszcze wtedy czeski trop.
Istotną postacią organizującą towarowe szlaki transportowe jest czterdziestoletni Holender żyjący w Moskwie, Wijnand Herinckx. Jedna z jego firm, HTS Europe B.V., pośredniczy w reeksporcie lego, a z uzyskanych przez nas danych wynika, że odpowiada za blisko 15 proc. wolumenu trafiających do Rosji towarów czeskiego pochodzenia.
Kolejna ciekawa, uczestnicząca w reeksporcie firma opisana przez rosyjskich dziennikarzy z Chronicles to Inteligentny Import (Умный импорт). Firma ta przed wojną zaczęła oferować usługi szybkich dostaw towarów na wzór tureckiego Getir. W czeskich warunkach można porównać ją do czegoś pomiędzy Rohlíkiem i Foodorą (analogiczne usługi w Polsce świadczy na przykład Glovo). To taki sklep całodobowy, gdzie wystarczy coś zamówić, a kurier (zazwyczaj na skuterze) dostarcza zamówienie do domu klienta. Doświadczenie zdobyte w tego typu usługach dostawczych Inteligentny Import wykorzystał do stworzenia sieci transportu zachodnich towarów, przez którą przepływają dziesiątki milionów dolarów.
W przypadku Inteligentnego Importu pojawia się jeszcze jeden czeski smaczek. Firma jest bezpośrednio kontrolowana przez rosyjski Sberbank. Bank ten do czasu inwazji operował między innymi na czeskim rynku. Sankcje i presja ostatecznie zmusiły go do wycofania się z Czech, co doprowadziło do przedłużających się batalii z kilkudziesięcioma tysiącami klientów o wypłatę pieniędzy. Spore problemy miał w związku z tym np. czeski kraj Vysočina, który na koncie w banku, będącym decyzją sądu w upadłości, posiadał blisko 100 mln euro. W maju 2022 roku czeski bank centralny odebrał licencję Sberbankowi.
Redakcja Page Not Found skonsultowała się z firmami w Czechach korzystającymi z baz danych podobnych do tej, którą mamy do dyspozycji. Potwierdziły one, że dane z rosyjskich systemów mają analogiczną strukturę i że one same korzystają z tego typu rosyjskich danych, często odnoszących się do różnych okresów. Ponadto nasza redakcja zweryfikowała uzyskane dane w Wielkiej Brytanii, w której działa szereg startupów w branży bezpieczeństwa.
**
Jakub Zelenka jest redaktorem naczelnym serwisu Page Not Found.
Artykuł opublikowany w magazynie Page not Found. Z czeskiego przełożyła Dorota Blabolil-Obrębska.
Komentarze
Krytyka potrzebuje Twojego głosu. Dołącz do dyskusji. Komentarze mogą być moderowane.