Weto Dudy daje PiS więcej czasu na miękkie wprowadzenie reformy i dogadanie się z Kukizem oraz przyległościami w sprawie wyboru nowego KRS.
Wtorkowa debata nad reformą Sądu Najwyższego w Sejmie raz jeszcze potwierdza, że ideologia na ogół wcale nie kryje się na poziomie treści, ale formy. Bo nie trzeba wcale wczytywać się w „poselski” projekt ustawy o Sądzie Najwyższym, by zrozumieć, że nie chodzi w nim o żadne usprawnienie pracy tego organu, a o siłowe podporządkowanie go rządzącej partii. By zrozumieć, że o to toczy się gra, wystarczyło obejrzeć kilka obrazków z Sejmu, pokazujących jak wyglądała debata.
Tak się nie da prowadzić debaty
Sejm został otoczony przez barierki i policję, zakazano wstępu gościom. Salę plenarną obstawiła straż marszałkowska, której dzień wcześniej zmieniono komendanta, stawiając na jej czele oficera BOR.
Kontrolowane przez PiS media podsycały atmosferę zagrożenia, straszyły rzekomo przygotowywanym przez „totalną opozycję” „puczem”, mającym obalić „demokratycznie wybraną władzę” w imię obrony „sędziowskiej kasty”.
czytaj także
W takich warunkach trudno jest prowadzić normalną, parlamentarną debatę. A kwestia reformy Sądu Najwyższego – jednej z najważniejszych instytucji polskiego ustroju – wymaga poważnej, długiej, merytorycznej dyskusji, w której wypowiedzieć mogą się nie tylko demokratycznie wybrani przedstawiciele Polaków, ale także reprezentanci sądów, zawodów prawniczych, zajmujących się prawami człowieka organizacji pozarządowych.
PiS, decydując się procedować projekt reformy jako poselski, a nie rządowy, zagwarantował sobie, że do takich wypowiedzi nie dojdzie. Dzięki temu nie musi przeprowadzać oficjalnych konsultacji, ani robić wysłuchania publicznego. Tempo procedowania ustawy jest takie, że nawet posłowie (o opinii publicznej nie wspominając) nie bardzo mieli czas, by zapoznać się z uwagami, jakie do ustawy zgłosili dziś prezes Sądu Najwyższego, Krajowa Rada Sądownictwa, czy Rzecznik Praw Obywatelskich.
PiS zachowywał się, jakby zależało mu głównie na tym, by ustawę przepchnąć przed poselskimi wakacjami. Jak słusznie zauważył publicysta konserwatywnego Klubu Jagiellońskiego, w takiej sytuacji, nie można traktować poważnie zapewnień rządu, że chodzi o „przywrócenie wymiaru sprawiedliwości obywatelom”. Bo gdyby naprawdę o to chodziło, obywatele zostaliby dopuszczeni do głosu w dyskusji o zmianach w Sądzie Najwyższym. PiS uwielbia powoływać się na wolę „narodu” i „obywateli” a jednocześnie pozostaje paranoicznie nieufny i otwarcie politycznie wrogi, wobec wszystkich form realnej samoorganizacji obywateli (samorządów zawodowych, organizacji trzeciego sektora, ruchów społecznych itd.), które nie są mu politycznie podporządkowane.
Ziobro z majchrem
Mimo to w Sejmie we wtorek wypowiedzieli się RPO Adam Bodnar, przedstawiciel KRS sędzia Dariusz Zawistowski, wreszcie prezes Sądu Najwyższego, Małgorzata Gersdorf. Cała trójka przedstawiła bardzo merytoryczne wystąpienia, punkt po punkcie wykazujące, dlaczego zaproponowana przez PiS ustawa jest niekonstytucyjna i niebezpieczna dla polskiej demokracji.
Jaka była odpowiedź ze strony PiS? Wystąpieniu profesor Gersdorf towarzyszyły buczenia, gwizdy, śmiechy i krzyki. Atmosfera przypominała raczej wiec z marca ’68, gdzie aktyw robotniczy wzywa do rozliczenia „syjonistów”, niż parlament demokratycznego państwa.
Ale prawdziwy popis nieparlamentarnych obyczajów dały wystąpienia Ziobro i Piotrowicza. Chyba Karol Irzykowski napisał o jednym ze swoich polemistów „ja proponuję mu partię szachów, a on wywraca szachownicę i majchrem we mnie”. To samo w Sejmie mogli powtórzyć wobec swoich oponentów w Sejmie prezes SN, czy RPO.
Ziobro i Piotrowicz ani słowem nie odnieśli się do merytorycznych zarzutów wobec ustawy. Zamiast tego przypuścili wściekły atak na sądy, środowisko sędziowskie, III RP i opozycje. Reformę sądownictwa w obecnym kształcie minister Ziobro i Piotrowicz uzasadniali tak zupełnie nie związanymi meritum argumentami, jak kradzieże kiełbasy przez przedstawicieli trzeciej władzy, sprawa Joanny Sawickiej, afera Amber Gold, czy zobowiązania poprzedniego rządu do przyjęcia uchodźców.
Bezsiła parlamentu
Po wtorkowej debacie trzeba też sobie powiedzieć, że do listy zdemolowanych przez PiS instytucji należy zaliczyć parlament. Ten bowiem nie tylko jest miejscem reprezentacji różnorodnych poglądów, interesów i postaw obecnych w społeczeństwie, ale także platformą, gdzie możliwa jest racjonalna debata między nimi i wypracowywanie kompromisowych rozwiązań.
Po tej debacie trzeba sobie powiedzieć, że do listy zdemolowanych przez PiS instytucji należy zaliczyć parlament.
Dziś parlament nie jest w stanie pełnić tej funkcji. Jakakolwiek racjonalna deliberacja nie jest możliwa. Najlepszym symbolem tego jest to, że w trakcie przemówienia Małgorzaty Gersdorf, Jarosław Kaczyński opuścił sejmową salę. „Szeregowy poseł” trzymający dziś w Polsce całą władzę wysłał wyraźny sygnał: władza nie będzie nawet udawać, że słucha nie zgadzających się z nią głosów. Najlepsze, najbardziej merytoryczne, niepochodzące z rządowych ław przemówienie w polskim Sejmie, znaczy dziś tyle, co przemówienia posłów koła „Znak” w Sejmie PRL.
Nie piszę tego, by siać defetyzm i namawiać do złożenia broni, czy porzucania parlamentu jako forum uprawiania polityki. Głos opozycyjny wobec PiS musi brzmieć także na łamach Sejmu i Senatu. Ale trzeba mieć świadomość, że parlament traktowany jest przez PiS, jako pałka do wprowadzania w życie kolejnych projektów Nowogrodzkiej, nie jako forum demokratycznej debaty.
Trzeba też pamiętać, że jak prymitywna i logicznie słaba nie byłaby argumentacja PiS w sprawie SN, to płonący koktajl insynuacji, jaki zaprezentowali politycy rządzącej partii, może zadziałać. Odwołuje się bowiem – nigdy dość powtarzać – do autentycznych emocji wielu Polaków i Polek, szczerze przekonanych o alienacji i arogancji sędziowskiej władzy. Ludzie naprawdę czują, że sądy są przewlekłe, że orzekają na korzyść potężnych i zamożnych.
Opozycja musi być też za czymś
Opozycja powinna się zastanowić, czy zdoła obronić niezależności sądów wyłącznie broniąc tego, co jest. Poprawka Dudy do ustawy o KRS, nakazująca wybór KRS większością 3/5 głosów oznacza, że pewnie mimo wszystko PiS nie przepchnie kluczowych dla siebie reform przed wakacjami, potrzeba będzie na to więcej czasu.
Weto nie ratuje jednak niezależności sądów. Daje PiS więcej czasu na miękkie wprowadzenie reformy i dogadanie się z Kukizem oraz przyległościami w sprawie wyboru nowego KRS. Daje czas pisowskiej propagandzie na urabianie opinii publicznej i demobilizacji protestu, jaki dziś nabrzmiewa na ulicach.
Projekt prezydenta nie likwiduje wreszcie problemu z konstytucyjnością ustawy o KRS, przerywającej kadencję konstytucyjnego organu bez zmiany ustawy zasadniczej. Choć wybór Rady większością 3/5 to krok w lepszą stronę, to w niczym nie zmienia to oceny ustawy o Sądzie Najwyższym, demolującej tę instytucję – do której istoty prezydent nie zgłosił jak na razie żadnych zastrzeżeń.
Zanim sprawa wróci po wakacjach opozycja musi więc wystąpić ze swoją inicjatywą. Pokazać, że ma pomysł na to, jak odpowiedzieć na problemy, jakie Polacy widzą w systemie sprawiedliwości, przedstawić swoje propozycje reformy. Odpowiadające na problem przewlekłości, ale jednocześnie trzymające się konstytucyjnych reguł. Samo bycie przeciw nie wystarczy – zwłaszcza, że czas może rozmyć społeczny przeciw i PiS dogadany z Kukizem pod egidą Dużego Pałacu znów nas rozegra na miękko.
czytaj także
