Polityka narkotykowa w Czechach jest bardzo dobrze zbalansowana, racjonalna i perspektywiczna. Redukcja szkód jest jednym z jej kluczowych filarów.
Przemek Hirniak: Departament Koordynacji i Finansowania Polityki Narkotykowej w Czechach zajmuje się…
Lucia Kiššová: Jako dyrektorka jednostki koordynująca politykę narkotykową zajmuje się planowaniem i tworzeniem narodowej strategii narkotykowej oraz wdrażaniem jej w życie, monitorowaniem osiągnięć i sporządzaniem późniejszych rekomendacji. Moja jednostka jest odpowiedzialna za finansowanie serwisów pomocowych na temat narkotyków, włączając w to programy redukcji szkód.
Jakie są główne czynniki, które determinują kształt polityki narkotykowej w Czechach?
Od początku tworzenia zmian w polityce narkotykowej utworzył się wspólny front specjalistów z wielu dziedzin oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych. W 1993 roku byli to ludzie z NGO-sów pracujący z użytkownikami narkotyków. Wzywali rząd Republiki Czeskiej do uporządkowania i koordynowania polityki narkotykowej – to wezwanie znane jest jako Memorandum Bożonarodzeniowe. Polityka narkotykowa wykorzystuje rozsądnie opracowane mechanizmy koordynacji instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, które są częścią tego mechanizmu na każdym poziomie – koordynatorzy regionalni, aktywiści i eksperci z różnych dziedzin wdrażający w życie politykę narkotykową. Nie sądzę, że jest to wspólna praktyka w innych krajach Europy Środkowo – Wschodniej.
Czy jest łatwiej tworzyć dobrą i racjonalną politykę narkotykową, gdy istnieje silny sektor pozarządowy?
Tak, ale należy na to spojrzeć w szerszej perspektywie. Myślę, że to ważny punkt, który sprawia, że można liczyć na zaangażowanie wszystkich partnerów, wszystkich uczestników rozmów na temat polityki narkotykowej, w tym organizacji pozarządowych.
Jak wygląda współpraca z organami wymiaru sprawiedliwości?
Bardzo podobnie jak wspomniano powyżej. To również bardzo ważne. W komisji narkotykowej są obecni urzędnicy ministerstwa sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i ministerstwa obrony. Mamy kilka grup roboczych i w każdej z nich w razie potrzeby są również ludzie z organów ścigania.
Co szczególnie wyróżnia czeską politykę narkotykową w porównaniu z innymi krajami Europy – Środkowo Wschodniej?
Polityka narkotykowa w Czechach jest bardzo dobrze zbalansowana, racjonalna i perspektywiczna. Redukcja szkód jest jednym z jej kluczowych filarów. Polityka narkotykowa jest oparta na dowodach naukowych i możemy znaleźć wiele ciekawych przypadków, gdy decyzje polityczne były oparte na ocenie tych dowodów, nie wyłączając zmian w kodeksie karnym. Od samego początku osoby decydujące nie chciały legalizacji narkotyków, ale również postanowiły odejść od karania użytkowników. Organy ścigania skupiają swoją aktywność na walce z przestępczością zorganizowaną, a nie na osobach zażywających narkotyki.
Niektóre kraje utrzymują restrykcyjną politykę narkotykową, jak np. Rosja Dlaczego nie chcą tego zmieniać?
Bardzo duże znaczenie ma ideologia. W Rosji polityka narkotykowa opiera się na koncepcji represyjnej tzn. „wojnie z narkotykami”, uważając zażywanie substancji psychoaktywnych za rodzaj patologii. W Czechach problem narkotykowy jest postrzegany z perspektywy zdrowia publicznego. Jest ono postrzegane jako „problem”, który można rozwiązać, a „wojną” można tylko wygrać lub stracić.
Gdy policja znajdzie przy kimś w Czechach pewną ilość narkotyków, co się dzieje z tą osobą?
Żeby było jasne: narkotyki nie są legalne w Czechach. Posiadanie jakiegokolwiek narkotyku jest objęte sankcją prawną. Wyznaczyliśmy granice i wielkości progowe dla różnicowania wykroczenia i przestępstwa. Jeśli ilość jest poniżej ilości progowej (np. do 15 g marihuany) można zapłacić grzywnę do 15 000 koron czeskich. Posiadanie ilości większej niż progowa jest przestępstwem ściganym prawnie.
Jak można ocenić efekty obecnej polityki narkotykowej w Czechach?
Ocena to niełatwe zadanie, gdyż mamy do czynienia z bardzo złożonym problemem. Trzeba pamiętać, że na ostateczny rezultat lub skutki polityki narkotykowej mają wpływ także czynniki społeczne, polityka zdrowotna, sytuacja gospodarczą itd. Rozpatrywaliśmy poziom osiągnięcia celów różnymi metodami. Oceniając politykę narkotykową, dokonaliśmy analizy dokumentów urzędowych oraz samego zjawiska używania narkotyków w Republice Czeskiej. Mieliśmy kilka grup roboczych, aby zebrać opinie ekspertów na temat rozwoju i osiągnięć w różnych dziedzinach polityki narkotykowej w okresie pięciu lat.
Liberalna polityka narkotykowa zwiększa zażywanie substancji psychoaktywnych?
Nie powiedziałabym. Weźmy przykład Holandii, mają liberalną politykę, a rozpowszechnienie używania narkotyków jest mniejsze, niż w niektórych krajach z bardziej restrykcyjną polityką. Albo weźmy przykład Czech i Słowacji. W Republice Czeskiej w 1999 roku wprowadzono przepis uznający posiadanie narkotyków na własny użytek za wykroczenie. Nie zarejestrowano żadnej dramatycznej zmiany w zachowaniu społeczeństwa. Na Słowacji Kodeks Karny zredefiniował na nowo posiadanie narkotyku na własny użytek. Bez większych konsekwencji można posiadać od jednej do dziesięciu dawek. Znowu nie nastąpiła żadna dramatyczna zmiana w zachowaniu społeczeństwa. Nie odnotowano też znaczącego wzrostu spożycia substancji psychoaktywnych.
*Lucia Kiššová – Dyrektor Departamentu Koordynacji i Finansowania Polityki Narkotykowej w Republice Czeskiej, Rządowa Rada ds. Koordynacji Polityki Narkotykowej
