Od 6 do 21 czerwca w kilku dzielnicach Warszawy odbyły się spotkania otwarte („niewyborcze”) z Patrykiem Jakim. Miałem okazję uczestniczyć w pięciu z nich: na Pradze Północ, Pradze Południe, Targówku, w Śródmieściu i na Żoliborzu.
Powody, dla których postanowiłem wziąć udział w spotkaniach z kandydatem prawicy na prezydenta Warszawy, przedstawiłem nieco szerzej w niedawnej rozmowie na łamach Krytyki Politycznej. Streszczając rzecz w kilku słowach: przeszłość polityczna Patryka Jakiego wiąże się z Opolem, w którym mieszkam od prawie 10 lat. Jako uczestnik akcji skierowanych przeciwko różnym pomysłom wiceministra sprawiedliwości, od co najmniej kilkudziesięciu miesięcy aktywnie domagam się, wraz ze swoimi przyjaciółmi, rozmowy z Jakim. Chciałem mu zadać pytania, których nigdy nie zadały lokalne media. Jednocześnie chcę pokazać warszawiankom i warszawiakom, z kim będą mieli do czynienia podczas najbliższych wyborów samorządowych; chcę w ten sposób okazać solidarność z mieszkankami i mieszkańcami stolicy.
czytaj także
A zatem – jaki jest Patryk Jaki na żywo? Spotkania rozpoczynały się od „wstępniaka”. Przez nieco ponad godzinę Patryk Jaki mówił o tym, jak wyobraża sobie Warszawę za swojej prezydentury. Dla osoby spoza stolicy uderzające było to, jak bardzo dyskurs wokół polityki miejskiej w Warszawie musi być przesunięty w lewo. Jeśli bowiem nie liczyć opowieści o „ideologii złego kierowcy”, aż do końcowych momentów wprowadzenia Jakiego trudno było znaleźć coś, z czym nie mogę się zgodzić: odebranie miasta deweloperom i mafii reprywatyzacyjnej, rozbudowa sieci kolei podmiejskiej, budowa szlaków rowerowych, urząd dwa razy w tygodniu otwarty do 20:00, budowa tanich mieszkań na wynajem, która zmusi deweloperów do obniżki cen, itp. Dopiero pod koniec wystąpień pojawiały się dwa tematy: polityka historyczna oraz „ideologia” (tj. Parada Równości), które przypominały, że nie mamy do czynienia z lewicowym kandydatem na prezydenta Warszawy.
Jeden z kolegów z Razem podczas spotkania na Pradze Północ zapytał mnie półżartem: „Przypomnij mi, dlaczego nie mam na niego głosować?”. Odpowiedź trzeba jednak potraktować serio: otóż dlatego, że Jaki nie przedstawia swoich pomysłów na Warszawę, lecz program skrojony pod dominujący dyskurs. Jaki jest bowiem produktem marketingowym i zarazem postpolitykiem, który powie wszystko, co wpisuje się w gust elektoratu. Dziś sporo mówi o budowie szlaków rowerowych, choć minister dał się już wcześniej poznać jako przeciwnik rowerzystów. Kilkukrotnie powtarzał, że nie boi się żadnych pytań, bo „chodzi regularnie do TVN, więc to tak, jakby przychodził do siedziby Platformy Obywatelskiej”. Prawda jest jednak taka, że wiceminister od zawsze był pod parasolem PO: dostał się do Rady Miasta z jej list (po czym szybko odszedł do PiS), w ostatnich wyborach samorządowych poparł byłego członka PO, a jego radni od kilku lat głosują ręka w rękę z radnymi PO. Kiedy Jaki robił polityczną karierę w Opolu, jego ojciec był asystentem prezydenta z PO. Dziś Ireneusz Jaki został wciśnięty przez syna na posadę prezesa miejskiej spółki wodociągów.
Te kwestie poruszyłem podczas spotkania na Targówku. Czy usłyszałem odpowiedź? Nie. Bo kiedy Jaki słyszy niewygodne pytania, odwraca je tak, że w efekcie to pytający ma odpowiadać na pytania Jakiego (bez usłyszenia właściwej odpowiedzi). Kiedy pyta się Jakiego o układy w Opolu, poseł mówi dużo o „drużynie, z którą zmienia rzeczywistość na lepsze”. Czym innym jest jednak drużyna na stanowiskach politycznych, a czym innym kolesiostwo w spółkach. Stąd powtarzane podczas spotkań hasło „przywrócić uczciwość do Warszawy” w jego ustach brzmi jak oczywista kpina. O przywróceniu uczciwości mówi osoba, która w reakcji na niemal stuprocentowy sprzeciw w konsultacjach społecznych wobec jego pomysłów potrafiła jedynie szczuć na mniejszość niemiecką i kłamać; osoba, która swoją karierę polityczną wiązała kiedyś z Platformą Obywatelską, a dziś prezentuje się jako bicz na jej grzechy.
czytaj także
I o te właśnie sprzeczności pytałem wiceministra podczas spotkań. Nie udzielił niemal żadnej odpowiedzi, choć nie omieszkał odrobić lekcji z tekstu, który napisałem kilka miesięcy temu dla Krytyki Politycznej, tekstu Jaki poseł, taki układ. Wrażenie jest dość oczywiste: Jakiemu nie brakuje przygotowanego programu, lecz choćby cienia wiarygodności co do jego realizacji.
czytaj także
Po każdym z przemówień wstępnych przychodził czas na pytania, każdorazowo od pięciu do kilkunastu. Patryk Jaki skrupulatnie zapisywał je na kartkach, pod którymi trzymał takie drobiazgi, jak moje teksty dla Krytyki Politycznej czy program Nowoczesnej. Na salach, które pękały w szwach, w 99,7 proc. obecni byli twardzi zwolennicy posła, zazwyczaj starsi niż młodsi. Wokół Jakiego krzątał się jego dwór medialno-sztabowy (wśród nich Marcin Rol, do lutego tego roku wiceprezydent Opola) starannie wyłapujący każde słowo nielicznych przeciwników posła – głównie pod kątem montaży wideo z cyklu „Jaki zaorał lewusa”.
Co tu dużo mówić, była to paszcza lwa. Trudno mi sobie wyobrazić wyżej postawioną poprzeczkę na spotkanie z politykiem opozycyjnym: wytrenowany do cna wiceminister wspierany przez swoją świtę, z kilkusetosobową publicznością stojącą twardo po jego stronie, publicznością, która pozwala zadać 1/3 pytania, po czym resztę zagłusza, każe „wracać do Opola”, deklaruje, że „Śląsk Opolski zawsze polski” lub wyrywa mikrofon, który trzymam w ręce. Żeby było jasne: nie mam pretensji do tych ludzi. Jestem przekonany, że słusznie szukają sprawiedliwości w niesprawiedliwej Warszawie i naturalnie projektują swą potrzebę na osobę Jakiego. Kiedy słyszą, że popełniają błąd, bo wiceminister nie jest ich szeryfem, muszą się zmierzyć z trudną emocją. Wielu z nas w analogicznej sytuacji reagowałoby podobnie.
Na ile pytań dot. Opola odpowiedział wczoraj @PatrykJaki? Oczywiście na żadne. Dlaczego? Bo wie, że by się pogrążył. Ale spokojnie: nie odpuszczę.@partiarazem @RazemOpolskie @RazemWarszawa @JanSpiewak @wolnemiasto_wwa @NieDlaDuzego @Zieloni @inicjatywaPL pic.twitter.com/0dJcasJDki
— Michał Pytlik (@PytlikRAZEM) June 15, 2018
Znajomi pytali mnie, czy się nie boję. Odpowiadam wprost: nie. Zrobiłem to, co było zgodne z moim poczuciem obowiązku. I wiem, że robię to dobrze: jeszcze niedawno Jaki uważał jak mógł, by nie wymienić mnie z nazwiska („polityk partii lewicowej”, „jeden z działaczy” itd.). Dziś mówi otwarcie o Partii Razem, przygotowuje się z mojego tekstu dla Krytyki Politycznej, prawicowe ścieki tworzą filmiki na mój temat, a koledzy Jakiego w Opolu straszą mnie sądem po tym, jak przedstawiłem fakty na ich temat. Przeszłość Jakiego staje się zainteresowaniem ogólnopolskich mediów, a w mediach społecznościowych cieszy się już własnym życiem, choć jeszcze nawet nie zaczęła się kampania. Zapewne z tego powodu na ostatnich dwóch spotkaniach (w Śródmieściu i na Żoliborzu) sposób zadawania pytań ułożony był tak sprytnie, że nim mikrofon docierał do mnie, robiło się zbyt późno i trzeba było kończyć spotkanie. Czy na tym ma jednak polegać sens zebrań otwartych?
Spotkania z Jakim pokazują po raz kolejny kluczowy problem polskiej polityki, o którym pisał już David Ost w Klęsce Solidarności: spór polityczny jest skoncentrowany na tożsamości zamiast na interesach. Trudno nie dojść do wniosku, że gdyby 3/4 „pomysłów na Warszawę” Jakiego przedstawiła kandydatka lub kandydat Partii Razem, podobnej aprobaty nie dałoby się usłyszeć. Widać jednak przestrzeń do przesuwania w lewą stronę wyborców liberalnych, głęboko niechętnych osobie Patryka Jakiego. Jestem też przekonany, że serial pt. Przeszłość Jakiego w kampanii warszawskiej dopiero się rozpoczął, a kolejne odcinki będą coraz bardziej spektakularne. Chętnie wezmę w nich udział osobiście.
