O łączeniu wyobraźni artystycznej, technologicznej i ideologicznej z inspiracji twórczością Feliksa Sobolewa, Stanisława Lema i Wiktora Głuszkowa.
19 listopada – 25 grudnia, Centrum Badań nad Kulturą Wizualną, ul. Hlybochytska 22, Kijów, Ukraina
Wystawę można zwiedzać od wtorku do piątku w godz. 14.00–20.00 i od soboty do niedzieli w godz. 12.00–20.00. Wstęp wolny.
Zainteresowanie tematem prędkości, przyśpieszenia i technologicznego powiększenia ludzkich możliwości nie jest unikalną cechą naszych czasów. O dziwo, w latach 70. XX wieku – znanych jako ‘lata stagnacji’ w bloku wschodnim – istniał bardzo podobny dyskurs o przyśpieszeniu wszystkich wymiarów życia: myślenia, pracy, technologii, a nawet produkcji filmów. W codziennej praktyce, co prawda, temu dyskursowi towarzyszyło jego dokładne przeciwieństwo: ekonomię drążył cieżar stagnacji i permanentnych braków, rosnąca nuda i frustracja przygniatały socjalistyczne społeczeństwa, które coraz bardziej utwierdzały się w przekonaniu o niemożliwości jakiegokolwiek sposobu na zreformowanie wadliwego systemu. W takiej właśnie atmosferze – która swoją drogą bardzo przypomina obecny kryzys społeczeństw Zachodu – powstawały najbardziej śmiałe, utopijne wizje technologicznej akceleracji.
Zrelizowany przez Krytykę Polityczną i Centrum Badań nad Kulturą Wizualnąw partnerstwie z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie projekt „Kinotron”, powstał na drodze obszernych badań archiwalnych. Skupia się na jednej z zapomnianych, radykalnych wizji przyszłości, bazującej na połączeniu wyobrażni artystycznej, technologicznej i ideologicznej. Tytuł „Kinotron” pochodzi od niezrealizowanego projektu wybitnego reżysera Felixa Soboleva, który jest znany jako jeden z inspiratorów kijowskiej szkoły filmu naukowego. W serii świeżo odnalezionych dokumentów archiwalnych Sobolev opisuje kinotron jako „nowy sposób produkcji filmowej”, który pozwoliłby przyspieszyć kreatywne myślenie i produkcję artystyczną poprzez stworzenie autonomiczych twórczych bloków, zdolnych do pracy z jakimikolwiek problemami, nawet najbardziej skomplikowanymi.
Wizje Soboleva zostały sformułowane w szeregu propozycji, skierowanych do kierownictwa radzieckiej branży filmowej, które jednak nie zostały wcielone w życie – tak samo zresztą jak wiele innych nieznanych szerszej publiczności projektów reżysera. Te projekty po raz pierwszy pokazywane są na wystawie, która rozwija się wokół opartej na badaniach archiwalnych tezy o tym, że Felix Sobolev mógł stworzyć ekranizację książki Stanisława Lema Summa Technologiae – film, który, gdyby tylko powstał, miał szansę znacząco rozszerzyć granice filmowej ekspresji. Mimo że filmowa wersja Summa Technologiae nigdy nie powstała, wiele wątków podjętych w tej książce znalazło reprezentację w innych licznych filmach, zrealizowanych przez kijowską szkołę filmu naukowego w latach 70. I 80. XX wieku.
„Summa Technologiae” Stanisława Lema jest traktatem filozoficznym o konsekwencjach postępu technologicznego i naukowego dla rozwoju cywilizacji. Napisana w 1964 i przełożona na język rosyjski w 1968 roku, książka miała ogromny wpływ na całe pokolenia radzieckich naukowców, artystów i intelektualistów – łącznie z Felixem Sobolevym i jego kijowską szkołą filmu naukowego. Ale dopiero po 2013 roku, kiedy pojawiło się pełne tłumaczenie tej książki na język angielski – heurystyczne znaczenie tej książki zostaje w pełni docenione przez globalną opinię publiczną. Otóż nadszedł najwyższy czas przebadać hipotezę o ekranizacji „Summy Technologiae” w Kijowie w latach 70. – projektu, który mógłby zająć miejsce w historii niezrealizowanych filmów tuż obok „Kapitału” Siergieya Eisensteina.
Wystawa „Kinotron” zestawia materiały artystyczne i archiwalne, dotyczące kontekstu wątków podjętych w „Summa Technologiae”, z filmami kijowskiej szkoły filmu naukowego, których ambicją było stworzenie niemniej totalnego opisu rzeczywistości zdefiniowanej przez postęp technologiczny, jak ten, który udał się Lemowi w jego filozoficznej książce.
Koncepcja wystawy: Oleksiy Radynski
Grupa badawcza: Ruslana Koziyenko, Serhiy Klymko, Oleksiy Radynski, Lesia Kulchinska, Jakub Majmurek
Realizacja wystawy: Oleksandr Burlaka
–
Organizatorzy: Krytyka Polityczna i Visual Culture Research Center
Partner: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Archiwum Państwowe w Kijowie
Projekt realizowany dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ch. S. Mott Foundation i Erste Stiftung.
