Przestrzeń publiczna to najlepszy dowód na to, jak działa demokracja i w jakim jest stanie – mówi Joanna Rajkowska w filmie „Artyści w sieci”.
Zmiana społeczna następuje systemowo, to znaczy we wszystkich obszarach jednocześnie. I każda taka mała agencja zmiany powoduje mikroruch w tym całym wielkim organizmie – mówi Joanna Rajkowska. – To, co ja robię, jest taką kropelką na pewnym polu i to ma znaczenie w momencie takiej systemowej zmiany, która idzie ławą. Po prostu powoli, niemalże organicznie, dokonuje małego przewrotu, i to najczęściej jest przewrót w świadomości. Wszystko się dzieje w głowach.
To nie ja wyszłam z galerii, tylko po prostu nie miałam innego miejsca do realizowania swoich projektów. Nie ma dyskusji o tych projektach w takich mainstreamowych galeriach. […] To są projekty realizowane przez ludzi przypadkowych, przez festiwale, przez ludzi teatru, przez aktywistów czasami, przez dziwne organizacji. Kuratorzy, nawet w Wielkiej Brytanii, uciekają gdzie pieprz rośnie, kiedy pojawiają się pierwsze problemy, kiedy trzeba negocjować, mediować, gdzie trwa to latami.
Nie jest mi potrzebna partyzantka. Jest mi potrzebna infrastruktura, finansowanie i współpraca z różnego rodzaju organizacjami i pewna doza zaufania.
Sztuka działa w trochę inny sposób niż te narzędzia, które mają aktywiści, i trzeba to sobie uświadomić. To jest taki moment, kiedy wszyscy tak naprawdę przestają myśleć. Tak działa sztuka. Otwierają im się wszystkie możliwe pola percepcji, cała gama czysto somatycznych reakcji, kiedy tylko i wyłącznie chłoną. To jest moment, w którym sztuka działa i na tym polegają projekty publiczne.
Chodzi mi o to, żeby ludzie zanurzyli się w iluzji zupełnie innej rzeczywistości, innych współrzędnych, to jest rzeczywistość, która tak naprawdę dotyczy ich ciał, bo to o ciała mi chodzi. W momencie kiedy inaczej sytuujemy swoje ciała w przestrzeni publicznej, otwieramy te pola możliwości percepcji, inaczej widzimy, inaczej słyszymy, inaczej oddychamy, w tym momencie zaczyna się ta polityczna praca.
Ja tej grupy już nie pokieruję, ja tych ludzi zostawiam, więc bardzo otwarcie mówię im na samym początku procesu, że ja was zostawię, będziecie musieli sobie sami poradzić.
Nie znoszę artystów, którzy zajmują się od początku do końca prowadzeniem ludzi za rękę, mówieniem im, co mają robić, prowokowaniem sytuacji, prowokowaniem konfliktów albo łagodzeniem tych konfliktów.
No nie, sorry. Ja tego nie chcę robić. To się wszystko musi wydarzyć samo.
Przestrzeń publiczna jest przestrzenią polityczną, ponieważ jest przestrzenią wspólną. Przestrzeń publiczna to najlepszy wizualnie dowód na to, jak działa demokracja i w jakim jest stanie. To, czy dbamy, czy nie dbamy o przestrzeń publiczną, i sposób, w jaki ją rozumiemy, jak dajemy tam miejsce innym, mówi nam o tym, jakiego rodzaju społecznością jesteśmy.
Joanna Rajkowska (1968) – autorka filmów, instalacji, akcji i interwencji artystycznych w przestrzeni publicznej, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Rajkowska jest jedną z najżywiej dyskutowanych współczesnych polskich artystek. Jej najbardziej znane realizacje z ostatnich lat – Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich (2002–) i Dotleniacz (2006–2007) – przybrały formę rzeźb społecznych zainstalowanych w przestrzeni miejskiej Warszawy. Instalacje były pretekstem do obserwacji i pobudzenia interakcji międzyludzkich, wywołania inicjatyw oddolnych oraz dyskusji o przeszłości i pamięci miejskiej przestrzeni wspólnej. W 2007 roku artystka otrzymała Paszport „Polityki” za „niezwykłe projekty realizowane w przestrzeni publicznej, za wyciąganie ręki w kierunku błąkającego się po mieście człowieka”.
W filmie pokazane są następujące prace Joanny Rajkowskiej:
Basia, 2009, wydarzenie, wideo (dzięki uprzejmości artystki oraz Filmoteki Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)
Born in Berlin, 2012, projekt-biografia, film (dzięki uprzejmości artystki)
Dotleniacz. Plac Grzybowski w Warszawie, 2007, projekt publiczny (dzięki uprzejmości artystki oraz Filmoteki Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)
Father, 2014, wideo (dzięki uprzejmości artystki)
Pasaż Róży, 2014 (dokumentacja fotograficzna dzięki uprzejmości artyski)
Pozdrowienia z Alei Jerozolimskich, 2002, dokumentacja fotograficzna – Bartosz Stawiarski (dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)
W filmie pojawiają się też zdjęcia z archiwum rodzinnego (dzięki uprzejmości artystki).
***
Projekt Krytyki Politycznej „Artyści w sieci” to portrety wybitnych przedstawicieli polskiej sztuki współczesnej ostatnich dwóch dekad. Cykl filmów przybliża ich sylwetki oraz problematykę sztuki współczesnej. Język, którym posługują się artyści wizualni, jest szczególnie trudny dla przeciętnego odbiorcy, składa się na niego wiele dziesięcioleci eksperymentów, zmian w sposobie interpretacji, powstawanie nowych mediów i pól eksploatacji. „Artyści w sieci” przybliżają ten język jak i samych twórców pokazując ich w sytuacji swobodnej rozmowy. Każdy z filmów jest rejestracją rozmowy z artystą na temat jego twórczości (początków, inspiracji, aktualnych planów), a rozmowy są bogato ilustrowane pracami i innymi materiałami wizualnymi danego artysty.
Zobacz też:
Artur Żmijewski: Nie jest tak, że mam wizję utopijnej szczęśliwości
Paweł Althamer: Wszyscy artyści to orędownicy wolności
Marta Deskur: Nie jestem skandalistką
Grzegorz Klaman: Artysta nie tylko produkuje doskonałe obiekty
