Katastrofa zaniedbania

BERKELEY/CHICAGO – Decyzja amerykańskiego prezydenta Joe Bidena, aby poprzeć apel o uchylenie ochrony własności intelektualnej w przypadku szczepionek przeciwko COVID-19, pokazuje, jak wielki nacisk kładzie świat na powszechny dostęp do szczepień. A jednak najubożsi na całym świecie cierpią z powodu wielu innych chorób, które nie tylko potrafimy leczyć, ale i którym potrafimy zapobiegać. Owo zaniedbanie niesie straszne skutki społeczne i gospodarcze.

Zaniedbywane choroby tropikalne [NTD, z ang. neglected tropical diseases – przyp. red.] – takie jak słoniowacizna, jaglica, ślepota rzeczna i zakażenia pasożytami – właściwie nie występują w rozwiniętych gospodarkach. Są to jednak najczęstsze rodzaje zakażeń wśród ludności żyjącej w skrajnej biedzie. Każdego roku na zaniedbywane choroby tropikalne cierpi na świecie około miliarda osób – w tym ponad 750 milionów ludzi żyjących poniżej progu ubóstwa, ustanowionego przez Bank Światowy na poziomie 1,9 dolara dziennie.

A to cierpienie może być nieznośne. NTD powodują ogromny ból, długotrwałe inwalidztwo, często prowadzą do społecznego napiętnowania. Wśród dzieci zakażenie przerywa edukację szkolną i wywołuje niedożywienie, z uszczerbkiem dla rozwoju intelektualnego i funkcji poznawczych oraz wzrostu. Poprzez uniemożliwienie kształcenia i zatrudnienia zaniedbywane choroby tropikalne trzymają ludzi w pułapce biedy.

A jednak – choć na NTD co roku umiera blisko 17 milionów skądinąd zdrowych ludzi – chorobom tym można zapobiegać, a wiele z nich poddaje się leczeniu prostymi środkami farmakologicznymi. Zapewnienie szerokiego dostępu do tych leków nie tylko przyniosłoby oczywiste korzyści zdrowotne i humanitarne, ale także opłaciłoby się w postaci wyjątkowo dużych i trwałych korzyści społecznych i gospodarczych.

Weźmy na przykład zakażenia pasożytami jelitowymi, najbardziej rozpowszechnioną i jedną z najłatwiejszych w leczeniu chorób NTD. Od 1998 roku badaliśmy skutki prowadzenia programu zdrowia publicznego zapewniającego leczenie zakażeń pasożytniczych dziesiątkom tysięcy uczniów szkół podstawowych w Kenii. Za pomocą losowych badań z próbą kontrolną byliśmy w stanie prawidłowo zmierzyć wyniki tego programu poprzez porównanie szkół, w których świadczona była taka pomoc, z podobnymi szkołami, w których nie oferowano leczenia.

W szkołach, w których leczenie było dostępne, odnotowaliśmy korzyści dla stanu zdrowia dzieci i znacznie wyższą frekwencję. Następnie przez dwadzieścia lat śledziliśmy reprezentatywną próbę kilku tysięcy tych dzieci. Średnio co pięć lat nasz zespół badawczy przeprowadzał ankiety, zbierając informacje na temat zarobków i poziomu życia tych osób, ich miejsca zamieszkania i innych wydarzeń życiowych.

Wyniki opracowania tego szczególnego długofalowego podłużnego zbioru danych są zaskakujące. Dwadzieścia lat później osoby, którym w szkole podano uzupełniające leczenie przeciwpasożytnicze – a które obecnie mają blisko trzydzieści lub nieco ponad trzydzieści lat – deklarowały zarobki na poziomie wyższej o 13 proc. stawki godzinowej oraz wyższe o 14 proc. wydatki na towary konsumpcyjne niż osoby niepoddane takiemu leczeniu. Dużo więcej spośród tych badanych zamieszkało w obszarach wielkomiejskich, takich jak Nairobi, co stworzyło im lepsze możliwości ekonomiczne.

Biorąc pod uwagę, że coroczna kuracja przeciwpasożytnicza kosztuje, przy wykorzystaniu efektu skali, około pół dolara na dziecko, stopa zwrotu z tej inwestycji w zdrowie dzieci jest wręcz astronomiczna, a poniesione na nią nakłady wielokrotnie się zwracają. Na szczęście rządy Indii, Kenii, Nigerii, Etiopii i Pakistanu wiedzą już o tym i współpracują z organizacjami pozarządowymi w celu wprowadzenia masowych programów leczenia przeciwko pasożytom, obecnie obejmujących już ponad 280 milionów dzieci rocznie. Nadal jednak pozostaje dużo do zrobienia, a celem jest objęcie takim leczeniem pozostałych niemal 600 milionów dzieci, które nadal narażone są na ryzyko zakażenia pasożytami.

To samo dotyczy chorób NTD ogółem. W ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci rządy, organizacje non profit oraz darczyńcy działający w ramach pomocy dwustronnej i prywatnej dokonali ogromnych postępów w zwalczaniu tych chorób, korzystając z bardzo tanich, wydajnych sposobów leczenia. W wyniku tych działań jesteśmy bliżej niż kiedykolwiek realizacji celu wyeliminowania chorób NTD. Celu tego jeszcze jednak nie osiągnęliśmy.

W miarę jak pandemia COVID-19 spycha coraz więcej ludności świata w ubóstwo – zwiększając ryzyko chorób uniemożliwiających funkcjonowanie – nadszedł czas, aby nasilić nasze działania zmierzające do zwalczenia zaniedbywanych chorób tropikalnych. Jednakże zwiększające się obciążenia budżetów państwowych i zwiększona konkurencja o fundusze wydają się hamować postęp – a nawet go niweczyć.

Brytyjski rząd – światowy lider w dziedzinie nowatorskich programów pomocy zagranicznej – niedawno ogłosił, że zmniejszy o 90 proc. fundusze przeznaczane na zwalczanie chorób NTD. W wyniku tej decyzji miliony osób nie będą miały dostępu do leczenia, a wiele leków, które już znajdują się w krajach docelowych, przekroczy termin ważności, ponieważ zabraknie funduszy na ich dystrybucję. Dla najbardziej narażonej na ryzyko części ludzkości oznacza to katastrofę.

Dlatego też apelujemy do brytyjskiego rządu o zmianę tej decyzji i zachęcamy rządy innych państw do wypełnienia powstałej luki. Interwencje polegające na leczeniu zaniedbywanych chorób tropikalnych są dla państw jedną z najrentowniejszych inwestycji w ogólnoświatowe zdrowie publiczne, zwłaszcza w czasie pogłębiającej się biedy i rozprzestrzeniania chorób. Aby powstrzymać plagę chorób NTD i ochronić najuboższych na całym świecie, nie możemy już dłużej zaniedbywać zaniedbywanych chorób tropikalnych.

**
Michael Kremer – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 2019 r., profesor ekonomii na Uniwersytecie Chicagowskim oraz dyrektor Laboratorium Rozwoju Innowacji.

Edward Miguel – profesor ekonomii środowiska i zasobów oraz dyrektor akademicki Ośrodka Skutecznych Ogólnoświatowych Działań na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley.

Copyright: Project Syndicate, 2021. www.project-syndicate.org. Z angielskiego przełożyła Katarzyna Byłów.