To już drugi rok, kiedy naukowców w mediach widzimy głównie w kontekście falujących wykresów pokazujących stan pandemii. Nauka zresztą ma na tym froncie sporo wygranych bitew – w zeszłym roku szczepionka, w tym leki na covid – ale na koronawirusie jej osiągnięcia się nie kończą.
1. Start Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba
Wielokrotnie przekładany start Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba doszedł do skutku 25 grudnia. Przygotowania do jego rozruchu trwały aż 25 lat.
KTJW ma zastąpić słynny teleskop Hubble’a, który pozwolił naukowcom między innymi dokonać pomiarów atmosfer innych planet czy zbadać ciemną energię. Sto razy potężniejszy od niego teleskop Webba pozwoli nam zajrzeć w głąb historii Wszechświata i lepiej zrozumieć, jak powstawały znane nam – i te jeszcze nieznane – ciała niebieskie. Ponadto pomoże naukowcom w poszukiwaniach życia pozaziemskiego, bo jego instrumentarium pozwoli na dokładne zbadanie atmosfer planet pozasłonecznych.
Kopalnie na asteroidach, na Księżycu hel-3. Kolonizacja kosmosu możliwa jeszcze za naszego życia
czytaj także
Na pierwsze zdjęcia – wykonane z odległości ok. 1,5 mln km od Ziemi – przyjdzie nam jednak jeszcze chwilę poczekać. Podróż na miejsce przeznaczenia i instalacja teleskopu zajmą jeszcze sześć miesięcy.
2. Szczepionka przeciwko malarii
6 października 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zatwierdziła pierwszą szczepionkę przeciw malarii i zaleciła rozpoczęcie masowych szczepień dzieci od piątego miesiąca życia. Badania nad jej wytworzeniem zaczęły się jeszcze w 1987 roku i pochłonęły ponad 750 mln dolarów.
Mosquirix – bo tak brzmi nazwa handlowa preparatu – nie pozwoli całkowicie zwalczyć tej choroby. Zgodnie z wynikami badań klinicznych zmniejsza ryzyko zachorowania na objawową malarię o 39 proc., a na malarię o ciężkim przebiegu – o 29 proc. Dla porównania, szczepionka przeciwko odrze jest skuteczna w 97 proc. Jednak to i tak ogromny sukces, bo malaria to główna przyczyna dziecięcych chorób i śmierci w Afryce Subsaharyjskiej, każdego roku z jej powodu umiera aż 260 tys. dzieci poniżej piątego roku życia.
AIDS, gruźlica i malaria znikną za 20 lat – jeśli ktoś za to zapłaci
czytaj także
Dlaczego zatem udało się dopiero teraz? Między innymi dlatego, że malarię wywołuje pasożyt – organizm bardziej skomplikowany niż wirus. A Mosquirix to nie tylko pierwsza szczepionka przeciwko malarii, ale i przeciwko jakiemukolwiek pasożytowi.
3. Dziwne zachowanie mionów, które zwiastuje przewrót w fizyce
Miony to nietrwałe cząstki elementarne o masie około 200 razy większej od elektronów. Narodowe Laboratorium Przyśpieszania Cząstek Elementarnych im. Enrico Fermiego (znane jako Fermilab) odkryło, że zachowują się one inaczej, niż dotąd przypuszczano – czyli niezgodnie z tak zwanym Modelem Standardowym budowy Wszechświata, czyli dotychczasową teorią fizyki cząstek elementarnych.
Jak każda cząstka, miony obracają się wokół własnej osi i wytwarzają własne pole magnetyczne. Jest to jednak pole o innej sile niż ta, która wynikałaby ze standardowych obliczeń.
Co to oznacza? Wciąż do końca nie wiemy. Jedni naukowcy przypuszczają, że istnieje jakaś nieodkryta jeszcze forma materii, która oddziałuje z mionami, inni – że to dowód wspierający teorię, według której każda cząstka elementarna ma swoją cząstkę partnerską (nazywa się to teorią supersymetrii). Czyli wiemy, że nic nie wiemy? Coś w tym stylu.
czytaj także
4. Pierwszy lek na alzheimera
W krajach rozwiniętych żyjemy długo, ale niekoniecznie szczęśliwie. Choroba Alzheimera to jeden z tragiczniejszych scenariuszy na końcówkę życia – czy raczej wegetacji bez zdolności poznawczych – na którą według szacunków cierpi na świecie od 15–21 mln ludzi. Tylko w Polsce liczba chorych przekracza 350 tys.
Dokładne przyczyny choroby Alzheimera nie są znane, ale wiadomo, że towarzyszy jej gromadzenie się w mózgu złogów amyloidu beta, białka, które zaburza funkcjonowanie neuronów, prowadząc w końcu do ich obumierania.
7 czerwca świat obiegła wiadomość, że Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła środek, który złogi tego białka redukuje – aducanumab. Jednak radość może okazać się przedwczesna – część środowiska lekarskiego zauważa, że decyzję podjęto na podstawie niepewnych danych, a przyjmowaniu leku towarzyszą groźne skutki uboczne. Czy aducanumab faktycznie pomoże leczyć alzheimera, czy tylko wypełni kiesy chciwych firm farmaceutycznych – dowiemy się w przyszłości.
5. Psylocybina potencjalnym lekarstwem na depresję
Na koniec coś dla miłośników psychodelików: badacze z Centre for Psychedelic Research at Imperial College London dowiedli, że psylocybina, czyli substancja zawarta w grzybkach halucynogennych, jest co najmniej tak skuteczna w leczeniu depresji co escitalopram, popularny lek z grupy SSRI.
To kolejne badania, które wskazują na to, że zakazane substancje psychoaktywne – oprócz psylocybiny jest to między innymi LSD czy MDMA – mogą znaleźć zastosowanie w psychiatrii. Było to wiadomo już dawno, ale badania na ten temat były ograniczane z przyczyn politycznych, w ramach „war on drugs”, czyli zwalczania produkcji i konsumpcji metodami represji. Nie oznacza to oczywiście, że depresję należy leczyć na własną rękę, a już zwłaszcza opierając się na wynikach pojedynczych badań, zamiast korzystająć z fachowej opieki.
czytaj także
Czytaj inne podsumowania 2021 roku:
