Polska Sieć Polityki Narkotykowej przygotowała komunikat w odpowiedzi na prośbę Ministerstwa Zdrowia z dnia 03 stycznia 2014 r. o zaopiniowanie rządowego projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Co będzie zielem konopi?
W rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zaproponowano zmianę definicji ziela konopi innych niż włókniste. Zmiana ta tłumaczona jest licznymi trudnościami interpretacyjnymi pojawiającymi się w praktyce. W obecnym stanie prawnym za ziele konopi uznaje się zgodnie z art. 4 pkt 37 UoPN kwiatowe lub owocujące wierzchołki konopi, z których nie usunięto żywicy, a w przypadku roślin w stadium przed zawiązaniem wiechy – liście i łodygi konopi. Zielem konopi nie są więc części łodyg lub liści konopi nawet posiadające powyżej 0,2% THC, liście i łodygi brane są pod uwagę tylko przed zawiązaniem się wiechy. Nowelizacja przewiduje, że za ziele konopi innych niż włókniste będzie uważana każda naziemna część rośliny konopi (pojedyncza lub w mieszaninie) z wyłączeniem nasion, zawierającą powyżej 0,2% THC. Podkreśla się, że liście i łodygi konopi, często zawierają powyżej 0,2% THC i są używane w celu odurzania się, należy jednak zwrócić uwagę, że zazwyczaj mają one niższą zawartość THC.
Sprawa jest oczywista, gdy widzimy z jaką częścią rośliny mamy do czynienia i możemy zbadać jej zawartość THC, jednak problem pojawia się w przypadku zmielonego suszu. Obecnie nie podlega on ustawie, nawet gdy zawiera powyżej 0,2% THC – tylko dlatego, że nie można ustalić z jakiej części rośliny pochodzi. Po wejściu w życie proponowanej nowelizacji taki susz zostałby zakwalifikowany jako ziele konopi innych niż włókniste. Co jednak gdy ten zmielony susz składa się w ogromnej części z części rośliny niezawierających 0,2% THC pomieszanych z częściami rośliny zawierającymi wysokie wartości THC? W takim przypadku za ziele konopi brane będą również części rośliny praktycznie niezawierające THC i niewątpliwie jest to kwestia problematyczna, która prowadzi bezpośrednio do nadużyć i rozszerzenia zakresu penalizacji na osoby posiadające także mieszaninę substancji w skład której wchodzić będzie roślina niezawierająca 0,2% THC.
Organy ścigania nie od dziś posługują się gramaturą brutto i netto substancji przy zatrzymywaniu osób posiadających zakazanymi prawem substancje. Posługiwanie się kwantyfikatorem wagowym brutto i netto ma służyć właśnie ochronie niepotrzebnej penalizacji. Wprowadzanie definicji „mieszaniny” przeczy tej logice. W miejsce proponowanego rozwiązania należałoby zastanowić się nad wprowadzeniem tabeli wartości granicznych narkotyków1. W ramach posługiwania się tym narzędziem od razu, bez wykonywania drogich badań fizykochemicznych większość spraw posiadania ziela konopi podlegałaby umorzeniu, co zaoszczędziłoby koszty z budżetu państwa przeznaczane na niecelowe ściganie użytkowników narkotyków, zaś pozwoliłoby skupić się na poważnej przestępczości narkotykowej (handel, przemyt)2.
Czy potrzebny jest nam spis uzależnionych?
Rządowy projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii powierza wiele kompetencji, które obecnie należą do zakładów opieki zdrowotnej tzw. podmiotom leczniczym. Zgodnie z art. 4 ustawy o działalności leczniczej podmiotami leczniczymi mogą być przedsiębiorcy, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, instytuty badawcze, fundacje i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne stowarzyszeń posiadające osobowość prawną oraz kościelne osoby prawne. Projekt przewiduje między innymi rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do prowadzenia leczenia substytucyjnego z zakładów opieki zdrowotnej na podmioty lecznicze.
Niepokój mogą budzić proponowane regulacje dotyczące gromadzenia i przekazywania danych pacjentów realizujących leczenie, szczególnie zmiana art. 24b ust 1 ustawy, polegająca na rozszerzeniu kręgu podmiotów zobowiązanych do gromadzenia i przekazywania Biuru informacji na temat osób zgłaszających się do leczenia. W obecnym stanie prawnym obowiązek taki mają jedynie zakłady opieki zdrowotnej prowadzące leczenie lub rehabilitacje, nowelizacja zakłada nałożenie takiego obowiązku na wszystkie podmioty lecznicze prowadzące leczenie lub rehabilitacje osób uzależnionych. Osoba szukająca pomocy w związku z używaniem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych zgłaszając się do jakiegokolwiek podmiotu leczniczego po wejściu w życie proponowanej nowelizacji byłaby skazana na przekazanie jej danych osobowych do Biura. Może to skutkować zmniejszeniem zaufania osób potrzebujących do instytucji pomocowych i rzadszym korzystaniem z ich usług.
W związku z przedstawioną obawą dotyczącą obowiązku zbierania danych, rekomendujemy dokonanie zastrzeżenia wymogu utajnienia i kodowanie danych każdego pacjenta. Zastrzeżenie takie powinno znaleźć się przepisie ustawy, zaś tryb utajnienia i kodowania mógłby być określony w rozporządzeniu do ustawy.
Wyrok za przestępstwa uzależnionych
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 71 ust 3 ustawy w razie skazania osoby uzależnionej za przestępstwo pozostające w związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, sąd może orzec umieszczenie sprawcy przed wykonaniem kary w odpowiednim podmiocie leczniczym, a nie jak w obecnym stanie prawnym jedynie w zakładzie opieki zdrowotnej. Podobna zmiana proponowana jest w art. 72. Nowelizacja zakłada, że leczenie, rehabilitacje lub program edukacyjno-profilaktyczny może prowadzić oprócz podmiotu działającego w ochronie zdrowia podmiot leczniczy. Również zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 73a ust 2 warunkiem udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności jest wykazanie przez skazanego, że ma zagwarantowane miejsce leczenia lub rehabilitacji w odpowiednim podmiocie leczniczym odpowiadającym jego potrzebom terapeutycznym Takie rozszerzenie kręgu podmiotów może mieć pozytywny wpływ na zastosowanie powyższych przepisów w praktyce. W obecnym stanie prawnym powyższe uprawnienia posiadają jedynie zakłady opieki zdrowotnej, stworzenie większego wachlarza możliwości wyboru podmiotu pomocowego powinien być oceniany pozytywnie.
Nowa substancja psychoaktywna
Nowelizacja wprowadza też pojęcie tzw. nowej substancji psychoaktywnej, co jak wynika z uzasadnienia ma stanowić zbliżenie do nazewnictwa stosowanego w innych krajach Unii Europejskiej. Jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, określona w przepisach wydanych na podstawie rozporządzenia ministra właściwego ds. zdrowia. Nowe substancje psychoaktywne miałyby się charakteryzować wiadomym składem i właściwościami oraz umieszczeniem w odpowiednim wykazie.
Nowelizacja zmienia definicje środka zastępczego wprowadzając do niej pojęcie nowej substancji psychoaktywnej. Środki zastępcze to zgodnie ze znowelizowaną definicją substancje nowe o nie do końca znanych właściwościach i oddziaływaniu na zdrowie, które mogą być użyte zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej. W związku z tym, że nie są do końca znane są bardziej niebezpieczne. Regulacje te mają na celu wypracowanie mechanizmu skutecznej walki z tzw. dopalaczami. Ustawowy zakaz wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych nadal jest realizowany przez Państwową Inspekcje Sanitarną. Nowy art. 44c zawiera procedurę postępowania w razie stwierdzenia wytwarzania lub wprowadzania do obrotu środka zastępczego co ma usprawnić pracę Inspekcji Sanitarnej w tej dziedzinie – przepis ten ma zastąpić dotychczasowe odesłanie do odpowiednich przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Regulacja ta ma możliwie usprawnić proces wprowadzania nowych substancji psychoaktywnych. Niemniej jednak proponowany projekt wprowadza na listę substancji zakazanych nowe substancje, które znalazły się na czarnym rynku jako dopalacze. Lista coraz bardziej się rozrasta i jest to główny nurt realizowania wypowiedzianej przez rząd „walki z dopalaczami”, która nie przynosi spodziewanych efektów3.
Komitet Sterujący
Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej
–
1. Tabele wartości granicznych stosowane są w większości krajów europejskich i stanowią standard europejskich ustawodawstw narkotykowych. EMCDDA opisuje w jaki sposób tabele funkcjonują w poszczególnych krajach.
2. Negatywne skutki obowiązującego prawa narkotykowego precyzyjnie opisuje Raport rzecznika Praw Osób Uzależnionych.
3. Ocenę polskiej polityki wobec dopalaczy stanowi najnowszy raport Hungarian Civil Liberties Union.
