Jak wiele z wydawanych w Polsce książek może mieć znaczenie dla poprawy sytuacji pozaludzkich zwierząt? Sporządziłem subiektywną listę wydanych w Polsce książek okołozwierzęcych z lat 2018–2022, które podejrzewam o mniejszy lub większy dobroczynny prozwierzęcy potencjał.
Zeszłoroczne statystyki nie są jeszcze dostępne, ale według raportu Biblioteki Narodowej w roku 2021 wydano w Polsce prawie 34 tysiące nowych książek. Oznacza to, że każdego dnia przybywało ich ponad 90. Statystyki z ostatnich ponad dziesięciu lat podają mniej więcej podobne liczby: rok w rok przybywa w naszym kraju ponad 30 tysięcy nowych książek i większość z nich to pierwsze wydania.
Oczywiście, żeby określić, jakie to może mieć znaczenie społeczne, trzeba te dane czytać wraz z innymi, a więc choćby wysokością nakładów, wskaźnikami czytelnictwa, liczbą sprzedanych i wypożyczonych egzemplarzy, liczbą i jakością księgarni i bibliotek, o rodzaju i jakości książek nie wspominając.
czytaj także
Jak wiele z wydawanych w Polsce książek może mieć znaczenie dla poprawy sytuacji pozaludzkich zwierząt? Nikt tego nie bada, zresztą takie badanie byłoby bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe. Wątki dotyczące zwierząt pojawiają się w wydawnictwach o przeróżnym charakterze i wcale nie jest powiedziane, że tylko te książki, które są im poświęcone w całości lub dużej części, mogą mieć pozytywny wpływ na ich status społeczny.
W beznadziejnym oczekiwaniu na powołanie specjalnego instytutu, który podjąłby się takiego badania – instytucji z kadrą kilkuset kompetentnych pracowników i solidnym budżetem – sporządziłem subiektywną listę wydanych w Polsce książek okołozwierzęcych z lat 2018–2022. Publikacje te, w całości lub większości dotyczące zwierząt, posądzam o mniejszy lub większy dobroczynny prozwierzęcy potencjał.
Zapewne jest więcej książek o podobnym charakterze. Zebrałem tylko te, które udało mi się przeczytać lub poznać w wystarczającym stopniu, żeby ocenić. Lista zawiera 60 pozycji, co daje jedną książkę na miesiąc. W pierwszym odruchu mówię, że to dużo. Kiedy jednak zestawiam to z przywołanymi wcześniej statystykami, nie jestem już tego pewien.
Lista obejmuje książki wydane przez bardzo różnych wydawców i w różny sposób. Nie czas na dogłębną analizę tej różnorodności. Mogę je przyporządkować roboczo do trzech autorskich kategorii: drogowskazy, pogłębiarki i niewybuchy.
Drogowskazy to książki, które wyprzedzają swój czas. Nie powielają zaledwie przekonań większości, chcą je kształtować. Mają charakter krytyczny i zawierają elementy wizjonerskie, bywają niewygodne. Innymi słowy: są radykalne. To książki specjalnej troski. Bez nich zmiana społeczna nie jest możliwa.
Pogłębiarki również mają potencjał sprawczości, pozytywnego modyfikowania kultury. To często książki o charakterze naukowym. Zwrócenie uwagi badawczej, wysiłek zdobywania wiedzy i próby zrozumienia danej grupy lub jednostki mogą być formą uznania wartości i świadectwem szacunku wobec nich. Analiza problemu świadczy o jego wadze. Nawet jeśli tego rodzaju publikacje nie są powszechnie czytane, są konieczne, jeżeli chcemy zmiany.
Niewybuchy są książkami, o które należycie nie zadbano. Wydano je, ale nie tak, jak potrzeba. To również te, które zostały dobrze wydane, ale pozbawione promocji. Nie dostały wsparcia. Nie powalczono prawdziwie o ich obecność w mediach tradycyjnych i społecznych, o recenzje, wzmianki, wywiady z autorkami i autorami. Nie były zgłaszane do nagród i nie zorganizowano publicznych dyskusji na ich kanwie. Nie dano tym książkom szansy zrealizować w pełni ich potencjału. Tworzenie niewybuchów jest karygodne.
czytaj także
Które pozycje z mojej listy traktuję jak drogowskazy, pogłębiarki, niewybuchy? Spróbujcie zgadnąć, zresztą z pewnością macie własne opinie. Warto pamiętać, że ta sama książka może należeć do więcej niż jednej kategorii. Spis uporządkowany jest według roku wydania, kolejność w poszczególnych latach nie ma znaczenia.
Jeśli czujecie potrzebę uświadomienia mi moich przeoczeń i zapomnień oraz chcecie podpowiedzieć inne okołozwierzęce lektury z tamtych lat, zapraszam do kontaktu poprzez moją stronę autorską na Facebooku.
2018
- Peter Singer, Wyzwolenie zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2018
- Sue Donaldson, Will Kymlicka, Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, Wydawnictwo Oficyna 21, 2018
- Eugenia Łoch, Dariusz Piechota, Agnieszka Trześniewska (red.), Między empatią a okrucieństwem, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018
- Hanna Mamzer (red.), Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018
- Paul Shapiro, Czyste mięso. Jak hodowla mięsa bez zwierząt zrewolucjonizuje twój obiad i cały świat, Wydawnictwo Marginesy, 2018
- Ilona Rabizo, W kieracie ubojni, Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka, 2018
- Marzena Kubisz, Justyna Tymieniecka-Suchanek (red.), Zwierzę – Język – Emocje. Dyskursy i narracje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018
- Jaś Kapela, Polskie mięso. Jak zostałem weganinem i przestałem się bać, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018
- Dariusz Gzyra, Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018
2019
- Marc Bekoff, Manifest zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2019
- Karolina Kuszlewicz, Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik, Wydawnictwo Wolters Kluwer, 2019
- Melanie Joy, Ponad przekonaniami. Weganie, wegetarianie i mięsożercy przy jednym stole, Wydawnictwo Marginesy, 2019
- Hanna Mamzer, Agnieszka Żok (red.), Bezpieczne czy zniewolone? Szkice o zwierzętach, Oficyna Wydawnicza Epigram, 2019
- Tarzycjusz Buliński, Kot/pies/człowiek. O relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019
- Szymon Hołownia, Boskie zwierzęta, Wydawnictwo Znak, 2019
- Anita Jarzyna, Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019
- Tobias Leenaert, Jak stworzyć wegański świat, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019
- Tomasz Jaeschke, Irena A. Stanisławska, Dorota Sumińska, Nieboskie stworzenia. Jak Kościół wyklucza, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019
- Karolina Kuszlewicz, Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik, Wolters Kluwer, 2019
- Joanna Helios, Wioletta Jedlecka (red.), Prawo zwierząt do ochrony przed cierpieniem, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2019
2020
- Hanna Mamzer (red.), Opieka nad zwierzętami: wyzwania etyczne i społeczne, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2020
- Dorota Sumińska, Dość, Wydawnictwo Literackie, 2020
- Achim Gruber, Dramat zwierząt domowych, Wydawnictwo Feeria, 2020
- Dorota Probucka (red.), Etyczne potępienie myślistwa, TAiWPN Universitas, 2020
- Anna Augustyniak, Między nami zwierzętami, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2020
- Olga Kielak, Zwierzęta domowe w języku i kulturze, Wydawnictwo UMCS, 2020
- Michael Huemer, Porozmawiajmy o jedzeniu zwierząt, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020
- Hanna Mamzer (red.), Różnice kulturowe w traktowaniu zwierząt, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2020
- Justyna Tymieniecka-Suchanek, Literatura rosyjska wobec upodmiotowienia zwierząt. W kręgu zagadnień ekofilozoficznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020
- Henry S. Salt, Prawa zwierząt a postęp społeczny, Fundacja „dzień dobry! kolektyw kultury”, 2020
- Edgar Kupfer-Koberwitz, Zwierzęcy bracia. Rozważania o etycznym życiu, Hatteria.pl, 2020
- Małgorzata Gurowska, Monika Rosińska, Agata Szydłowska, Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, Fundacja Bęc Zmiana, 2020
2021
- Lina Gustafsson, Raport z rzeźni, Wydawnictwo Animi2, 2021
- Sunaura Taylor, Bydlęce brzemię, Wydawnictwo Filtry, 2021
- Eva Meijer, Zwierzęta mówią. W stronę demokracji międzygatunkowej, Wydawnictwo Drzazgi, 2021
- Eva Meijer, Języki zwierząt, Wydawnictwo Marginesy, 2021
- Joanna Hańderek, Filozofia wegańska, Centrum Kultury „Dworek Białoprądnicki”, 2021
- Paul Waldau, Prawa zwierząt. Co każdy powinien wiedzieć, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021
- Eugenia Łoch, Dariusz Piechota, Agnieszka Trześniewska-Nowak (red.), (Nie)zapomniane zwierzęta, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2021
- Hanna Mamzer (red.), Dobre dla zwierząt. Pozytywne przemiany w relacjach ludzko-nie-ludzkich, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2021
- Joanna Gellner, Mateusz Boczar, Architektura i zwierzęta, Wydawnictwo EMG, 2021
- Piotr Krupiński, Co się śni zwierzętom? Eseje z pogranicza zoofilologii i psychoanalizy, Instytut Badań Literackich, 2021
- Zenon Kruczyński, Ilustrowany samouczek antymyśliwski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021
- Gabriela Jarzębowska, Czystka gatunkowa. Tępienie szczurów jako praktyka kulturowa w Polsce powojennej, Instytut Badań Literackich, 2021
- Marta Bogdańska, Shifters / Zmiennokształtne, Fundacja Sztuk Wizualnych, 2021
2022
- Carol J. Adams, Polityka seksualna mięsa, Wydawnictwo Oficyna 21, 2022
- Orestes Kowalski, Go vegan! 17 powodów, dla których porzucisz jedzenie mięsa, Wydawnictwo Sensus, 2022
- Krzysztof Łapiński, Świnia Malwina, Wydawnictwo Agora dla Dzieci, 2022
- Hanna Mamzer, Piotr Białas (red.), Jedno zdrowie. Ludzie i inne gatunki, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2022
- Ryszarda Słońska, Osoba (nie)ludzka, Oficyna Wydawnicza ATUT, 2022
- Tomasz Pietrzykowski, Prawo ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy, Wolters Kluwer, 2022
- Sylwia Spurek, Smród, krew i łzy. Włącz myślenie, bądź zmianą, 2022
- Matthew Calarco, Kwestia zwierzęca od Heideggera do Derridy, Wydawnictwo WBPiCAK, 2022
- Henry Mance, Jak kochać zwierzęta w świecie człowieka, Dom Wydawniczy REBIS, 2022
- Łucja Lange (red.), Socjologia relacji międzygatunkowych. Impresje, LangeL–Łucja Lange, 2022 (e-book, otwarty dostęp)
- Jan Mohnhaupt, Zwierzęta w Trzeciej Rzeszy, Wydawnictwo Poznańskie, 2022
- Ewa Sułek, Zwierzęta, które zjadły swoich ludzi, Wydawnictwo Nisza, 2022
- Aleksandra Litorowicz (red.), Atlas wszystkich mieszkańców, Fundacja Puszka, 2022
- Joanna Jeśman, Mateusz Skrzeczkowski (red.), Próby z kulturoznawstwa krytycznego, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2022
- Patryk Szaj, Pamiętnik z końca świata (jaki znamy), Wydawnictwo Wolno, 2022
- Małgorzata Lebda, Mer de Glace, Wydawnictwo Warstwy, 2022
Bonus (rzetelne książki o aspekcie żywieniowym weganizmu)
- Iwona Kibil, Dieta roślinna w praktyce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wyd. II, 2022
- Iwona Kibil, Wege rodzina. Dieta roślinna w praktyce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019
- Marta Mikita, Emil Stanisławski, Weganizm na start. Przewodnik po diecie roślinnej w sporcie, Wydawnictwo Septem, 2020
