Relacja i wnioski z Forum Kultury Mieszkańców.
Forum Kultury Mieszkańców, które odbyło się w dniach 21-22 października 2014 w Świetlicy Krytyki Politycznej „Na Granicy” w Cieszynie, było kilkupoziomową reakcją na pięcioletnie, zapoczątkowane w momencie otwarcia Świetlicy w 2009 roku, obserwowanie, badanie i tworzenie kultury w Cieszynie, uwzględniające jej szeroki wymiar.
Forum było efektem pracy w ramach projektu Spacery edukacyjne: kierunki kultury podczas, którego organizowaliśmy alternatywne spacery po mieście wokół tematów dotyczących kultury nieinstytucjonalnej przy udziale mieszańców i ekspertów, a także tworzyliśmy mapy oraz badaliśmy dostęp i uczestnictwo w kulturze. Była to także próba kontynuacji idei Kongresu Kultury i Komunikacji, który w poprzednich dwóch latach współorganizowałyśmy wraz z innymi organizacjami i aktywnymi obywatelami miasta. Chcąc jednak upowszechniać wizję relacji kultury z ekonomią, nauką, polityką bez sztucznego oddzielania tych sfer, musiałyśmy opracować nową koncepcję skierowaną przede wszystkim do mieszkańców, a nie NGOsów. Nie bez bólu, gdyż z równą siłą pragnęłyśmy uczestniczyć w mozolnym budowaniu więzi, relacji, sieci, które utworzyły się wcześniej i swoje przełożenie odnalazły częściowo w Federacji Organizacji Pozarządowych i Podmiotów Ekonomii Społecznej.
Forum Kultury Mieszkańców pozwoliło na wielopłaszczyznową dyskusję o mieście, zarówno w ramach seminariów, jak i debat. Z każdym, kto do nas dotarł, rozmawialiśmy o jakości życia, jego kulturowych wymiarach w Cieszynie i na Śląsku Cieszyńskim.
Kontekst rozmowy o kulturze, nieograniczonej jedynie do miasta, był dla nas bardzo ważny, gdyż obserwujemy dużą ilość ważnych inicjatyw, zmian spowodowanych brakiem dialogu między władzą samorządową a powiatową (np. brak porozumienia w sprawie komunikacji, co skutkuje ograniczeniem dostępu do kultury dla wielu mieszkańców regionu). Pytaliśmy więc o uczestnictwo w kulturze uczniów dojeżdżających do Cieszyna, kupców – którzy w wyniku ponad dwuletniego remontu kanalizacji mają problem z utrzymaniem swoich sklepików – emerytów zachwyconych ofertą kulturalną miasta czy studentów znudzonych brakiem miejsc, gdzie mogliby spędzać czas wieczorami, kandydatów na stanowisko burmistrza, członków organizacji pozarządowych, uczniów, bezrobotnych.
Każde spotkanie było wyjątkowe, każde mimo różnej struktury uczestników, ich stopnia zaangażowania, wywoływanych emocji, przyniosło kilka zbieżnych wniosków.
Zarówno w ramach seminarium z członkami Rady Kupców Cieszyńskich, jak i z kandydatami na stanowisko burmistrza i ich liderami – oba prowadzone przez dr. Wojciecha Kłosowskiego – wybrzmiała wizja miasta, w którym kultura nie jest sprowadzona wyłącznie do funkcji dekoracyjnej czy komunikacyjnej. Nie ten, kto poprze instytucję finansowo, jest dobrym burmistrzem, ale ten, który rozróżnia budżet jako taki od środków na rozwój.
W podobnym tonie wypowiadał się prof. Jerzy Hausner podczas wykładu zamykającego FKM Kultura jako ścieżka wyjścia z kryzysu, akcentując, że kultura jest składową przestrzeni i życia mieszkańców, a to zobowiązuje wszystkich. Jego wystąpienie poprzedziło działanie performatywne Igora Stokfiszewskiego Najkrótszy spektakl świata, podczas którego wszyscy staliśmy się uczestnikami i twórcami.
Sporo korespondujących i uzupełniających wniosków, choć wypracowywanych za pomocą zupełnie innych narzędzi czy strategii przyniosła praca blisko 20 osób z dr Martą Kosińską i dr. Markiem Glinkowskim. Prowadzili oni warsztat z analizy i diagnozy kulturowej miasta realizowanych za pomocą narzędzi artystycznych oraz seminarium z zakresu dobrych praktyk aktywizmu społecznego. Zajmowali się przyczynami cieszyńskich problemów związanych z komunikacją miejską i zagospodarowaniem punktu przesiadkowego przy placu Hajduka oraz jak się ostatecznie okazało… byciem tustela, czyli stąd. Grupa wypracowała zalążek gry, jako narzędzia i formy sprawczej dla budowania społecznych koalicji.
Najbardziej emocjonującym momentem Forum była debata kandydatów na stanowisko burmistrza prowadzona przez dr. Wojciecha Kłosowskiego. Dłuższą relację z debaty można przeczytać na stronach „Gazety codziennej”.
Dla nas, poza samą dyskusją, interesująca była reakcja niektórych kandydatów na wieść, że spotkanie nie rozpoczyna się od ich wystąpień, ale od podsumowania przez dr Martę Kosińską warsztatów z mieszkańcami i polemika z tezami Markusa Miessena zawartymi w książce „Koszmar partycypacji w odniesieniu do problemów wskazanych przez mieszkańców.
Część nie rozumiała, dlaczego ich cenny czas wystawiony jest na taką próbą, dlaczego mają słuchać tych wszystkich wniosków skoro kandydują, więc miasto znają na wylot!
Forum Kultury Mieszkańców było skromne w skali, ale też dzięki temu obrane z laurów, zbędnego hałasu, banerów, czyli z całej klasycznej już w Polsce „kultury przedwyborczej”. Pozwoliło to na spotkanie się różnych pokoleń, światopoglądów, definicji kultury i uczestniczenia w niej. Forum było czasem poczucia budowania mostów między bardzo odległymi sobie grupami (chociażby właściciele sklepów i mieszkańcy kamienic, w których te punkty są ulokowane), a co najważniejsze czasem tworzenia potrzeby dialogu i kompromisu (jako przeciwieństwa wszechwiedzy i fanatyzmu).
