Te dwie metody mogą zrobić więcej dla obniżenia umieralności niemowląt niż wszystkie inne globalne akcje prozdrowotne razem wzięte.
BANGKOK – Jednym z najbardziej ambitnych celów zrównoważonego rozwoju ONZ jest wyeliminowanie przypadków zgonów wśród noworodków i dzieci poniżej piątego roku życia w ciągu następnych dziesięciu lat. Jeśli uda się spełnić to założenie, to do 2030 roku nie będzie żadnego państwa na świecie, gdzie współczynnik umieralności noworodków przekroczy 12 przypadków na tysiąc urodzeń. W niektórych miejscach Afryki Subsaharyjskiej jest on obecnie czterokrotnie wyższy.
Biorąc pod uwagę ogrom wyzwania potrzeba wielkich inwestycji w rozwój infrastruktury służby zdrowia oraz planowanie. Ale być może najskuteczniejszym sposobem obniżenia umieralności niemowląt jest rozpropagowanie szerszego stosowania dwóch łatwo dostępnych metod: szczepienia kobiet w ciąży i karmienia piersią.
Ochrona dzieci przed wczesną umieralnością zaczyna się jeszcze zanim przychodzą na świat. Kiedy kobieta szczepi się przeciwko powszechnym patogenom, takim jak grypa, to jej organizm wytwarza antyciała, które rozpoznają wirusy i wzmacniają naturalne mechanizmy obronne przed szkodliwymi czynnikami. Gdy zachodzi w ciążę, te ochronne proteiny są transportowane do organizmu dziecka poprzez łożysko.
Co niezwykłe, korzyści utrzymują się po urodzeniu. Przykładowo, chociaż szczepionki na grypę nie są dopuszczane dla niemowląt mających mniej niż sześć miesięcy, to badania kliniczne wykazały, że dzieci matek, które zostały zaszczepione, są lepiej chronione przed chorobą. W badaniu przeprowadzonym pośród matek i dzieci w Bangladeszu u niemowląt urodzonych przez zaszczepione kobiety stwierdzono obniżenie przypadków grypy o zdumiewające 63 procent. Odnotowano też zmniejszenie o 36 procent przypadków poważnych chorób układu oddechowego u matek oraz o 29 procent u niemowląt.
Immunizacja matek przeciwko wirusom grypy pomaga też chronić niemowlęta przed zapaleniem płuc, które stanowi częstą przyczynę umieralności dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia. Analiza danych na temat szczepień przeciw grypie z 2018 roku przeprowadzona w Nepalu, Mali i Republice Południowej Afryki wskazała, że prawdopodobieństwo nabawienia się zapalenia płuc przez niemowlęta jest mniejsze o 20 procent u tych dzieci, których matki były zaszczepione. Najbardziej skorzystały na tym dzieci, które były za małe, żeby otrzymać kompletne szczepienia na Streptococcus pneumoniae oraz na grypę. Rządy państw o niskich dochodach, uzbrojone w powyższe dane oraz rezultaty innych badań, powinny uporać się z przygotowaniem lepszych planów kampanii immunizacyjnych i zdecydowanie obniżyć dzięki temu chorobowość oraz umieralność niemowląt.
Drugi sposób obniżania umieralności w okresie dziecięcym, czyli karmienie piersią, przynosi może nawet większe efekty. Mleko z piersi to idealny pokarm dla dziecka. Dostarcza wszystkich potrzebnych protein, tłuszczy, witamin, minerałów i enzymów, których potrzebuje mały organizm, żeby zachować zdrowie. Co najważniejsze, matki produkują na bieżąco nowe przeciwciała, co wspomaga układ odpornościowy karmionych przez nie dzieci.
Niestety zdecydowanie za mało matek karmi piersią i za mało dzieci dostaje mleko. Tylko 40 procent niemowląt na świecie otrzymuje do końca szóstego miesiąca życia wyłącznie pokarm z piersi, co rekomenduje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Powody są złożone, ale w wielu krajach duży wpływ ma na to brak edukacji oraz agresywny marketing producentów mleka modyfikowanego dla dzieci. Ostatnio o stanięcie po stronie tej branży zostały oskarżone Stany Zjednoczone, ponieważ Amerykanie sprzeciwili się rezolucji WHO w sprawie wsparcia karmienia piersią.
Przekonanie matek do karmienia piersią powinno być prostsze. Zacznijmy od tego, że dzieci karmione piersią rzadziej mają infekcje uszu i zapalenie opon mózgowych, schorzenia żołądkowo-jelitowe lub biegunkę. Ten korzystny efekt utrzymuje się dopóki dziecko dostaje pokarm matki.
Karmienie piersią ma plusy także dla samych matek. Badania pokazują, że kobiety, które kiedykolwiek w swoim życiu karmiły piersią, rzadziej zapadają na choroby niezakaźne, takie jak choroby układu sercowo-naczyniowego, rak piersi albo cukrzyca typu drugiego. Wiele z tych korzyści wynika z faktu, że karmienie piersią pomaga rozbić dodatkowy tłuszcz, który gromadzi się w organizmie kobiety w okresie ciąży. Produkcja mleka dla pojedynczego dziecka pochłania nawet 500 kalorii dziennie.
Chociaż większość matek noworodków może karmić piersią, to nie wszystkie kobiety mogą wyprodukować odpowiednią ilość mleka z powodu wyczerpania, depresji albo fizycznego osłabienia po operacji chirurgicznej. Niektóre matki po prostu nie są w stanie zaspokoić potrzeb ich dziecka, a inne nie mają wsparcia medycznego lub socjalnego, żeby poradzić sobie z wyzwaniami logistycznymi, które stawia karmienie piersią. Niemniej, korzyści dla kobiet, które mogą zapewnić swoim dzieciom pokarm przez przynajmniej sześć miesięcy, są znaczące.
Jeśli społeczność międzynarodowa naprawdę chce spełnić cele zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych związane z opieką zdrowotną, to musi zdwoić wysiłki, by przekonać więcej matek do zaszczepienia się na choroby, którym da się zapobiec, i do karmienia noworodków piersią. Same te dwie metody mogą zrobić więcej dla obniżenia umieralności niemowląt niż wszystkie inne globalne akcje prozdrowotne.
**
Melvin Sanicas jest lekarzem zajmującym się zdrowiem publicznym, wakcynologiem oraz regionalnym ekspertem medycznym.
Copyright: Project Syndicate 2018. Z angielskiego przełożył Maciej Domagała.
