Ukraina zyskała szansę na progresywne zmiany w polityce narkotykowej

04.09.2013 2013-09-04

Na Ukrainie dziesiątki tysięcy użytkowników narkotyków są skazywane za czyny, które nie są rozpoznawane jako przestępstwo w większości cywilizowanych krajów (np. posiadanie 0,005 grama opium lub heroiny na Ukrainie w porównaniu do wartości granicznych – 0,5 grama w Rosji i 1-3 gramy w części krajów Unii Europejskiej). Średnio co dziesiąty osadzony w zakładzie karnym (13500 osób rocznie) jest osobą uzależnioną od narkotyków, która bardziej potrzebuje wsparcia terapeutycznego i socjalnego niż więzienia. Podczas gdy policja pozornie walczy z przemytem narkotyków, prześladowania karne użytkowników narkotyków oraz nadużycia i wykroczenia policjantów są główną przyczyną rozprzestrzeniania się epidemii HIV/AIDS, gruźlicy i żółtaczki na Ukrainie.

Rada Ministrów na Ukrainie zaakceptowała 28 sierpnia „Narodową Strategię Narkotykową do 2020 roku„ – pierwszy tego typu postępowy i liberalny dokument w historii Ukrainy. Strategia zakłada naprawdę zrównoważone podejście do narkotyków, zmieniając całkowicie ramy polityki z „wojny z narkotykami” i definiowania ich jako „absolutne zło” na „wychodzenie naprzeciw narkotykom”. Tę zmianę perspektywy dostrzec można już w tytule dokumentu: wszystkie poprzednie otrzymywały nazwy takie jak „Sposób na zwalczenie narkotyków…”, teraz mamy „Strategię narkotykową”.

Czytaj: Nazarij Sowsun, Ukraina ma nową strategię narkotykową

Przyjęty dokument zakłada nie tylko kontrolne, „policyjne” wartości graniczne, od których można mówić o zwalczaniu przemytu nielegalnych substancji psychoaktywnych, lecz również, co niezmiernie istotne, podnosi kwestię stosowania opioidów do celów medycznych. Jest to niezwykle ważne dla pacjentów, którzy potrzebują ich w zwalczaniu bólu oraz uczestniczą w programach terapii substytucyjnej.

Wśród innych pozytywnych zmian postulowanych w dokumencie, warto wskazać na:

Dekryminalizację posiadania niewielkich ilości narkotyków, to znaczy ograniczenie kar za drobne przestępstwa związane z narkotykami poprzez podniesienie wartości granicznych.

Zmianę kryteriów oceny skuteczności działań policji. Obecnie to statystyki były głównym wyznacznikiem tego, czy policja działa skutecznie, a to zachęcało tylko do wzmożonej liczby aresztowań. Użytkownicy narkotyków są bardzo łatwym i pewnym celem dla policjantów, żeby mogli podnieść swoje „wskaźniki sukcesów” i prezentować (imitować) swoją skuteczną walkę z narkotykami.

Ustanowienie prawnego statusu dla redukcji szkód poprzez przyjęcie całego rozdziału poświęconego między innymi programom wymiany igieł i terapii substytucyjnej.

Terapię dla użytkowników narkotyków przebywających w zakładach karnych poprzez klauzulę „ … wszystkich serwisów terapeutycznych, łącznie z programami farmakologicznymi (detoks) …”. Strategia nie wprowadza wprost terapii substytucyjnej jako jednej z możliwości, ale skoro jest to program oparty na działaniu leków, pozostawia otwartą furtkę dla takiego rodzaju leczenia. Oczywiście dobra wola polityczna Państwowej Służby Więziennej jest tu niezbędna.

Podejście uwzględniające płeć – kobiety w ciąży, które używają narkotyków, powinny uzyskać odpowiednią opiekę prenatalną.

Zalecenie lekarzom pierwszego kontaktu (rodzinnym) przepisywania recept na lecznicze zastosowanie opioidów (ulga w bólu, terapia substytucyjna), co jest niezbędne dla lepszej opieki zdrowotnej szczególnie w kontekście trwającej reformy systemu służby zdrowia na Ukrainie.

Strategia sama w sobie nie ma żadnego bezpośredniego przełożenia na zastosowanie jej zapisów w praktyce. Ale ma pozostać istotna platformą dla dalszej walki o lepszą politykę i reformy na Ukrainie.

Prace nad Strategią zostały zainicjowane przez Narodowe Biuro Kontroli Narkotyków i były rozwijane przy wsparciu wielu partnerów: International Renaissance Foundation (IRF), Grupy Pompidou przy Radzie Europy oraz innych ukraińskich i międzynarodowych ekspertów. IRF oraz Open Society Foundations wspierały państwowe i międzynarodowe badania i analizy oraz przeprowadziły serię publicznych wysłuchań oraz debat wokół szkicu Strategii w 2012 roku. Ten sukces nie byłby możliwy bez silnego wsparcia Narodowego Biura Kontroli Narkotyków i wielu wysiłków podjętych przez partnerów.