Po spotkaniu artystów z rządem: będzie projekt zmian w prawie

8 maja przedstawiciele rządu spotkali się ze środowiskami kultury w sprawie prawnego uregulowania statusu artysty oraz wpisania twórców do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych i emerytalnych. Spotkanie odbyło się z inicjatywy Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej i podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – ministra Radosława Mleczki.

Obie strony rozmawiają od początku roku, tym razem jednak, obok artystów wizualnych, do udziału w spotkaniu zaproszono także reprezentacje ludzi teatru, pisarzy, tłumaczy oraz muzyków orkiestrowych i niezależnych. Twórców reprezentowali również członkowie prezydium Komisji Środowiskowej „Pracownicy Sztuki” Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza.

O czym rozmawiano? Między innymi o tym, że nie wiadomo, ilu jest w Polsce artystów i w jakich warunkach żyją. Po różnych zmianach z polskiej legislacji znikło pojęcie artysty (lub zawodu artystycznego), co wypchnęło twórców poza regulacje i osłony wynikające z prawa pracy. Jednocześnie nadzieje na stworzenie przemysłów kreatywnych, które miałyby zapewnić twórcom samozatrudnienie i w ten sposób rozwiązać problem ich uposażeń socjalnych i emerytur, nie spełniły się.

Większość albo współpracuje z publicznymi instytucjami kultury, których niedofinansowanie odbija się na głodowych zarobkach artystów, albo, prowadząc własną praktykę artystyczną, zarabia na tyle mało, że nie jest w stanie opłacić indywidualnie składek zdrowotnych czy emerytalnych.

W opinii strony społecznej należy w związku z tym zacząć od szeroko zakrojonych badań nad statusem artystów w Polsce. Przedstawiciele rządu wyrazili wolę zmierzenia się z problemami ludzi kultury, zachęcili twórców do sformułowania projektu zmian i zadeklarowali, że przeanalizują go z resortami finansów i zdrowia. Środowiska twórców natomiast zobowiązały się do powołania wspólnego zespołu, który opracowałby taki projekt: chodzi przede wszystkim o zdefiniowanie statusu artysty w polskim prawie i włączenie twórców do powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych, socjalnych i emerytalnych.

Ogólnopolskie Forum Sztuki Współczesnej zapowiedziało szerokie konsultace ze środowiskami artystów różnych dziedzin w celu wyłonienia zespołu roboczego, który podejmie prace nad projektem. O poszerzenie grona twórców uczestniczących w rozmowach ze stroną rządową zabiegają także przedstawiciele innych branż artystycznych. Kaja Malanowska wystosowała apel  do pisarzy i pisarek, poetów i poetek, by włączali się w inicjatywę.

Krótkofalowo strony pragną porozumiewać się w najbardziej palących sprawach – OFSW wraz z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej mają w tej dziedzinie już pierwsze sukcesy. Udało się zmienić interpretację przepisów, które zabraniają rozliczania przychodów z tytułu praw autorskich w ramach działalności gospodarczej. Ministerstwo Finansów bowiem najpierw zachęcało artystów do samozatrudnienia, a następnie zakazało w jego ramach rozliczać praw autorskich, które są najczęściej jedynym, czym artysta w swojej działalności gospodarczej „obraca” . Dzięki interwencji środowisk twórców przepis ten udało się zmienić.

Istotniejszy jest jednak cel długofalowy. Współpraca pomiędzy rządem a środowiskami twórców ma doprowadzić do stworzenia kompletnego systemu zabezpieczeń społecznych dla sektora kultury i sztuki.

Praca nad projektem nie rozpocznie się od zera. Ogólnopolskie Forum Sztuki Współczesnej przygotowało zarys propozycji, która jest teraz przedmiotem konsultacji z innymi środowiskami twórców. Zakłada ona zdefiniowanie statusu artysty, z uwzględnieniem autorów dzieł sztuki, wykonawców, projektantów oraz absolwentów szkół artystycznych (w dwuletnim okresie chronionym), oraz powołanie organizacji, która obsługiwałaby wpisywanie twórców do systemu ubezpieczeń i emerytur oraz pobieranie od nich składek. Propozycja OFSW inspirowana jest rozwiązaniami francuskimi, gdzie w ciągu minionego półwiecza powołano dwie organizacje (La Maison des Artistes i L’AGESSA) służące obsłudze systemu ubezpieczeniowego i emerytalnego artystów.

Należy podkreślić, że na rozwiązanie bytowych problemów środowisk kultury w Europie nacisk kładą instytucje unijne. Parlament Europejski w dwóch rezolucjach (z roku 1999 oraz 2007) zobowiązuje kraje członkowskie do uregulowania kwestii socjalnych i emerytalnych artystów.

Strona rządowa i społeczna zdecydowały kontynuować współpracę w formie comiesięcznych spotkań roboczych.

Za udzielenie informacji dziękuję uczestnikom spotkania z 8 maja: Katarzynie Górnej (OFSW, IP), Mikołajowi Iwańskiemu (OFSW, IP), Wojtkowi Zrałkowi-Kossakowskiemu (KP, IP) oraz Kai Malanowskiej (IP).

Czytaj także:

Katarzyna Górna: Artyści na emeryturze będą zależeć od pomocy społecznej