Zajęcia będą prowadzić Monika Bobako, Kinga Dunin, Maciej Gdula, Jerzy Hausner, Igor Stokfiszewski, Sławomir Sierakowski i Rafał Woś.
Rekrutacja trwa do 4 października 2015.
Udział w zajęciach jest bezpłatny. Na wszystkie seminaria obowiązują zapisy. Liczba miejsc ograniczona.
Szczegóły programu i formularz aplikacyjny można zobaczyć na stronie Instytutu.
SEMINARIA W SEMESTRZE ZIMOWYM 2015/2016
Polityczna ekonomia strachu. Europa wobec muzułmanów i islamu
dr Monika Bobako
Fenomen strachu przed islamem od kilku dekad w coraz większym stopniu wpływa na kształt dyskursu publicznego w zachodnich społeczeństwach. Obecnie osiąga swoje apogeum w reakcjach na kryzys związany z napływem uchodźców, aktywując uśpione wcześniej pokłady ksenofobii i wrogości. Antyislamskie/islamofobiczne postawy i dyskursy przybierają różne formy, wszystkie one mówią jednak coś niezwykle istotnego o aktualnej kondycji Europy jako „wspólnoty wyobrażonej”.
Projekt seminarium wyrasta z przekonania, iż stosunek do islamu i muzułmańskich mniejszości stał się w kontekście europejskim czymś w rodzaju soczewki, w której skupiają się najbardziej zapalne problemy polityczne, społeczne, a także filozoficzne, zachodnich społeczeństw. Kontrowersje wokół islamu i społeczności muzułmańskich w Europie obracają się bowiem nieodmiennie wokół takich newralgicznych spraw, jak miejsce religii we współczesnym świecie, relacja między mniejszościowymi tożsamościami kulturowymi i religijnymi a obywatelstwem, kwestia praw kobiet i wolności seksualnej, kształt tożsamości europejskiej i jej narodowych wariantów czy wolność słowa. W naturalny sposób odsyłają one również do drażliwej historii europejskiej kolonizacji oraz jej związków z aktualnymi procesami migracji z dawnych kolonii, do problemu pogłębiających się nierówności i skutków neoliberalnej polityki ekonomicznej, a także do kwestii przemian geopolitycznych, które sprawiły, że narracja „zimnej wojny” została zastąpiona narracją „zderzenia cywilizacji” i „wojny z terroryzmem” (a następnie wykorzystana do legitymizacji zachodnich interwencji militarnych w krajach muzułmańskich).
Wymyślić lewicę
dr Kinga Dunin, dr Maciej Gdula
Obecną sytuację lewicy w Polsce cechuje sprzeczność między coraz bardziej rozwiniętą i złożoną kulturą krytyczną a słabością lewicowych partii i reprezentacji politycznej. Podczas seminarium chcemy zadać sobie pytania o źródła tego stanu rzeczy i zastanowić się nad możliwymi drogami zmiany tej sytuacji.
Punktem wyjścia będzie refleksja nad przemianami współczesnej rzeczywistości politycznej i konstrukcji sfery publicznej. Szczególnie przedyskutować będziemy chcieli przekształcenia w komunikacji publicznej, do których doprowadził Internet zmieniając relacje sił między liderami politycznymi, partiami, dziennikarzami i ruchami społecznymi. Zastanawiać się będziemy nad sytuacją myślenia krytycznego w tej nowej rzeczywistości i różnymi modelami lewicowego działania politycznego.
Różne propozycje teoretyczne i polityczne konfrontować będziemy z konkretnymi polami problemowymi zastanawiając się na czym polega dziś lewicowe stanowisko wobec nich.
Obok klasycznych zagadnień takich jak kapitalizm, nierówności, edukacja i zdrowie będziemy chcieli zająć się także elitami, prostytucją, migracją czy myślistwem. Zastanawiać się będziemy zarówno nad możliwością stworzenia spójnego lewicowego programu w odniesieniu do wybranych zagadnień jak i politycznymi sposobami wprowadzania go w życie.
Wyobraźmy sobie, że lewica zdobywa w Polsce władzę i może rządzić samodzielnie. Jak mogłaby wyglądać jej realna polityka?
Kultura i rozwój
prof. Jerzy Hausner, Igor Stokfiszewski
Współczesne pojmowanie kategorii rozwoju opiera się na przekonaniu o tożsamości rozwoju gospodarczego i społecznego, a za główne kryterium rozwojowe przyjmuje się szeroko rozumianą jakość życia. Warunkiem rozwoju jest umiejętne wykorzystanie kapitałów twardych (w tym kapitału finansowego) oraz miękkich (osadzonych w ludziach i w relacjach społecznych). Obszarem wytwarzania miękkich kapitałów jest kultura pojmowana jako zasób dziedzictwa wcześniejszych pokoleń oraz jako zbiór praktyk społecznych, służących symbolizowaniu rzeczywistości, samowyrażaniu się jednostek, komunikowaniu z innymi, współdziałaniu i współpracy. Rozwój warunkowany jest twórczym przeobrażeniem dziedzictwa kulturalnego i tworzeniem warunków dla wyłaniania się praktyk kulturowych. Seminarium „Kultura i rozwój” omawia inicjatywy z obszaru kultury pod kątem ich wpływu na rozwój społeczno-gospodarczy.
Program seminariów Kultura i rozwój zainaugurowany został w roku 2012 przez prof. Jerzego Hausnera. Zajęciom seminaryjnym towarzyszą badania i konferencje mające za zadanie przyjrzeć się rozwojowemu potencjałowi różnych (często oddolnych i nieformalnych) praktyk kulturowych i kulturalnych, form ich organizowania się i instytucjonalizowania, w celu sformułowania hipotez odnośnie relacji pomiędzy kulturą i rozwojem społeczno-gospodarczym. Na początku roku 2016 ukaże się książka podsumowująca dotychczasowe poszukiwania – Kultura i rozwój pod red. prof. Jerzego Hausnera, Izabeli Jasińskiej i Igora Stokfiszewskiego.
W roku akademickim 2015-2016 seminaria Kultura i rozwój ukierunkują się na trzy obszary. W ramach kontynuacji badań nad nowymi inicjatywami kulturalnymi sięgniemy po przykłady międzynarodowe. Wśród omawianych ośrodków znajdą się m.in. Les Têtes de l’Art (Marsylia, Francja) oraz Pogon (Zagrzeb, Chorwacja). Drugi obszar, jakim zajmiemy się podczas tegorocznych seminariów to teatr. Gośćmi seminarium będą m.in. dyrektorzy stołecznego Teatru Powszechnego oraz Teatru Polskiego w Bydgoszczy. Punktem wyjścia do rozmów o teatrze będzie projekt POP-UP realizowany pod opieką kuratorską Grzegorza Niziołka i Agaty Siwiak we współpracy z Agencją Artystyczną GAP i Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie. Projektowi towarzyszyć będzie konferencja w Instytucie Teatralnym w Warszawie, stanowiąca pole refleksji nad społecznymi i instytucjonalnymi wyzwaniami stojącymi przed teatrem w Polsce. Trzeci obszar, na jakim skupione będzie tegoroczne seminarium to polityki publiczne. Już przy okazji rozmów o teatrze zagadnienie to pojawi się w polu naszej refleksji. Jednak omówienie prac nad wdrożeniem stołecznego Programu Rozwoju Kultury oraz Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy pozwolą mu w pełni wybrzmieć i staną się dla nas okazją do refleksji nad zastosowaniem perspektywy kultury oddziałującej pro-rozwojowo w celu kształtowania polityk publicznych.
Krytyka bez resentymentu
Sławomir Sierakowski
Będą to zajęcia z historii idei. Teksty dotyczą wpływu kultury, geopolityki i gospodarki na historię Polski i Europy XIX i XX wieku, ale rozmawiać będziemy też o wieku XXI.
Zrodzony z trudnej historii „polski kompleks” popychał intelektualistów – zarówno postępowych, jak i konserwatywnych – do reprodukowania go resentymentalną krytyką Polaków (specjalność postępowców) albo zagranicy (specjalność konserwatystów). Mechanizm ten wykazał się wyjątkową żywotnością i funkcjonuje do dziś. Szczęśliwie po obu stronach byli tacy, którym udało się ten rytuał przekroczyć.
Interesować nas będą zarówno sposoby prowadzenia konstruktywnej krytyki, jak i płynące z tej krytyki wnioski oraz ich aktualność.
Nie tylko Balcerowicz. Krytyczna analiza polskiej transformacji neoliberalnej
Rafał Woś
Okrągły Stół, wybory z 4 czerwca, utworzenie rządu Mazowieckiego albo ekspresowe przepchnięcie przez Sejm planu Balcerowicza. To wydarzenia symboliczne i bardzo chętnie przywoływane przy okazji hucznie fetowanych obchodów 25-lecia polskiej transformacji. Ale polska transformacja wbrew pozorom wcale nie zaczyna się od roku 1989. Pierwsze prorynkowe reformy ruszyły wszak jeszcze pod rządami PZPR. To wtedy miały miejsce takie zjawiska jak uwłaszczenie nomenklatury czy liberalizacja życia ekonomicznego. Są tacy, którzy – jak Karol Modzelewski – za symboliczny początek polskiej neoliberalnej rewolucji uważają 13 grudnia 1981 i zdławienie przez generała Jaruzelskiego pierwszej, socjalnie nastawionej „Solidarności”. A niektórzy widzą ją wręcz w gierkowskim menadżeryźmie lat 70. Transformacja bynajmniej nie kończy się również na planie Balcerowicza czy terapii szokowej lat 1990-1991. Zdobywanie przez ideologię neoliberalną przyczółków w kolejnych dziedzinach życia ekonomicznego trwa bowiem do dziś, a jej skutki prześledzić można doskonale na przykładzie zarówno „twardych” dziedzin gospodarki (rynek pracy czy polityka podatkowa), jak i dziedzin bardziej „miękkich” (urbanistyka, media).
Celem tego seminarium będzie nie tylko zrekonstruowanie tego kluczowego procesu ekonomiczno-politycznego, którego skutki odczuwamy do dziś. Chodzi również o zaopatrzenie słuchaczy w narzędzia potrzebne do krytycznej analizy polskiej transformacji. Brak takich narzędzi zbyt długo krępował dojrzałą, pluralistyczną dyskusję i doprowadził do wielu niebezpiecznych zjawisk w życiu publicznym. Takich, jak choćby abdykacja elit politycznych oraz opinii publicznej z rozmowy o ekonomicznym dorobku III RP. Skutkiem tego jest z kolei jej technokratyzacja na poziomie praktycznym i rytualizacja („mit złotego wieku” kontra „mit zdrady narodowej”) na poziomie dyskursywnym.
**Dziennik Opinii nr 273/2015 (1057)
