Co wolisz? Popełnić samobójstwo czy być człowiekiem szczęśliwym i dobrym? Poprosimy o szczere odpowiedzi.
Cóż to jednak za pytanie? To nie są dylematy, przed którymi ludzie stają, a nasza zdolność do wybierania własnej kondycji jest jednak ograniczona. Natomiast przekonanie, że szczęście i dobro są lepsze od śmierci jest dość powszechna.
Sunset Limited, powieść w formie dramatu Cormaca McCarthy’go, próbuje nadać tym banalnym konstatacjom filozoficznej głębi. To krótka, łatwo przyswajalna książeczka, której nazbyt wyraźnym celem jest pobudzenie nas do refleksji nad życiem, śmiercią i sensem wszystkiego.
Sunset Limited to nazwa stacji metra. Pod pociąg metra próbuje wskoczyć biały, niewidzący już sensu życia profesor, ratuje go czarny, biedny chrześcijanin. Zabiera do swojego małego mieszkanka, gdzie prowadzą niekonkluzywną debatę. Biały ateista dość racjonalnie dowodzi, że życie nie ma sensu, jednak proponowane rozwiązanie – jak wspomniałam na wstępie – nie wydaje się nam zbyt atrakcyjne. Czarny wierzy w to, że ktoś się nim opiekuje, co napawa go radością, poza tym miłuje bliźniego, wspomaga miejscowych narkomanów i innych wykolejeńców. A grzechy przeszłości – jest byłym więźniem – pozostawia za sobą.
Trudno to nazwać sporem dwóch światopoglądów, bo wiara nie jest światopoglądem ani nawet aktem naszej woli. Dlatego też trudno mówić tu o dyskusji, w której ktoś miałby kogoś do czegoś przekonać. To dwa nieporównywalne ze sobą stany bycia w świecie. Bezgranicznie ufnych w miłość Chrystusa, zadowolonych ze swego skromnego życia i czyniących jedynie dobro nawróconych grzeszników pewno nie ma na nim zbyt wielu, więcej znajdziemy ich w literaturze. Samobójcy, dla których głównym powodem pożegnania się z życiem jest egzystencjalna rozpacz, także nie są masowym zjawiskiem. Prawdziwe życie mieści się zaś pomiędzy – trochę ufności, trochę rozpaczy, czasem miłość, czasem zwątpienie. Dobro pomieszane ze złem, albo raczej na odwrót.
Z Bogiem czy bez Boga świata jest, jaki jest. Ciekawszy, kiedy dostrzegamy komplikacje, niż wówczas, gdy szukamy typów idealnych.
Wypreparowanie z niego dwóch skrajnych postaw to zabieg literacki pachnący kiczem. Daje złudzenie zmierzenia się z Wielkimi Pytaniami, a takie złudzenia są dość przyjemne. I ty możesz zostać filozofem!
Poczuć, że przeczytałeś ważną książkę i nic a nic się przy tym nie zmęczyłeś. McCarthy jest mimo wszystko dobrym pisarzem, więc lektura jest dość przyjemna. I mimo że nic się nie dzieje, dobrze rozłożone napięcia sprawiają, iż bez trudu doczytamy do końca. Jeśli kogoś nie zraził mój sceptycyzm – polecam.
Sama wolę filozofię zawartą w Autostopem przez galaktykę Douglasa Adamsa. Tu przypomnę, że odpowiedzi na Wielkie Pytanie o Życie, Wszechświat i Całą Resztę udziela w niej gigantyczny komputer Głęboka Myśl, po milionach lat zastanawiania się. I brzmi ona – 42. Mało satysfakcjonująca odpowiedź? Trzeba więc zadać bardziej precyzyjne pytanie. Jak pamiętają czytelnicy tej trylogii w pięciu tomach, w celu odnalezienia pytania została skonstruowana następna maszyna, Ziemia. Jej przedstawiciel odnajduje właściwe pytanie: ile to będzie sześć razy dziewięć? Jak wiadomo, 54. Czemu nie 42???
I to jest właśnie ciekawe pytanie filozoficzne.
Cormac McCarthy, „Sunset Limited”, Wydawnictwo Literackie 2013.
