Wystawa Artura Żmijewskiego w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski to pierwsza prezentacja jego prac po zakończeniu ważnego kuratorskiego projektu, jakim było 7. Biennale Sztuki Współczesnej.
W Berlinie, Żmijewski podkreślał, że kluczowym zadaniem sztuki pokazywanej na Biennale jest jej związek z polityką i możliwość efektywnego uczestniczenia w zmianach społecznych poprzez powiązanie działania politycznego i artystycznego. Przy czym politykę Żmijewski wydaje się rozumieć szeroko, jako narzędzie świadomego generowania zmian przez wspólnotę. Prezentacja w CSW nie ma bezpośredniego związku z pracą kuratorską Żmijewskiego, ale odzwierciedla jego przekonania o kulturze jako polu do politycznego myślenia i działania.
Wystawa stanowi retrospektywną prezentację twórczości artysty z ostatnich kilku lat. Porusza on na niej takie wątki jak: otwieranie sztuki na innych, rezygnacja z artystycznej jakości na rzecz bardziej równościowej kultury, zasięg wspólnotowej władzy, upolitycznienie kultury i polityka obywatelska, oraz sztuka jako narzędzie doraźnego działania, pozbawione ambicji zajmowania sobą uwagi przyszłych pokoleń, które będą miały inne problemy do rozwiązania, niż my.
Wystawa to projekt autorski artysty, który dokonał wyboru własnych prac. Wystawa składa się z ok. pięćdziesięciu filmów z lat 2007-2012. Uzupełnieniem narracji filmowej są rysunki i obrazy, prace uczestników projektów, oraz gromadzone przez artystę przy okazji kontynuowania serii filmowej „Demokracje”, archiwum wycinków prasowych dotyczące filmowanych wydarzeń.
Wszystkie filmy są bardziej, jak sugeruje tytuł, efektem codziennej pracy artysty, niż twórczego napięcia. Twórczość to po prostu codzienna praca. Co zdaje się łączyć artystę i jego ekipę z bohaterami „Wybranych prac” – wszyscy pracują – jedni sprzątają lub leją beton; inni filmują. Pozycja społeczna zaangażowanych w tę pracę stron i wynikające z niej profity są inne, ale wysiłek podobny. Ciężar pracy odczuwają i jedni i drudzy.
Na wystawie prezentowana jest seria filmów pt. „Demokracje” (2007-2012). Seria trzydziestu kilku-kilkunastominutowych filmów dokumentująca różnorodne przejawy politycznej aktywności w przestrzeni publicznej. Artysta i jego ekipa filmowa wyruszają z kamerami na ulice, by obserwować polityczne wydarzenia o różnym charakterze. W ten sposób powstał zbiór krótkich dokumentów z przebiegu demonstracji, które artysta śledził w Europie (m.in. w Polsce), ale również w Izraelu i na Zachodnim Brzegu Jordanu. Są wśród nich zdarzenia, których polityczny charakter wydaje się oczywisty: protesty, wiece, parady. Ale są i takie, których polityczność jest ukryta, niejawna, a poprzez to może skuteczniej wykonująca swoją ideologiczną pracę: sceny rekonstrukcji historycznych wydarzeń, zapis pogrzebu Jörga Haidera, zamieszek ulicznych podczas Euro 2008 w Berlinie czy mszy w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie.
Kolejną prezentowaną pracą jest seria osiemnastu filmów pt. „Wybrane Prace” (2007-2012). Artysta filmował codzienne aktywności: pracę i czas wolny, ludzi różnych zawodów. Zawody te łączy powtarzalność wykonywanych czynności: sprzątaczka, operator koparki, kasjerka, sprzedawczyni hot-dogów, pracownica pralni, budowlaniec, mechanik, tramwajarka itd. Okiem kamery śledzimy bohaterów i bohaterki przez jedną dobę: w zakładzie pracy, w domu, przy jedzeniu kolacji czy myciu zębów, a także we śnie. Ci ludzie to członkowie klasy pracującej, obecni nieobecni. Filmy były kręcone w Polsce, Niemczech, Szwajcarii, we Włoszech i Meksyku.
Film „Moi Sąsiedzi” (2009) powstał podczas pobytu artysty w Izraelu na zaproszenie Digital Art Lab w Holonie. Akurat trwała izraelska inwazja na Gazę pod kryptonimem „Płynny ołów”. Wyczuwalny stan napięcia społecznego spowodowany wojną odległą o kilkadziesiąt kilometrów, militarna propaganda w mediach, uliczne demonstracje za i przeciw atakowi na Gazę skłoniły artystę do odwiedzania jego sąsiadów z tej samej kamienicy i z tych, które stały w pobliżu. Pytał ich o opinię na temat wojny, o to jak wygląda Gaza po długotrwałym ostrzale rakietowym. Żmijewski i jego ekipa, przeprowadzili wiele rozmów z mieszkańcami Holonu i Tel Awiwu. Ich rozmówcy opowiadali słowem i rysunkiem. Dominowała opinia, że „wojna zmieni sytuację ludzi w Gazie na lepsze”. Ta okrutna opinia jest powtarzana i dziś, gdy izraelska armia zaatakowała Gazę, nazywając ów atak kryptonimem „Filar obrony”. Projekcji towarzyszą rysunki wykonane przez rozmówców Żmijewskiego w czasie nagrywania filmu.
„Na Ślepo” (2010) to film, który dokumentuje rzecz z pozoru niemożliwą – niewidomych, którzy malują obrazy. Pokazuje niewidomych podczas próby opowiedzenia wyglądu świata przez malowanie portretów, pejzaży, wizerunków własnego domu i własnej postaci. Poznawanie, widzenie, bycie widzianym – film pokazuje wysiłek poznawania rzeczywistości i trudną próbę wizualizacji zapamiętanych lub tylko wyobrażonych jej obrazów. Uzupełnieniem filmu są prace na papierze, które powstały w trakcie trwania warsztatów.
„Msza” (2011) jest to filmowy zapis katolickiej mszy przeniesionej wiernie na scenę Teatru Dramatycznego w Warszawie. Na scenie teatru pojawił się ołtarz, a na nim mszał rzymski. Obok ołtarza liturgiczne świece, zawisł krzyż i postawiono tabernakulum. Odegraniu mszy według scenariusza „Obrzędów Mszy Świętej” towarzyszyła muzyka organowa i śpiew. W role role księdza i kleryka wcielili się aktorzy Teatru Dramatycznego.
Koncepcję artysty uzupełnia wizja architektoniczna Marcina Kwietowicza i Zuzanny Gąsior. Wystawie towarzyszy katalog, a także program filmowy i edukacyjny.
Wystawa potrwa od 8 grudnia 2012 do 24 lutego 2013.
Koordynator projektu: Katarzyna Szydłowska
Aranżacja wystawy: Marcin Kwietowicz / Zuzanna Gąsior
Miejsce: CSW Zamek Ujazdowski
Artur Żmijewski (ur.1966) – polski artysta multimedialny i redaktor artystyczny pisma Krytyka Polityczna, związany z Fundacją Galerii Foksal. Jeden z głównych przedstawicieli nurtu sztuki krytycznej. Mieszka i pracuje w Warszawie. W latach 1990-1995 studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Uczeń prof. Grzegorza Kowalskiego. Po studiach zajmował się fotografią oraz filmem, uznając je za bardziej adekwatne dla wyzwań współczesnego świata. Jego prace obracały się wokół tematów niewygodnych, dotykały obszarów tabu, zajmował się problematyką ciała i Innego. Okres ten zamknął manifestem „Stosowane sztuki społeczne”, w którym wypracował nową formułę społecznego zaangażowania. Realizacje Żmijewskiego z ostatnich lat mają wcielać ją w życie. W 2005 reprezentował Polskę w pawilonie narodowym na Biennale w Wenecji, pokazując pracę „Powtórzenie” – reenactment eksperymentu prof. Philipa G. Zimbardo. W roku 2007 wydał zbiór wywiadów z artystami pt. Drżące ciała (Wydawnictwo Krytyki Politycznej). W 2012 roku był kuratorem 7. Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie.
Nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej ukazała się książka Żmijewski. Przewodnik Krytyki Politycznej.
