Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego

…w roku 1984, a więc w środku tamtych „ciemnych lat”, podjąłem decyzję napisania książki Etos lewicy, którą do roku 1987 napisałem (ukazała się dopiero w 1990, bo tak wówczas drukowano). Choć była to habilitacja, która została przyjęta, motywy, jakie mną powodowały poza naukę wykraczały. Chciałem mianowicie dowieść, że lewica w Polsce ma inną własną tradycję, niż bolszewicka, która w roku 1981 była zbrojna już tylko w nagą przemoc; chciałem też powrócić do właściwego tej tradycji języka i współcześnie go ożywić, bo bez żywego języka nie ma żywych idei. Zadania te, mimo że od czasu, gdy je wyznaczyłem, minęło prawie ćwierć wieku, pozostają nadal aktualne, wierzę zatem, że Etos lewicy czeka jeszcze na swoją porę. 

Etos lewicy to jeden z najważniejszych manifestów ideowych polskiej inteligencji zaangażowanej.

Książka poświęcona tradycji polskiej lewicy z przełomu XIX i XX wieku pokazuje, jak wielką wykonano w Polsce pracę na rzecz społecznego postępu, walki z przesądami, ciasnotą umysłową. Historie polskich społeczników i intelektualistów, pozytywistów i marksistów, anarchistów i państwowców – Brzozowskiego, Abramowskiego, Krzywickiego czy Kelles-Krauza – to opowieści o tym, jak w naszym kraju próbowano opisać i zmienić świat. Zrozumieć lokalny kontekst i wpisać go w procesy ogólne – nowoczesność i europejski kapitalizm. Próby te różniło wiele, ale łączyła idea, że ludzki świat tworzymy my sami, że w dotychczasowym kształcie jest on niesprawiedliwy i domaga się naprawy, a jego ulepszenie wymaga nowoczesnych narzędzi opisu. Myśleć i działać jednocześnie, teoretyzować i praktykować polityczną naprawę świata – oto przesłanie Etosu lewicy.